B biLİmsel devrim ve aydinlanma çAĞi bir bayrak yarışı gibi; bu çağı da diğer çağın bittiği
Yüklə 4,77 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Bu arada büyük astronom Halley de "mesafenin karesi ile ters orantılı" hipotezinin Keplerin üçüncü yasasını
- Newtona başvurur. Newton çok önceleri yaptığı matematiksel kanıtı hatırlar, ama kanıtı taşıyan notlarını
Sarkaçlı saatler kullanılmaya başlandıktan sonra, önemli bir sorun ortaya çıkmıştı; bu saatler, Yeryüzü'nün farklı bölgelerinde farklı işliyorlar ve bazı bölgelerde ileri gittikleri halde, bazı bölgelerde geri kalıyorlardı; bunun nedeni ne olabilirdi? 108 Newton, bu farklılığın Yer'in biçiminden kaynaklandığını düşünmüş ve öteden beri savunulan Yer'in ideal bir küre biçiminde olduğu görüşünü bir yana bırakmıştır. Ona göre, Yer sferoid biçiminde olmalıdır. Çünkü ancak bu durumda, basık olan bölgelerde (kutuplar çevresinde), yerçekimi etkisinin az olması nedeniyle sarkaç periyotları büyüyecek, şişkin olan bölgelerde (ekvator çevresinde) ise yerçekimi etkisinin çok olması nedeniyle sarkaç periyotları küçülecektir. 109 1673'te Hollandalı bilim adamı Christian Huygens, sarkaçlı saatler üzerindeki ünlü kitabından Newton'a bir nüsha gönderir. Huygens bu kitabında, merkezkaç yasasını da geliştirmiştir. Newton, bu yasanın kendisinin altı yıl önce ulaştığı sonuçtan matematiksel olarak çıkarılabilir olduğunu hemen gördüğü, o sırada tuttuğu bir nottan anlaşılmaktadır. Fakat aradan bir altı yıl daha geçtiği halde Newton herhangi bir açıklamada bulunmaz. 110 Sonunda, 1679'da, gene Robert Hooke'la tutuştuğu bir tartışma üzerine, yeniden çalışmaya koyulur; çok geçmeden, Kepler'in ilk iki yasasının da yerçekimi hipotezinden çıkarılabilir olduğunu kanıtlar. Ne var ki, sonucu yazıp açıklamaktan hâlâ kaçınmaktadır. Bir süre daha bu konuyu bir yana iterek kendisine daha önemli görünen teolojik sorunlara daldığı görülür. 111 Bu arada büyük astronom Halley de "mesafenin karesi ile ters orantılı" hipotezinin Kepler'in üçüncü yasasını açıkladığını anlar, fakat tüm çabasına karşın kanıtlayamaz bunu. Halley, dostu Robert Hooke‘ın da problemin hakkından gelemeyeceğini görünce, Cambridge'e giderek Newton'a başvurur. Newton çok önceleri yaptığı matematiksel kanıtı hatırlar, ama kanıtı taşıyan notlarını bulamaz. Halley'in ısrar ve teşvikiyle kanıt çalışmasına girişen Newton çok geçmeden sorunu çözer ve çözümü kapsayan notlarını 1684-1685 döneminde ders notu olarak kullanır. Halley'in sürekli destek ve ısrarı sayesinde bu notlar sonunda bilim tarihinin en ünlü kitabı sayılan "Doğa Felsefesinin Matematiksel İlkeleri" adlı başyapıtı oluşturur. 112 Yoğun bir çalışma ile kitabını 18 ayda tamamlayan Newton, 1685'te yerçekimi ile ilgili hipotezinin kesin ispatına ulaşır. Buna göre: “Evrende var olan herhangi iki cisim birbirlerini kütlelerinin çarpımı ile doğru, aralarındaki mesafenin karesi ile ters orantılı olarak çekerler.” Matematiksel olarak: F = Gm1m2 d2 113 İşte bu ilkenin sağladığı ışık altındadır ki, Newton elmanın yere düşmesi ile dünyanın güneş çevresinde dolaşması gibi birbirinden pek uzak ve farklı görünen olguları bir kategoride düşünme ve açıklama olanağını elde etmiştir. Newton‘un uzun süre açıklamaktan çekindiği hipotez, kapsamı o derece geniş, içerdiği olgular o derece çeşitli ki, nihayet "Evrensel Yerçekimi Yasası" gibi büyük bir kimlik kazanır. 114 Newton, gelgit olgusunu da, Evrensel Çekim Yasası çerçevesinde açıklamış ve bu olgunun, Yer'in kendi çevresindeki dönüşünden ve Ay'ın çekiminden kaynaklandığını söylemiştir. 115 Kepler gezegenlere ilişkin üç yasasıyla Güneş sisteminin işleyişini özetlemişti. Bu genellemeler güvenilir gözlem ve ölçme sonuçlarına dayanıyordu. Ancak onları açıklayan, başka bir deyişle, "niçin başka türlü değil de böyledir?" sorusuna yanıt veren teoriyi Kepler'de bulamamaktayız. Böyle açıklayıcı, gözlem sonuçlarını ve o sonuçlara dayalı genellemeleri açıklayan bir teori için Newton‘u beklememiz gerekmiştir. 116 Kendisine sorulduğunda başarısını iki nedene bağlıyordu: (1) devlerin omuzlarından daha uzaklara bakabilmesi, (2) çözüm arayışında yoğun ve sürekli düşünebilme gücü. Gerçekten işe koyulduğunda çoğu kez günlerce ne yemek ne uyku aklına gelir, kendisini çalışmasında unuturdu. 117 Newton eşsiz yapıtıyla bilim dünyasını adeta büyüler; deyim yerindeyse, ona yarı-ilâh gözüyle bakılmaya başlanır. Öyle ki, dönemin tanınmış bir matematikçisi, "Acaba O'nun da bizler gibi yeme, içme ve uyuma türünden günlük gereksinmeleri var mıdır?" diye sormaktan kendini alamaz. 118 Yüklə 4,77 Mb. Dostları ilə paylaş:
|