Азярбайъан Республикасынын
Yüklə 1,63 Mb.
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Abid Tahirli
- Bütün türklərin tərcümanı
Abid Tahirli ~ 190 ~
səbəblərini açıq olaraq kəşf və təyin etmək lazımdır («Ümumi yığıncaq»). İcma zamanlarında (islamın pərvəriş tapdığı, çiçəkləndiyi dövr nəzərdə tutulur – T.A.) islam hakim idi, hazırda isə dörddə üçü məhkumdur. Dünyanın əhvalı bambaşqadır: ötən hər dəqiqə bizi kilometrlərlə geridə buraxaraq tərəqqi edir («Ümumi yığıncaq»). …ölmüş millət ad və klişesini heç cür qəbul edə bilmirəm. Zənn edirəm ki, qəflət yuxusuna getmiş, zülmə məruz qalmış demək daha doğrudur. Qəflət və zülm keçici hallardır: bunlarla mücadilə insanların ixtiyarında və iqtidarındadır (gücündədir) («Müsəlman konqresi»). Hünər və mərifət ilə hasil etdiyimiz şey çox azdır. Bərəkətli torpaqlarımız bir çox şeylər hasil edir. Bunları dünya bazarına çıxarıb satmaq da əlimizdən gəlmir. Ona görə də bu bərəkətin bir hissəsini nəql edən əcnəbi gəmiçilərinə verməyə məcburuq. Ticarət meydanı olan Avropa və Amerika qitələrini izləsək, bazarında müsəlman taciri tapılmaz, olsa da, istisna qəlibindən olar. Şərqli tacirə rast gəlinərsə ya ermənidir, ya rumdur, ya yəhudidir, ya da hindli, fəqət müsəlman deyildir! («Müsəlman konqresi»). Bizim Kazanda və Bakıda hər millətdən tacir və müsafir var. Amma hindli, ya misirli bir müsəlman tacir yoxdur. Ölkə xaricində iş görə bilmədiyimiz bir yana, öz vətənimizdə də aciz qalırıq. Turan və İranın, Osmanlı və Misirin, Məğribin və Hindinin ticarəti əcnəbilər əlindədir («Müsəlman konqresi»). Cəmiyyət işləri ilə məşğul olanlar öz bildiklərini qeyd və nəşr etsələr, gələcəkdə millətimizə xeyir verəcək bir tarix yazmaq mümkün olardı («Zamanın tarixi»). Bütün türklərin tərcümanı ~ 191 ~
İş-güc və fikir birliyi kimi şivə və dil birliyi də məişətin ən mühüm şərtlərindəndir («Türk dil şivələri»). Osmanlı türk şivəsi işlək, ədəbiyyatı qeyrilərinə nisbətən zəngin olduğundan, ümumtürk dilinə çevriləcəyini zənn edənlər olsa da, biz bu qənaətdə deyilik, çünki Osmanlı şivəsi təmiz türkcədən həddən artıq uzaqlaşmış, millətə aid kəlmələrin əvəzinə ərəb, fars və digər dillərdən alınan sözləri qəbul etmiş, təmiz türk dilinin ögey oğlu olmuşdur («Türk dil şivələri»). Osmanlı şivəsi xəlqi dil deyil: divanxanalar və məmurlar şivəsidir. Bu bir şivədir ki, Kaşqarlı bir tatar üçün nə qədər güc və çətindirsə, sadə anadolulu üçün də, bəlkə o qədər çətindir («Türk dil şivələri»). Hər millətin dili olduğu və dilin də ən böyük və ən birinci bir sərmayə olduğu o qədər məlum məsələdir ki, bu xüsusda müzakirə açmağa ehtiyac yoxdur («Dil sadəliyi»). Sadə və hər kəsin anladığı, işlək dilə malik olmayan xalqın gələcəyi şübhəli və qaranlıqdır («Dil sadəliyi»). Türk oğlu üçün sadə türkcə cümlə sair dillərdən daha yaxşıdır («Dil sadəliyi»). …hər dilin özünəməxsus yaraşığı var: içində gizlənmişdir, işlənmək ilə ortaya çıxar, xaricdən lüğət toplamaq ilə deyil. Borcla nə xəzinə dolar, nə dil zənginləşər («Dil sadəliyi»). Qəzet hamı üçün buraxılırsa, dili sadə və aydın olmalıdır («Dil sadəliyi»). Qəzet və xəbər dili necə sadə isə, «ədəbiyyat və şeir» dili də o dərəcə sadə olmalıdır ki, milli olsun («Osmanlıca və sadə türkcə»). Abid Tahirli ~ 192 ~
Əgər «əski mollalarımız» dilə ərəb və fars sözlərini doldurduqları kimi «yeni mollalarımız», yəni sivilizasiyalılarımız fransızcadan, nemescədən söz qəbulunu moda və adət etsələr, gələcəkdə türk dili… çox çirkin, çox yad görünəcəkdir («Osmanlıca və sadə türkcə»). Bildiyim budur ki, dilimiz sadələşdirilməlidir, sinif dili yox, hamının anlayacağı dil olmalıdır. Bunun üçünsə, ilk növbədə türkcə lüğət tərtib və nəşr edilməlidir («Osmanlıca və sadə türkcə»).
şairlərimizdən Seyid Əzim Şirvaninin bəzi əsərlərini dərc edərkən dilinin sadə türkcə olduğuna işarət etmişdik («Digər cavab»). Sadə dil, bizim fikrimizcə, hər kəsin istifadə etdiyi və rahat anladığı bir dildir («Digər cavab»). Türkcəsi olan bir kəlmə yerinə digər bir lisanın kəlməsini istimal etmək ədəbi cinayətdir («Dil məsələsi»). Hər cür lüğətimiz var, fəqət türk dili lüğəti yoxdur, hər cür qrammatik kitabları vardır, fəqət türk qrammatika kitabları yoxdur, hər cür məcmuələr vardır, fəqət türk şeir antologiyası yoxdur. Türk atalar sözlərini, bilməcələrini, hətta ümumi tarixini bildirən bir əsər yoxdur. Bu halda lisan və imlaya dair baxışlardan, müzakirələrdən bir fayda olmaz, zənn edirəm («İmla bəhsi»). Dili lazımsız sözlərdən, yabançı kəlmələrdən qurtarmaq üçün xüsusi bir qurum lazımdır ki, bu da meydanda yoxdur («İmla bəhsi»). Hər xalqın iki böyük sərmayəsi olur: biri dil, digəri dindir («İslam məişəti»). Hər dil qələm ilə və ədiblərin kamalı ilə tərəqqi edər («Uram dili»). Yüklə 1,63 Mb. Dostları ilə paylaş:
|