Azərbaycan tarġXĠ ÜZRƏ qaynaqlar

94 
 
[düĢəmini] ü zərinə neft yağdırmağa və onların baĢı ü zərində nə varsa, hamısını 
yandırmağa  baĢladı,  adalar  son[xürrəmi  əsgər]  ö ldürülənə  kimi  istehkamları 
uçurub dağıtdılar. AfĢin Babəkin oğulları və Bəzzdə onların yanında qalmıĢ ailə 
üzvlərini  ələ  keçird i.  Nəhayət,  axĢam  düĢdü  və o,  geri  dönməyi  adamlara    əmr 
etdi, onlar  belə də etdilər,  xü rrə milərdən [sala mat qalan] ada mla r [əvvəlki  kimi] 
öz  ev lərində qaldılar. AfĢin Rud ər-Ruddakı səngərinə qayıtdı. 
  Deyirlər ki, Babək və onunla  birlikdə dərəyə  en miĢ ada mlar AfĢin in ö z 
səngərinə  qayıtdığını    bildikdə  Bə zzə  döndülər.  Onla r    istədikləri  və  apara  
biləcə klə ri  qədər  ə rzaq    və  Ģə xsi  ə mlaklarını  götürüb  HəĢtadsərə  ya xın   olan  
dərəyə endilər. Sonrakı günü  s əhərisi AfĢin yenidən hərəkət edib, Bə zzə gəld i. O,  
Ģəhərdə  ayaq    saxlayıb  istehkamları  dağıtmağı  əmr  etdi  və  Ģəhərin  ətraflarını 
yoxla maq  üçün    piyada  qoĢun  göndərdi.  Lakin     onlar  yerli  əhalidən  heç  kəsi 
tapmadılar. Sonra o, iĢçi alayı göndərib istehkamları dağıtdırdı və yandırdı. Bu iĢ 
üç gün, Babəkin bütün  xəzinəsi və istehkamları məhv olanadək davam etdirildi.
1
 
  Heç bir ev, heç bir  istehlak sala mat  bura xılımadı.  O, onla rın hər birin i 
ya  yandırdı,  ya  da  uçurub  dağıtdı.  Bundan  sonra  o,  geri  qayıdıb  öyrəndi  ki, 
Babək özünün  b ir neçə nəfər tərəfdarı ilə  birlikdə aradan ç ıxıb. Buna  görə  də o, 
erməni çarlarına   və  knyazlarına   aĢağıdakıları   ya zdı: ―Babə k b ir neçə ada mla  
qaçıb  dərəyə  yetiĢmiĢ,  oradan  isə  Ərmən iyyəyə  tərəf  yollan mıĢdır.  Sizin  
yanınızdan ötüb keçəcəkdir‖. O, onların hər birinə ö z  torpaqlarına keĢiĢ çəkməyi 
və  yoldan  keçən  hər    bir  kəsi  saxlayıb    Ģ ə xsiyyətini  müəyyən  etmədən 
buraxmamağı əmr etdi. 
  AfĢinin  yanına    casuslar    gəlib,  dərədə  Babə kin  g izləndiy i  yerə  ona   
xəbər verdilər.  Bu, sıx ağalıq və koluq, b ir tərə fi Ərməniyyə, baĢqa  qurtaracağı 
isə  Azərbaycana    çıxan  və  atlıların  hərə kətinə  imkan  vərməyən  bir  dərə  id i. 
Ağacların  sıxlığından  və  bataqlıq  olduğundan,  orada    gizlənən  adamı  tapmaq   
mü kün deyild i.  Həqiqətən də ora   əsl bataqlıq    idi.  Bu dərə ―Batalıq‖ adlan ırd ı. 
AfĢin [mü mkün olan] hər tərəfə adam göndərdi ki, həmin bataqlığa  imkan verən  
yolun,  yaxud  Babəkin  hə min  yoldan  bataqlıqdan  çıxmaq    çarəsini  olub-
olmadığın ı öyrənə bilsin. Sonra o, hər bir yola  və həmin ərazinin hər yerinə 400-
dən  500-ə  kimi  əsgərlərdən  gözətçi  dəstələr  qoydu.  Yo lla rı  göstərmə k  üçün 
dağlıları da  onlara qoĢdu. O, əmr verd i ki, gecələr yolları qorusunlar ki, heç kəs 
onlardan  keçə  bilməsin.  Say ı  15-ə  çatan  dəsətini  hər  bir  əsgərinə  öz  
düĢərgəsindən azuqə göndərdi. 
  Bu və ziyyət ta  mö`min lərin ə miri Mö`təsimdən  Babəkə  a man verən və  
qızıl  möhürlə  təsdiqlən miĢ  məktub    gəlincəyə  kimi  davam  etdi.  Bundan  sonra 
AfĢin  ona    sığın mıĢ  olan  Babək  tərəfdarlarına  və  onun  onlarla    olan   böyük 
oğluna  xəbər göndərdi. AfĢin [ona]  və ələ keçirilən baĢqlarına  dedi: ―Mən bunu 
                                                                 
1
 Əl-Yə`qubinin (897-ci ildə  ölüb), verdiyi məlumata  görə, ― Bəzzdə 7600 nəfər əsir alındı‖. 

