Азярбайъанын илк
Yüklə 3,37 Mb. Pdf görüntüsü
|
527 Kim, ol can döndərər cismə, bu, cismi ayırar candan. Məhşər canı cismə döndərər, insanı dirildər, hicran canı cisim- dən ayırar, insanı öldürər. Çünki Füzulinin eşq fəlsəfəsində aşiq cisim, sevgili, həbib, dilbər candır. Şair elə belə də deyir: Aşiq tənü həbib
Məndə olan aşikar sənsən, Mən xud yoxam, ol ki var, sənsən.
Əgər dilbər ayrılırsa, can ayrılır, deməli, insan ölür. Füzuli məhşərin qorxulu diriliyini bundan üstün tutur. Nəhayət, Füzuli başa düşdü ki, o, yalnız bu sonuncu doğuluşda qəm yükü ilə gözəllik arasında başını itirməyib, hələ bu dövr elə yən künbəd, bu Yer kürəsi yaranmamış, o, eşq vadisində məhəbbətlə başını itirmiş imiş:
Vadiyi-eşqdə sevda ilə sərgəştə idim, Gəlmədən gərdişə bu günbədi-dəvvar hənuz.
Başa düşdü ki, bu ömür keçicidir, lakin onun eşqi əbədi və əzəlidir, ölməzdir. Başa düşdü ki, qəm yükü, göz yaşları və odlu ahlar da əbədidir. Ayrı çarə yoxdur. Ona görə də gözəlliyi, eşqin sonsuz- luğunu, qəm yükünün ağırlığını qələmə aldı. Duyğuları dərin olduğundan yaman mübaliğəli danışırdı şair... Bir ailədə doğulmuş olsa da, türk dünyasının, bütün Yer kürəsinin oğlu oldu. Füzuli üç dildə yazdı ki, istəkləri bütün insanlara çatsın. Üç dildə divan yaratdı, poemalar yazdı, bu dildən o dilə tərcümələr etdi, Leylini, Məcnunu sözün gücü ilə diriltdi, ruhlarını şad etdi. Eşq və gözəllik yolunun yolçusu olan şair insanları bu yolla kamilləşdirmək istəyirdi. Odur ki onu başa düşməyən cəmiyyətin xey- rini də istəmirdi: ”Kim ki məndən nəf bulmaz, istəməm nəf’in onun”. Yazdı, yazdı, zirvəyə ucaldı. Azərbaycan mədəniyyətini, Azərbaycan dilini də özü ilə birlikdə o zirvəyə qaldırdı və həmin zirvədə əbədiləşdirdi. 500 ildir ki, Füzulinin eşq odu qəlbimizi qızdırır. 500 ildir ki, Füzuli ahının şölələri bu aləmə işıq saçır, bəşər Füzulinin təsvir etdiyi bəlalarla çarpışır. Bu gün bu bəlalar, göz yaşları, odlu ahlar və fəryadlar qat-qat çoxalmışdır.
Bəlkə indi bizi Füzuliyə daha çox çəkən də budur... 528
529 ALIN YAZISI, TALE KİTABLARI
1950-ci ilin yazı, qələbənin beşinci ili idi. Müharibənin yaraları qaysaq bağlayır, biz yavaş-yavaş böyüyür, görüş dairəmiz genişlənirdi. Beşinci sinifdə oxuyurdum. Bir gün havanın xoş vaxtında tövləmizdəki yeşiklərdən birinin içərisindən iki kitab tapdım. Atam müharibəyə gedəndə kitablarını bir yeşiyə yığıb, tövləyə qoyublar və nəm-rütubət hamısını çürüdüb toza, palçığa çevirib. Ələ gələn C.Cab- barlının “1905-ci ildə” pyesinin 38-ci il nəşri, bir də başqa bir kitab oldu. Bu sonrakı kitabı oxumağa başladım, o vaxtlar oxuduğum nağıllardan da şirin olan bu kitab məni elə tutdu ki, işdən-gücdən oğurlanıb oxumaqla məşğul oldum. Oxuyub qurtardım, amma təəssüratım yarımçıq qaldı - kitabın adı, ili və bir çox səhifələri yox idi. Bibim Şaban qonşu Maşanlı yeddiillik məktəbinin direktoru idi, məktəb kitabxanasına xeyli kitab alıb gətirmişdi. Mən bu kitabları töküb baxmağa başladım və onlardan birinin üzərində “Şamo” sözünü və Şamonun şəklini görüb heyrətləndim. Bu, mənim böyük maraqla oxuduğum kitab idi. Götürdüm və təzədən oxumağa başladım * .
