Азярбайъан Республикасынын
Yüklə 1,63 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Abid Tahirli
- Bütün türklərin tərcümanı
Abid Tahirli ~ 196 ~
bu sözlərim sənə həm rica, həm nəsihət, həm də vəsiyyətdir («Həyat»). «Mətbuatımız yaponca tərəqqi edir» - deyirlər, hay, hay, belə olsa idi, nə xoş, amma belə deyil. Yapon adalarının hər birində yerli şivə olduğu halda, mühərrirləri və ədibləri ən əvvəl «dili birləşdirməkdən» işə başladılar və onun sayəsində də – dil ilə bərabər millətin fikirlərini, niyyətlərini və əməllərini birləşdirdilər, çünki dil və ədəbiyyat birliyi digər birliklərin əsası və təməlidir («Hatimə»). Qardaşım, qəzeti başdan ayağa bir mühərrir yazmaz, lakin qəzetin məlum bir dili olması və baş mühərririn bütün yazıları gözdən keçirməsi şərtdir. Qəzetə «naşir və mühərrir» imzası atmaqla nə ədəbiyyata xidmət edilir, nə də millətə xeyir gətirilir. Hər bir qəzet və sair əsər üçün ən əvvəl və ən ziyadə dil gərəkdir («Azad» rəfiqimizə açıq məktub»). Rusiya müsəlmanlarının ədəbiyyat tarixini yazan tapılsa, 1906-cı ili «dil ili» kimi dəyərləndirə bilər («Dil ili»). Həyatımın məsləyi olan «dil birliyi» məsələsində biz bir nöqtə belə geri çəkilmədik və çəkilməyəcəyik. Əslində geri çəkilməyə nə yol, nə də yer var («Dil ili»). Əgər adi, bəsit şeylərdən başqa elmi əsərlərin nəşrinə başlamaq istəyiriksə, dilimizi bir az da «işlətmək» lazım gələcəkdir («Dil haqqında»). Ədəbi dilsiz bir arşın tərəqqi edə bilmərik («Dil haqqında»). Hörmətli vəkillərimizin (Dumadakı türkdilli xalqların deputatları nəzərdə tutulur – T.A.) bir-biri ilə rusca danışmalarına («Rossiya» qəzetinin iddiasına işarədir – T.A.) əsəbiləşmirik, hətta Bütün türklərin tərcümanı ~ 197 ~
fransız və ingilis dilində danışsalar, sevinərik, lakin hamısı türk oğlu türk olduqları halda, doğma ana dilində yaxşı danışa bilmədiklərinə əsəbiləşirik və ortaq dil məsələsini irəli sürürük («Rossiya» qəzetinə cavab»). …hər kəs iki aylıq bir təhsil ilə ümumi türk dilinə yiyələnə bilər («Rossiya» qəzetinə cavab»). Türk şivələrini ayrı-ayrı dil, türk tayfalarını başqa-başqa millət kimi göstərmək təfriqə, nifaq salanların məsələsidir. «Tərcüman»ın məsləyi başqa olmuşdur, başqa olacaqdır («Rosiyya» qəzetinə cavab»). …adı olmayan adam özü də yox kimidir. Dilsiz kişinin cismi də yox kimidir («Dostlarıma açıq məktub»). …rusların bir qisminə katsap, bir qisminə xaxol, bir qisminə belarus, bir qisminə də kazak deyilsə də, hamısı «rus» olduqları kimi, biz türkdilli xalqlar da türk oğlu türklərik («Dostlarıma açıq məktub»). Bərəkallah! Rusiyada «iyirmi milyon varıq» - deyə yazıb göstəririk (XX əsrin əvvəllərində Rusiya türklərinin sayına işarə – T.A.), lakin bu 20 milyona iyirmi dörd ad və isim verib (Rusiyadakı türkdilli xalqların sayına işarədir – T.A.), tək vücudu parçalamaqla siyasi xəta etmirikmi? («Dostlarıma açıq məktub»). …şivə ilə elm və ədəbiyyat yaratmaq imkansızdır («Dostlarıma açıq məktub»). Dayanmadan çalışaq, mühərrir rəfiqlər, bizlər hazırda nə qədər qəzet, risalə yazsaq da, dünyamızı dərhal islah edə bilməyəcəyimiz məlumdur, lakin əlimizdən gələcək çox mühüm bir işimiz də vardır. Bu da ortaq ədəbi dilə təməl, əsas, bünövrə
Abid Tahirli ~ 198 ~
qoymaqdır. Bu işə ziyadə diqqət yetirək («Dostlarıma açıq məktub»). Mərhum Həsənbəy Məlikovun təşəbbüsündən («Əkin- çi»nin nəşri nəzərdə tutulur – T.A.) bu günə qədər Azərbaycanda türk dili çalışıldı; qəzetlər, teatrlar, risalələr türk dilində nəşr edildi… qardaş-qardaşı gördü, tanıdı, təkrar qucaqlaşdı, birləşdi… («Farsimi, türkimi»). Türklər harada olur-olsun, gərəkdir ki, ən əvvəl türkcə danışsınlar, oxusunlar, yazsınlar, lakin sonra Rusiyada rusca, İranda farsca, Çində çincə bilməyə çalışsınlar, çünki zəruridir, lazımdır («Farsimi, türkimi»). Ədəb, məktəb və elm dili ümumi dildir. Bizdə bu yoxdur, bizə bu lazımdır. Bizlər buna çalışmalıyıq («Rəfiqlərimə açıq məktub»). Gələcəyimizə səd çəkmiş və çəkəcək bir şey bilirəm ki, yalnız dilsizlikdir (ortaq türk dilinin olmaması anlamında – T.A.). Hökmdar, məzhəb, iqlim xatirinə heç bir qövmün, xalqın dilinə, ədəbiyyatına təcavüz caiz deyildir, buna yol verilsə, haqsızlıq olar («Farsimi, türkimi»). Dilsiz kişinin nə olduğu hər kəsə məlumdur, bunu bəyan və tərif etməyə hacət yoxdur. Dilsiz kişi nədirsə, ədəbi və ortaq dili olmayan millət də odur («Farsimi, türkimi»). Dil, ədəbi dil din dərəcəsində əziz, müqəddəs, dəyərli ilahi bir nemətdir («Can, yəni dil məsələsi»). Yer kürəsini titrədən, alt-üst edən hunlardan bu gün bir nəfər qalmayıb, bundan 20 əsr öncə baş göstərmiş bir ovuc qədər olan yunanlar hələ də mövcuddurlar. Bu, hunların dilsiz, yunanların Yüklə 1,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|