---

95 
 
mö min lərin əmiridən gözləmirdim və mən Ģəxsən onun indiki vəziyyətində aman  
vərilməsi  haqqında  ona    yazmaq     istəmirə m.  Sizlərdən  indi  kim  bu  [mə ktubu 
götürüb] ona  çatdıra  bilər?‖
1
 . La kin onla rdan heĢ biri bu iĢi ü zərinə götürməyə 
cəsarət  etmədi  və  onlardan    biri  dedi:  ― Ey  ə mir!  Bizlərdən  heç  kəs  onunla  
üzbəüz dayanmağa razı olmaz‖  
  ―Bəlaya  düĢəsən  səni!-deyə  AfĢin  qıĢqırdı,  -ġübhəsiz  o,  buna    Ģad  
olacaq‖.  Lakin  bir  baĢqası  cavab verdi:  ―Allahın  əmirə  rəh mi  gəlsin.  Biz  bunu 
səndən yaxĢı bilirik‖ . 
  Bunu eĢitdikdə AfĢin dedi: ―Sizin baĢqa  çarəniz yo xdur. Siz ta ma milə  
mənə tabesiniz və hökmən  bu məktubu ona aparma lısınız‖. Onda  iki nəfər ayağa 
qalxıb  dedi:  ―Təminat  vər  ki,  sən  bizim  aiəmizi  dolandıracaqsan‖.  AfĢin  bunu 
onlar    və`d  etdi  və  onlar    mə ktubu  götürüb,  ona  (Babəkə)  yetiĢincəyə  kimi 
bataqlığın  arası  ilə  yol  getdilər.  Babəkin  oğlu  da    onlarla    məktub  yollayaraq, 
yeni yaran mıĢ vəziyyəti ona  yazd ı və aman üçün  geri qayıtmasını xahiĢ edərək, 
bunun  təhlükəsiz  və  ən   ya xĢı  çıxıĢ   yolu  olduğunu  bild irdi.  Hə min   iki  nə fər 
oğlunun  məktbunun  ona    çatdırdı.  O  o xuyandan    sonra  soruĢdu:  ―Siz    nə 
etmisiniz?‖ 
  Onlar   cavab verdilə r: ― Bizim a rvad-uĢaqlarımız bu gecə əsir a lın ıb və  
biz  sənin  yanına    qayıtmaq  üçün  harada    olduğunu bilmird ik.  Biz    elə  b ir  yerə  
düĢdük və gördük ki, bizi əsir  ala b ilərlər, ona  görə də aman istədik.‖ 
  Babək  mə ktubu  verən  adam    dedi:  ―Mən  bu  [ada m]  barədə  heç  nə  
bilmirə m.  Bəs sən, ə xlaqsız  fahiĢə oğlu.  Sən necə cəsarət edib, ə xlaqsız, fah iĢə 
oğlunun  (  burada  Babək  öz  oğlunu  nəzərdə  tutur.-Red)  adından  mən i  yanıma  
gəlmisən.  Və  [Babək] onun tutub baĢını  kəsdi və  [Mö`təsimin]  mə ktubun bağlı 
halda  onun  sinəsinə  möhkə m  yapĢdırdı;  o,  [hətta]  mə ktubun  möhrünü    də  
qoparmadı. Sonra  o biri adama dedi: ―Get, o əxlaqsız fah iĢə oğlundan soruĢ ki, 
nə  məqsədilə  bunu  mənə  ya zıb?‖  o,  hə mç inin  oğluna  yazırd ı:  ―Sən  mən im 
yolumla   getsəydin və öz sülalən in (xanədanın) varisi o lsaydın, onda  vərəsəlik 
sənə  keçə  bilə rdi,  onda    bir    neçə  gün  qabaq    sən  həqiqətən  mənim  oğlu m 
sayılırd ın.  Ġndi  isə  sənin  fahiĢə  ananın  pozunluğu  mənə  aydın  oldu,  ey  fah iĢə 
oğlu!  Bəkə  də  mən  bu  gündən  sonra    çox  yaĢamadım,  amma  mə  hökmdar 
[malik] adını daĢıyıram və  mən harada  o lsam, yaxud  mənim barədə harada  nə 
danıĢsalar, yenə də mən  hökmdar  o laraq qalram. Sən  isə elə bir to xu mdansan ki, 
ondan  bir nəfə r də  olsun ləyaqətli [ada m] törə məyib  və mən [açıq ] b ild irirə m ki, 
sən mənim oğlu m deyilsən, çünki qırx il miskin qul kimi ö mü r  sürmə kdənsə, bir 
gün  ağa    kimi  yaĢamaq  daha    yaxĢıd ır‖.  Sonra    o  ö z  sığınacağın ı  tərk  etdi  və 
                                                                 
1
 Bu  parça    bir  qədər    dolaĢıqdır,  lakin,  görünür,  ət-Təbəri  onu  nəzərdə  tutur  ki,  AfĢin 
Babəkin  qaçmasına    yol  verməsi  müqabilində  xəlifədən  Babək  haqında  aman  kağızı  gəlməsini 
gözləmirdi, həmin gözlənilməz kağız  onu çaĢdırmıĢdır. 

---