oğul” povesti əlimə keçdi. Bu povest məni daha sehrli aləmə apardı, bədii ədəbiyyat qapılarını mənim üzümə açdı. Uzun illər balaca Qəhrəmanın başına gələnlərin təsiri altında olmuşam. Sonra “Aynalı”, “Medalyon”, “Qardaş qəbri”, “Arzu” povestləri... Heç bir yazıçı bədii ədəbiyyat dünyasını anlamağa başladığım ilk illərdə mənə Süleyman Rəhimov qədər təsir etməyib. 50 ilə yaxın bir vaxt keçməsinə bax- mayaraq, “Ata və oğul” kitabının rəngi də, balaca Qəhrəmanın çov- ğunlu-boranlı gündə məktəbə necə getdiyi də yadımdan çıxmayıb. Kitabın ilk cümlələri də əzbər yadımdadır. O vaxtdan keçən müddətdə neçə gəncə bu kitabı oxutdurub, onları ədəbiyyat aləminə çəkmişəm! Yeddinci sinfə keçmişdim. Bir gün məktəbimizin dərs hissə müdiri, əməkdar müəllmi Hüseyn Əliyev bizə gəlmişdi. Qonşuluqda olurdu, ədəbiyyat müəllimi idi. Bibim də ədəbiyyat müəllimi idi. Dərsdən, kitablardan danışırdılar. Birdən Hüseyn müəllim yüksək bir eşqlə dedi: - Şaban! Şaban! Bu günlərdə maarifə getmişdim. Müdirin stolunun üstündə təzə bir kitab gördüm, gözünü yayındırıb gətirib
* ßââÿëêè êèòàá «Øàìî»íóí 1940-úû èë íÿøðè èìèø. Ñîíðàêû 1952-úè èë íÿøðè èäè. 530 oxudum. Pah atonnan, heç bilirsən nə kitabdır? - Nə kitabdır? - bibim soruşdu. - “Şamo”! “Şamo”! - deyib coşqunluqla təkrar etdi. Mən bir tərəfdə oturmuşdum, nəyinənsə məşğul idim. Yazırdım, oxuyurdum - yadımda deyil. “Şamo” sözünü eşidəndə qeyri-ixtiyari çevrilib diqqət eləməyə başladım. Hüseyn müəllim deyirdi: - Bu romanda bir yer var, bir yer var, lap aləmdir!.. Mən dedim: - İstəyirsiniz deyim nəyi deyirsiniz? Çevrildilər mənə tərəf, Hüseyn müəllim barmaqları ilə çırtıq çalan kimi oldu, dedi: - Desən, deyərəm Şirin müəllimin oğlusan. (Atam Allahverdiyev Şirin 1941-ci ildə V.İ. Lenin adına APİ- nin dil-ədəbiyyat fakültəsini bitirib, bir qədər Soltanlı orta məktəbinin direktoru vəzifəsində işləyib 42-ci ildə cəbhəyə getmiş, 43-cü ildə cəbhədə həlak olmuşdu. Böyük-kiçik - bütün kənd camaatı hörmətlə yad edirdi). -Siz Maro ilə Göyərçinin əhvalatını deyirsiniz. Hüseyn müəllimi heyrət bürüdü, dəhşətə gəlmiş kimi dedi: -Pah atonnan! Afərin! Həqiqətən Şirinin oğlusan. Və birdən nə fikirləşdisə, ciddiləşdi, hirsləndi, məni danlama- ğa başladı: - Kim sənə icazə verib o kitabı oxumusan? Sənin nə yaşın var ki, elə kitablar oxuyursan? Yaşına uyğun olmayan kitabları nə üçün oxuyursan?.. Sonra sakitləşib gülümsədi və dedi: - Axşam bir bizə gələrsən. Özüm də bilmədən Süleyman Rəhimov mənim taleyimi həll etməkdə idi. Axşam Hüseyn müəllimin qapısını döyüb içəri girdim. O, bir vərəq kağız, bir qələm və qırmızı mürəkkəb verib, eyni sözləri tək- rar etdi: - Bir cümlə deyəcəm. Yaz. Düz yazsan, deyəcəyəm Şirin müəllimin oğlusan. Dedi, yazdım. Oxudu və eyni heyrətlə: - Həqiqətən, Şirin müəllimin oğlusan, - dedi. 20-yə qədər dəf- tər, bir qələm və qırmızı mürəkkəbi verib dedi: - Apar, yoxla. - Bəs qiymətləri? - Qiymətləri də yaz.
Yüklə 3,37 Mb. Dostları ilə paylaş:
|