1997-ci ildə isə hər iki məqsədlə 69
min metr, o
cümlə
qaz sərvətləri hasil etmək üçün qazma və ilk
növbə
dən 65,6 min metr istismar və 3,4 min metr kəşfiyyat
qazması aparılmış, keçən ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə
qazma gedişi 16,2 min metr artırılmışdır. 1997-1998-ci
illərdə
isə sahəyə yenə də kifayət qədər vəsait ayrılması təmin
edilməmişdir.
Neft və
də kəşfiyyat işlərinin aparılması ilkin şərtdir. Lakin
məlum çətinliklər nəinki kəşfiyyat işlərinin artırılmasına şərait
yaradır, hətta neft hasilatının sabitləşdirilməsi üçün zəruri olan
istismar qazmasının da həcminin kəskin surətdə azalmasına
səbəb olur. Hazırda İB-də qazma işinin həcminin azalması ilə
əlaqədar zəruri və ixtisaslı qazmaçı kollektivlərini itirməmək
məqsədilə onları, yeni geoloji informasiyalara uyğun olaraq
köhnə və ləğv edilmiş quyularda sınaq işlərinə cəlb etmişlər.
Bundan əlavə, İB-də texniki və istismar
kəmərlərinə böyük
ehtiyacın olmasını nəzərə alaraq boş dayanan qazma
briqadalarından köhnə və ləğv edilmiş quyulardan boruların
çıxarılması işində istifadə edilir. Onların köməyi ilə 1995-ci
ildə 35922 metr, 1996-cı ildə 38976 metr, 1997-ci ildə isə
23100 metr müxtəlif diametrli borular qaldırılmış və qazmada
olan quyuların tikintisində istifadə edilmişdir. Hazırda
parodoksal bir vəziyyət yaranmışdır. Qazma prosesi çox aşağı
həddə düşmüşdür. Lakin qazma problemlərini heç də tamamilə
maliyyə məsələləri ilə əlaqələndirmək səhv olardı. Bizim
qənaətimizə görə belə vəziyyət bu
sahələrə fərqli diqqət və
münasibətindən yaranmışdır. Burda mütənasibliyin pozulması
yolverilməzdir. Tikintiyə cəlb olunan maliyyə vəsaitləri
qazmaya tətbiq etməklə daha çox neft hasil etmək olardı. Əldə
olunmuş
mənfəət heç şübhəsiz ki, tikinti işinin
genişləndirilməsinə meydan açacaqdır. Qazma prosesinin aşağı
düşməsi meyli quyuların tikinti tempi
ilə mütənasiblik təşkil
edir.
34
Aşağıdakı cədvəldə son 10 il ərzində quyu tikintisinin
dinam
Cədvəl 5
1987-1997-ci illərdə tikintisi başa çatmış quyular
ikası verilmişdir.
ın
dinamikası
İllər
Cəmi tikilən
quyular
O cümlədən
Kəşfiyyat
ist
rı
ismar quyula
quyuları
1987
229
213
16
1988
214
185
29
1989
175
157
1
1990
165
147
1
1991
112
105
7
1992
126
117
9
1993
112
106
6
1994
64
63
1
1995
25
25
-
1996
33
31
2
1997
42
40
2
Cədvəldən göründüyü kimi son
on il ərzində ümumi quyu
tikint
naşı fəaliyyətdə olan
quyu
isi 5,5 dəfə, kəşfiyyat quyularının tikintisi 8 dəfə
azalmışdır ki, bu da maliyyə çətinlikləri və vəsait
çatışmamazlığı ilə əlaqələndirilir. Yeni qazılan quyulardan
1986-cı ildə 166.8 min ton neft hasil edilmişdir ki, bu da
ümumi neft hasilatının 4,3 %-ni, 1990-cı ilda isə 10,6 min ton
neft hasil edilmişdir. Qazmada istifadə olunan
göstəricilərdən
biri kommersiya sürətli göstəricisidir ki, (
metr-dəzgah-ay)
bunun da qazma idarəlarində yerinə yetirilmə faizi çox
aşağıdır. Son 5-6 il ərzində bu göstəricinin ümumilikdə yerinə
yetirilməsi 50% həddini aşa bilməmişdir.
Qazma işlərinin aşağı düşməsi ilə ya
fondu da azalmağa meyl edir. Təchizat çətinlikləri bu
tempi daha da sürətləndirmişdir.
35
Aşağıdakı cədvəldə son on il ərzində QNQÇİB-də quyu
istism
Cədvəl 6
1987-1997-ci illərdə QNQÇİB-də quyu fondunu dinamikas
ədvəld
ə fəaliyy
ə olan
quyu
ar fondu və fəaliyyətdə olan quyu fondunum dinamikası,
onların nisbəti əks olunmuşdur:
ı
C
ən göründüyü kimi son 10 ild
ətd
fondu 2 dəfədən çox azalmışdır ki, bu da neft hasilatında
son dərəcə qeyri-qənaətbəxş bir vəziyyətdir.
Təhlil göstərir ki,
əvvəlki illərdə yataqların işlənməsinin planlaşdırılmasında əsas
çatışmamazlıqlardan biri istismar qazması həcminin azlığı
olmuşdursa, 1991-ci ildən sonra isə quyuların
mənimsənilməsinin ildən-ilə keçməsi problemi və istismar
quyu fondunun vəziyyətinin qeyri qənaətbəxş olması ön plana
keçmişdir. Sistematik olaraq QNQÇİB uzrə 20-dən artıq quyu
mənimsəmə gözləyir. Eyni zamanda hazırda işlək quyuların
sayı xeyli azalmış, fəaliyyətiz quyuların sayı isə artaraq,
istismar fondunun 38,8%-ni (
3707 quyu) təşkil etmişdir.
Halbuki, normal vəziyyətdə fəaliyyətsiz quyu fondu istismar
fondunun 12%-dən artıq olmamalıdır. Son illərdə qazıma ilə
qurtarmış və mənimsəmə gözləyən quyular hesabına neft
hasilatı nəzərdə tutulduğundan faktiki 3-4 dəfə az olmuşdur.
İstismar
fondu
Fəaliyyətdə olan quyu
Nisbət
fondu
%
1987
9
11144 10886
7,7
1988
10111 9875
97,7
1989
10026 9745
97,2
1990
9780 9512 97,3
1991
9805 9299 94,8
1992
9677 9045 93,5
1993
9601 6891 71,8
1994
9691 6144 63,4
1995
9615 5424 56,4
1996
9615 5418 56,3
1997
9547 5830 61,1
36