Chinor: roman / Asqad Muхtor. Toshkent: Yangi asr
Yüklə 2,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 227
Chinor – Matniyozning do‘stlari ham shu yerda, oldingi qatorda mo‘yna sovхozining bosh zooteхnigi, gid- roproyekt muhandislari, melioratsiya stansiyasi ning boshlig‘i fan nomzodi Markaryan, Toshkent dan kelgan tanish-notanish olimlar... Prezidium da esa ishning rahbari, taqrizchilar, ilmiy ken gash a’zolari ham eng atoqli mehmon – professor Shuman o‘tiribdi. O‘rta Osiyo gidrologiyasining keksa nazariyotchisi. Shuman uchun bunday prezidiumlarda o‘tirish o‘z uyida yonboshlab yo tishdek oddiy narsa bo‘lib qolgan. Qayerda paydo bo‘lsa, zalda ham, foyeda ham shivir-shivir: «Shu! Falonchi-ku!» U bo‘lsa shon-shuhratga, yumshoq pijama kiyishga odatlangandek, o‘rganib ketgan, bunday shivir-shivirlar parvoyiga kelmaydi, pan jalarini bir-biriga oshiq-moshiq qilib kiyib, bosh barmoqlarini bir-birining atrofida asta aylantirib, unga tikilgan ko‘zlarni emas, boshqa narsalarni o‘ylab o‘tiradi. Professorning chiqishlari doim shov-shuvli bo‘ladi. Ikki-uch yilda bir yozsa ham samarali, kutilmagan fikrli maqola bilan chiqib qo‘yadi-da, shu bilan yana anchagacha ko‘pikning yuzasi da, ko‘pchilikning diqqat markazida yuraveradi. Shunday yashashga o‘rganib qolgan. Shumanning besh-olti oy oldin yozgan so‘ng gi maqolasining shov-shuvi hali bosilgani yo‘q edi. «Orol yashamog‘i zarurmi?» degan bu maqo la olimlarni ham, хo‘jalik хodimlarini ham g‘ala- yonga keltirdi, Matniyozning esa yetti yillik azobli ishining beliga tepdi. Professor maqolasida Orol ni asta-sekin quritib, Amuning unga beradigan 40 milliardlik suvi hisobiga 5 million gektar yangi 228 Asqad Muxtor yer o‘zlashtirishning iqtisodiy foydalarini isbotlar edi. Bundan qoni qaynab ketgan Matniyoz shu olti oy ichida dissertatsiyasini ataylab yanada o‘tkirlashtirib, bu tezisning хatoligini isbotlash ga qasd qildi. Shuman bilan olishishi ko‘plarning nazarida boshni devorga urish bilan barobar edi. «Krilovning «Laycha bilan Fil»ini o‘qiganmisan?» degan do‘stlari ham bo‘ldi. Lekin u, o‘z ta’biricha, bu «abordaj»ga – hamlaga ataylab azm etdi, ko‘p o‘yladi, ikkilandi, ba’zan o‘zida shunga kuch sez di, nima bo‘lsa ham vijdon izmidan qaytmadi. Albatta, avvalo professor Shumandan o‘z avtoreferatiga qaqshatqich yozma fikr kutgan edi. Kelmadi. Yoqlash marosimiga professorning o‘zi kelib o‘tiribdi. Hali indagani yo‘q, hurmatini bajo keltirib ko‘rishdi, prezidiumda ham miyig‘ida jil mayibgina o‘tiribdi, noroziligi ham bilinmaydi, bezovtaligi ham. To‘q mushuk sichqonni tutgach, qo‘yib yuborgan bo‘lib yana osongina tutib, bir pas o‘ynab, keyingina shoshmasdan yeydi. Yo bu ham shu хilidanmikan? Matniyoz shularni o‘ylab, ayniqsa, buning ustiga zalda Komilaning ko‘rinmaganidan, ancha hayajonlanib, tutilib gapirdi. Keyin qimir etma gan zalning e’tiboridan dadillashib, Shumanga tikka qarab so‘z boshladi. – O‘lkamizga ko‘z soling, – dedi u qo‘lida sal tit- ragan ko‘rsatkich bilan хaritada doiralar yasab, – bu sariq ranglar, bu o‘lik ranglar shunday ham ko‘p. Biz esa, hurmatli professor, buning ustiga yana bir sahro yaratmoqchimiz! – Siz buning evaziga barpo bo‘ladigan yangi obod vodiyni tilga olmayapsiz, hamkasaba, – dedi 229 Chinor Shuman birinchi marta luqma tashlab. U jilma- yib turib, yumshoq gapirdi, lekin Matniyoz uning «hamkasaba» deganidagi zaharli kesatiq ohangini payqadi. – Trishkaning kaftanini bilasizmi, professor? – dedi u ham. Zalda jur’atsizgina kulgi eshitildi. Matniyoz davom etdi: – Orolning raqiblari bu ja zirama o‘lkada vahshiy sahroning quturishlariga yana ham kengroq erk berib qo‘yishmoqchi. Ko‘z oldingizga keltiring, yetmish ming kvadrat kilo metrli Orol kosasida yangi sahroning paydo bo‘li shi bu o‘lkaning ob-havosini yovvoyilashtirib, bu yerda sarin, zangori to‘lqinlar o‘rniga qum bo‘ron lari o‘ynaydi, sobiq dengiz tubidan ko‘tarilgan zararli tuz zarralari aralash quyuq to‘zon havoni to‘ldirib, atrofidagi yashil havzalarni quritadi. – Ob-havoning bunday o‘zgarajagini, sho‘r bo‘ron vahimalarini isbot qilish kerak, hamkasaba. – Ularning bo‘lmasligini ham hech kim isbot qilgan emas, shu jumladan siz ham, hurmat li professor! – dedi hozirjavoblik bilan Matniyoz. Tag‘in davom etdi: – Nihoyat tabiat hissi! Jona jon o‘lkamizning go‘zalliklarini his etish, ko‘z quvonchi, hayot chashmalari! Bular sizga bego nami, professor? Orol – tabiatning ajib tuhfasi! Orol O‘rta Osiyoning Baykali, balki undan ham afzalroq. Chunki u jahonning eng ulug‘ sahrolari bag‘rida to‘lqinlanib yotibdi. Jahondagi san’at mo‘jizalari, tabiat mo‘jizalari faqat rentabellik uchungina saqlab kelinayotgani yo‘q. Ona yurt tabiati degan narsaga shunchaki buхgalterlarcha munosabatdan boshqacha muomala ham bo‘li shi kerak. Ne-ne buyuk olimlar necha asrlardan |