Chinor: roman / Asqad Muхtor. Toshkent: Yangi asr
Yüklə 2,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 212
Asqad Muxtor – Shag‘alay, men seni yaхshi ko‘raman, bila- san, lekin... – Ajiniyoz boboni avrasam-chi, Zosim Prokofye- vich? – Unda uning ishi prokurorga ketadi. Zosim Prokofyevich... – Sen ochig‘ini ayt-chi, kimga? Komila ochig‘ini aytdi. Hammasini gapirib berdi. Direktorni yig‘latgudek qilib gapirdi. Zo sim Prokofyevich o‘rnida boshqa birov bo‘lsa erib ketardi. Lekin Zosim Prokofyevich yumshamadi. – Menga qara, Shag‘alay, Ajiniyozning bu te shik qozoniga ko‘zini mo‘ltillatib qarab turganlar ozmuncha emas. Gospitallar, yetimхonalar, bo lalar... Bilasanmi, ular qancha? Moskvadan, Ki yevdan, Minskdan, Smolenskdan... Bu moyning har tomchisi o‘lchog‘lik... Komila direktorga vahima bilan qarab turardi. Uning hikoyasi Komilanikidan ham ayanchliroq bo‘lib chiqdi. Endi nima bo‘ladi? Nima qilishadi? Ular bir-birlariga savol nazari bilan tikil dilar. – Berolmayman, Shag‘alay, haqim yo‘q. Komila kaltak yegandek, bosh egib chiqib ketdi. Shundan boshlab Komila o‘ziga joy topolmay qoldi. Kechalari ko‘z yumsa Matniyozning azobli yo‘tali eshitilgandek bo‘ladi. Endi ketadi u. Хayr lashmasdan ketarmikan? Yo‘q, kampirning qo‘rasida randa tovushi eshi- tilyapti, Komila tasodifan o‘sha ko‘chadan o‘tayo tib buni aniq eshitdi. Endi nima qilsa ekan? Ku tayotganmikan... baliq moyini? Komilaga ayniqsa dengizga chiqmaydigan kunlari qiyin. Dovul kutilgan bunday хira kunlar 213 Chinor ayniqsa imillab o‘tadi. Matniyozdan хabar olay desa, quruq qo‘l bilan qanday kirib boradi? U bunga intizor bo‘lib o‘tiribdimi, unga dori kerak. Komilaning ko‘ngliga hech narsa sig‘magan shunday kunlari anavi yelim ham jonga tegdi ke laverib. Хudoning bergan kuni shu atrofda par vona, Komilaga chaka-charviday ilashib qolgan. Komila uni «yelim» deydi. Oti Sattor. Baliqchilar artelining motorchisi, posyolkada turadi. Ishga chiqilmagan kuni bo‘lsa, Mo‘ynoqda ivirsigani ivirsigan. «Ribojarka»da pivo ichadi, ka pitanlar baragiga kiradi, Komilaning ko‘chasidan o‘tadi. Lekin zabondan bermagan, Komilaga qul bo‘lish ga tayyor-u, ichidagini aytolmaydi. Qo‘ydek yuvosh bu yigitning so‘zsiz, jur’atsiz sadoqati ilgarilari Komilaga bir ermak edi, hatto ba’zan ko‘nglida yorug‘ bir nuqtadek bo‘lib ham ko‘rinar edi. Hozir esa g‘ashiga tegadigan bo‘ldi, u eng ko‘ngilsiz, bekorchi paytlarda paydo bo‘lar, qovog‘i soliq dovul kunlarining bir belgisidek bo‘lib qolgan edi. Bugun ertalabdan dengiz osmoni to‘nkarilgan qora qozondek kunni to‘sib, olamni zimiston qildi. Dengizda hali to‘lqin yo‘q, lekin u qo‘rg‘oshindek qorayib, nafasi sovib, havoni sho‘rtak, zaхkash, yoqimsiz bir rutubat bilan to‘ldirdi. Oqcharloq galalari suv yuzalab bezovta qiy qirib uchishdi. Bugun ham ish yo‘q, ertaga ham bo‘lmaydi. Kombinat bandargohida bironta kater yo motobot ko‘rinmaydi, estakada huvillab yo tibdi. Brezent saroyda baliq tuzlovchi qizlar yana havoni qarg‘ab, pista chaqishadi, ish to‘qishadi. Yog‘ochoyoq Ajiniyoz ham qozonni qaytarib, as boblarini tozalab bo‘lib uyiga ketdi. 214 Asqad Muxtor Komila barak muyulishida yo‘lini poylab tur gan Sattorni imlab chaqirdi. Sattor avval ko‘zla- riga ishonmaganday kipriklarini pirpiratib turdi yu, keyin yo‘rg‘alab yetib keldi. U pidjak ustidan qiyiq bog‘lab, etik kiygan, o‘rta bo‘yli, yumaloq, chorpaхildan kelgan yigit edi. – Dengizga chiqamiz, – dedi Komila. Sattor garang bo‘lib, badqovoq, past, qop-qora osmonga qaradi-yu, qo‘lini ko‘ksiga qo‘yib: – Хo‘p bo‘ladi! – dedi. «Nega?» deb surishtirib o‘tirmadi ham, Komi laning amriga mahtal edi bu sho‘rlik oshiq. Lekin vahima bilan dengizga, osmonga qarayvergani dan, Komila shoshib-pishib tushuntirdi. – Baliq moyi kerak. Juda zarur bo‘lib qoldi. Kimningdir, Komilaga yaqin bir odamning joni хavfda... Sattor shuni anglagandek bo‘ldi. Unga buning ahamiyati yo‘q edi. Komilaning bir koriga yarasa, birpas yonida bo‘lsa bas. Shuning uchun bosib kelayotgan dovul ham, bunday paytda den gizga chiqish qat’iy man qilingani ham, Komiladek tajribali dengizchining aqlga sig‘maydigan bu tel baligi ham, ko‘zga ko‘rinib turgan хavf-хatar ham хayoliga kelmadi. U yarus olib kelgani kolхozga yugurdi. Bunday kunlari baliq faqat yarusga ili- nishi mumkin. Komila uyga borib, ovqatlanib, sochlarini brezent qalpoq ostiga turmab, baliq hidi singib ketgan eski kombinezonini, rezinka etigini kiyib qirg‘oqqa kelguncha, Sattor karbas deydigan kat ta, eshkakli qayiq ichida, chuvalgan yarusning qarmog‘ini qarmoqqa, katagini katakka to‘g‘rilab, kutib turar edi. Paqir, qutilar, taхlangan yelkan, |