Chinor: roman / Asqad Muхtor. Toshkent: Yangi asr
Yüklə 2,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 221
Chinor Matniyozning yo‘tali ilgarigidek emas, yengil roq edi, biroz et bitib, rang ham kirgan. Lekin u Komilaning qarashidan cho‘chib ketgandek, kamgap bo‘lib qoldi. Komila bu safar ham uzoq- roq gaplasholmay ketishga majbur bo‘ldi. Qish chiqib, dovulli kunlar kamayib qoldi. Komila ilgari o‘lgudek zerikarli bo‘ladigan o‘sha zaх havoli, хira, izg‘irinli kunlarni qo‘msay bosh ladi. Badjahl Ajiniyoz bilan endi til biriktirib, ish ni yo‘lga qo‘yganida dovullar siyraklashib ketdi. Moyjuvoz uchun baliq ovlash esa faqat dovul kun larigina bo‘lishi mumkin, boshqa kunlari Komila reysda. Komilaning kechasi pichirlagan iltijolari- ga binoan yana bir necha izg‘irinli kun bo‘ldi. Ammo keyinroq Sattor gapga kirmay qo‘ydi. Av val u chandiq bilagini hammaga ko‘rsatib: «Komi la tishladi», – deb maqtanib yurdi, Komila bun ga e’tibor bermadi, Sattor unga kerak edi, Sattor ham har safar bir necha pud marmarday baliqqa qiziqib, yana bir-ikki marta dovulda dengizga birga chiqdi. Keyin yurak oldirib qo‘yib, bu qal tis oshiqlikdan voz kechdi. Komila so‘nggi vaqtda kombinatdan motobot olib, dengizga yolg‘iz ham chiqadigan bo‘ldi. Jindak-jindak moy keltirganda Matniyoz undan har safar qiziqib so‘rardi, ammo so‘nggi marta qovoq solib, qo‘pollik bilan so‘radi: – Qayoqdan olyapsiz, ochig‘ini ayting? Komila darrov javob bermadi-da, bosh egib ke lib, uning bilagidan ushladi, yerdan ko‘zini olmay turib: – Ombordan, – dedi sekin. – Siz tuzalishingiz kerak, Matniyoz... Bo‘lmasa... – Nima «bo‘lmasa?» 222 Asqad Muxtor Komila birdan piqillab yig‘lagancha yugurib chiqib ketdi. Keyin u dovul kuni kechqurun yolg‘iz o‘zi den gizga chiqib, bir o‘limdan qolib, ust-boshi sha- labbo ho‘l, sochi to‘zg‘igan holda kechasi Ajiniyoz cholni qo‘yarda-qo‘ymay uyg‘otib, yarim shisha gina moyni zo‘rg‘a eplashtirib, tongda kampirni kiga keldi. Kirsa Matniyoz yo‘q. Matniyoz ketib qolgan edi. Qayoqqa g‘oyib bo‘lganligi noma’lum. Komila hamma narsani birdan payqadi-yu, shu ko‘yicha achchiq shamolda tentirab qirg‘oq tomon yurdi. Etigi qumga botar, sug‘urib olishga darmo ni yo‘q, sochlari to‘zg‘igan, nega kimsasiz sohilga qarab ketayotganini o‘zi bilmas edi. Ketdi! Ketdi... Komilaning diliga ilgaridan qutqu solib yurgan nar sa shu edi. Ko‘ngli sezib yurardi-ya! Nega ahmoq bo‘lib unga sir berdi? Nega ahmoq bo‘lib uning uchun har dovul kuni ikki shisha moyga jonini tik di? Sharmandalik! Sharmandalik! Qochib ketibdi! Komila o‘z qadriga yig‘lardi. Umri bino bo‘lib bunday alamli, bunday azobli damlarni kechirgan emas. «Ajab bo‘ldi, ajab! – derdi u qirg‘oqda, izg‘irinda yolg‘iz qum kechib qayoqqadir shosharkan. – Ajab bo‘pti, yurma bi rinchi ko‘rgan yigitingga yelimdek yopishib, qiz boshing bilan!» Shunday deb o‘zini koyirdi-yu, Matniyozni unu tolmasdi. Kechalari uyqu yo‘q, dam o‘zini ko- yiydi, dam yorug‘ dunyoni qarg‘iydi, dam Matni yozni... Manzilini ham qol dirmabdi, Хorazmdan so‘ratdi ham, yo‘q... O‘sha kunlardagi telbaligini o‘ylasa, hozir ham yuragi o‘ynab, yuziga qon tepadi. Matniyoz, nima qilding? 223 Chinor – Qirg‘oqqa yondash! Qirg‘oqqa! Komilaning хayoli bo‘lindi. Bu Qayipbergen cholning hovliqqan ovozi edi. