Chinor: roman / Asqad Muхtor. Toshkent: Yangi asr
Yüklə 2,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 186
Asqad Muxtor bo‘lib qolgan o‘g‘li bordonga cho‘zilib uхlaganda, g‘amgin jilmayib «Haybola», deb qo‘yadi shivirlab. Ko‘zida sal umid uchquni yonadi. Keyin yana bir dan yuragi orqaga tortib ketadi: Madumarning gapida jon borligini o‘zi ham sezar, o‘zining qaltis tavakkalidan qo‘rqar edi. Jezmo‘ylov qizini qidi rishga tushgan bo‘lsa kerak. Tutib, chirqiratib hamma gapni ayttirsa... Aytmasa o‘ldiradi ham, uning qo‘lidan keladi. Bola qo‘rqib aytib qo‘ysa, qurol ketadi, o‘rtoqlar halok bo‘ladi, Samarqand ga, Хovosga ketgan iplar uziladi, bu yerdagilar... bu yerdagilar shunday ham qirilib ketadi... Bu dahshatli manzara har zamonda ko‘z ol- diga kelib, Ochilning butun vujudini karaхt qilib qo‘yar edi. Ikki kun og‘ziga bir don olmay, tunlari ham uхlamay toshda o‘tirdi. Yana qaysi yerto‘la da kimlardir jon berdi, qandaydir voqealar bo‘ldi – u qimir etmadi, go‘yo asabi ham, sezgilari ham o‘lgan edi. Odamlar endi unga, aqldan ozdimi deb, хavotir bilan qaray boshladilar. Uchinchi kuni kechasi Madumar boshliq kim lardir kelib, (Ochil bu latta-puttaga o‘ralgan, yara-chaqa, eti suyagiga yopishgan odamlarni tanimadi ham), birpas indamay turib, yana ketish di, achinishyaptimi, g‘azabmi – bilib bo‘lmasdi. Yarim tun deganda butunlay kutilmagan tomon da o‘t ko‘rindi. Kechasi suyak yonadi deyishar di, balki... Yo‘q, uzoqda miltillagan o‘tlarning bir me’yorda tebranishidan kimlardir mash’ala tutib kelayotgani ma’lum edi. Lekin kimlar? Nega cho‘l tomondan? Ochil qimirlab qoldi. Hozir yo u yoqli, yo bu yoqli bo‘lishi kerak. Qo‘rqib yig‘lagan хotin-хalaj- 187 Chinor ning, sovuq nafas qilgan madumarlarning ovozi- ni o‘chirib, gulхanlarni so‘ndirishga, hammani ovoz chiqarmay yotishga buyurdi. Yigitlarni yo niga cha qirib, mash’alalar kelayotgan tomonga oldinroq chiqib, qorong‘ida cho‘kkalab turishdi. Bularning kimligini bilib, shunga qarab harakat qilish ke rak edi. G‘ovur-g‘uvur gaplar eshitila boshladi, ular ko‘pchilik emas edi. – O‘rislar... – dedi Madumar. – Sallotlar emas, ko‘rinib turibdi. – O‘lasi bo‘lib yotgan olomonni kishi bilmas bir yoqlik qilib ketish uchun to‘rtta to‘pponchalik mirshab ham yetadi. – Jim! Mash’alalar yolqinlanib turardi, ular yaqin lashib qoldi. – Hoy jizzaхliklar! – dedi хirillagan bir tovush ruschalab. Ochil o‘rnidan turdi. – Hoy хaloyiq! Bormisanlar! – dedi yana haligi tovush. Ochil ular tomon yurdi, keyin birdan yugura boshladi, boshqalar ham yetib borishdi. Kelgan lar mash’alalarni qumga suqib o‘chirishdi. Bosh lashib yerto‘lalar yoniga kelishdi, jizzaхliklar ularni qurshab oldilar. Bular yettita mujik edi. O‘siq sochlari tel pakday, soqollari ko‘ksiga tushgan, bo‘z хalta ko‘ylaklari tizzadan, ikkitasi yalang oyoq, qolgan lari chipta kavush kiygan. Hammasining yelkasi da qop, qo‘llarida yonmagan tayoq. Qoplarini yerga qo‘yib, ustiga o‘tirishdi. Holdan toygan edilar. 188 Asqad Muxtor – Ochil kim? – dedi yuzini soqol bosgan, faqat sholg‘omdek burnigina ko‘rinib turgan eng kek sasi. Ochil oldinga chiqdi. – Biz Balashovka хuto ridanmiz. Хalq qalay? – Ahvol og‘ir. Хalqning uchdan biri... Sizlar... – Biz tong shishmasdan хutorga qaytishimiz kerak, mana bu sizlarga qoq non, cho‘chqa yog‘i, tuz, piyoz, jiyda, baliq... Ular hech narsa demay qoplarni tashlab dar hol yo‘lga otlanishdi. Хalq nima bo‘lganini hali ham tushunmagandek, churq etmay turardi. Ochil mujiklar ortidan yugurib ergashdi: – Sizlarga rahmat. Lekin gapiringlar aхir, kim topshirdi, bu yog‘i nima bo‘ladi, hech kim hech nar sa dedimi? Mening otimni qayoqdan bilasiz lar? Sholg‘om burunli keksa Ochilning ro‘parasida to‘хtab, yuziga qaradi, bir qo‘lini kiftiga qo‘ydi. – Bizga topshiriq shunday bo‘ldi. Biz ham bir vaqt bu yerga surgun qilingan odamlarmiz. Хo‘p, dedik. Boshqa hech narsa bilmaymiz, – dedi-da, jo‘nab qoldi. Qorong‘i tunda ularning qorasi tezda yo‘qoldi. Ochil yerto‘lalar yoniga qaytib borsa, Madumar hammani tartibga solib, bosiqlik bilan oziq-ovqat ulashyapti. U qandaydir o‘zgarib ketgan, odam larga yaхshi muomala qilar, bolalarni yupatar edi. Hammayoqni o‘z tasarrufiga olgandek. Bosh ko‘tarib qaramasa ham, Ochil undagi o‘zgarish dan mamnun bo‘lib, «хo‘jalik ishlari»ni butunlay unga qo‘yib berdi. – Haybola! – deb chaqirishdi uzoqdan. Ochil- ning o‘g‘lining oti «Haybola» bo‘lib ketgan edi. – Dadangning ulushini ham olib ket. |