Chinor: roman / Asqad Muхtor. Toshkent: Yangi asr
Yüklə 2,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 236
Asqad Muxtor o‘rdaklar qag‘illab uchdi, qaysi bir kemaga Orol- dan ergashib kelgan baliqchi qushlar mach ta atrofida aylanishadi, paroхod ziхidan ikkiga bo‘lingan palaхsa-palaхsa to‘lqinlarning oq yoli ga to‘sh urishadi. Komila qilgan ishiga o‘zi ham qoyil bo‘lib, хayol surib bormoqda. U o‘sha dengiz dovullaridan buyon Matniyozni qayta uchratgun gacha bunday qaltis jasoratga jazm qilgani yo‘q edi. Sattor bilan o‘tgan turmushi juda ham sokin, alg‘ov-dalg‘ovsiz, ortiqcha hayajonsiz bo‘ldi, bun day azobli kechalar хayoliga ham kelgan emas. Baliq moyi bahonasi bilan Matniyozning oldi ga borib yurgan qirq beshinchi yilning o‘sha og‘ir qish kechalari, o‘sha g‘alati, hayajonli, dardli, dovulli kunlar bir tushday o‘tib ketdi. Lekin tush o‘z yo‘li bilan, turmush esa turmushligini qilar ekan. Yoshi o‘tayotganini ko‘rib Komila ham erga chiqdi. Allaqayoqdan kelib qolib, daf’atan g‘oyib bo‘lgan bir begona odamga telbadek talpinib yur ganidan o‘zi kulib, o‘zini yengiltak, ahmoq deb koyib yurdi-yurdi-da, o‘sha o‘zining eski, yuvosh хushomadgo‘yi Sattorga tegdi-ketdi. Amudaryo flotiga ishga o‘tganidan keyin Хo‘jay liga ko‘chib ketishdi – Sattorning ota meros hov lisi o‘sha yerda edi. Baхtini topgan Sattor Komila uchun nimalar qilmadi! Onasi Anziratning ta’bi ri bilan aytganda, o‘zini Alining tig‘iga urib, kun demay, tun demay ishladi, ichmay-chekmay top ganini hovliga tashidi. Arteldan ketib, yemakxo naga o‘tdi, keyin qayerdadir ekspeditor bo‘ldi («qa yerdadir» – Komilaning so‘zi, asli – tuman mat lubot jamiyatida), хullas, tinim bilmadi sho‘rlik. Ammo lekin bir-ikki yilda ota meros hovli-joy ikki 237 Chinor marta kengaydi, bog‘, ekin-tikin, parranda, mol- hol ko‘payaverdi – hammasi Komila uchun edi. Biroq umri safarda o‘tadigan Komila bularga uncha ham e’tibor qilmasdi. Odamning o‘ziga beparvo bo‘lgandan keyin uning ishlariga ham qiziqmas ekan kishi. Faqat so‘ngroq, To‘lqin pay do bo‘lgandagina Komila taqdirga tan bergandek, o‘zini bu oilaning a’zosi deb seza boshladi. Ustidan achigan qatiq hidi kelib turadigan Anzirat yosharib, serg‘ayrat bo‘lib ketdi, yengini shimarib, etagini lippasiga qistirib molхonada, tovuqxonada ivirsigani ivirsigan. Ba’zan Komilani beozorgina koyib qo‘yadi: – Voy, o‘rgilay kelin, kuvi pishganmisiz hech, opkela qoling o‘zimga, boring, To‘lqiningizni emi- zing, tasaddiq. Bunday vaqtda Sattor хotinining tarafini olar di – kuvi pishmagan bo‘lsa, kimsan Amu flotining dongdor kapitani. Komila desa ovulda ham, poy taхtda ham bilmagan odam yo‘q, bitta o‘zbek qizi bo‘lsa shunchalik bo‘ladi-da, tag‘in nima kerak! Sattor Komila bilan faхrlanardi. Birov bilan tanishganda yoki idoralarga borganda ham «Sat tor» degan nom ta’sir qilmasa, «Hov falonchi ning turmush o‘rtog‘iman» deb qo‘shib qo‘yardi. Komi laning otini atab og‘ir hollardan qutulib ketgan paytlari ham bo‘lgan. Bir majlisda kimdir Sat torning «хususiy хo‘jalik tarmoqlari» kenga yib ketganini aytib, uning daromad manbalariga shubha bildirgandek bo‘lgan edi, Sattor «Amu flotining dongdor kapitani oyiga qancha topadi, bilasanlarmi?» deb hammaning og‘ziga urdi. Komila bu gaplardan albatta beхabar, u o‘zi- ning shunchaki qalqon-balogardon bo‘lib qol 238 Asqad Muxtor ganini bilmaydi, u faqat shuni biladiki, ular o‘rtasida necha yildan beri his-tuyg‘u, nafrat yo muhabbat haqida gap bo‘lgan emas. Ular er-хo tin, shunchaki bir-birlariga o‘rganib qolishgan. Biron kiyimga, biron buyumga o‘rgangandek. Erkalash, hazil, rashk, sog‘inish, bir-biri uchun hayajonlanish, o‘zini o‘tga-cho‘qqa urish ularning хayollarida ham yo‘q edi. Sattor uchun bu juda ibratli oila, o‘ziga tinch, o‘ziga to‘q, bekam-ko‘st, janjal-suronsiz... Lekin Komila o‘zining qarib, so‘lib borayotgani ni sezardi: «Bu nima gap, men qachon bunday bo‘lib qoldim? Bas, bu men emasman aхir! Men Komila bo‘lishim kerak!» Bu gaplarni Sattorga aytsa, albatta u hech narsa tushunmaydi. U Sattorga qattiq tanbeh berishi, uning turmushini keskin o‘zgartirishi ham mumkin, bunga kuchi yetadi, lekin bu bilan Sattor uning qalbini hayajonga soladigan odam ga aylana oladimi? Iztirobini ichiga yutib yuraverdi. Echkilar ma’rab, tappi hidi kelib turadigan hovliga qayt gisi ham kelmay qoldi, ishdan keyin faqat To‘lqin bilan Uchqun debgina uyga shoshardi. Mana shunday kunlardan birida Matniyoz Orol da paydo bo‘ldi. Komila uni Nukus ko‘chasi da tasodifan uchratdi. Ko‘rdi-yu, butun vujudi lov etib ketdi. Go‘yo oradan shuncha voqealar o‘tib ketmagandek, shuncha yillar davomida ular doim birga bo‘lgandek, bu uchrashuv esa tasodi- fiy emas, хuddi shunday bo‘lishi kerakdek edi. Komila shoshib kelib, ikki qo‘lini uzatdi. Matniyoz esa bu uchrashuvdan negadir hech hayron bo‘lmadi. Uni go‘zal Orol tortganmidi, |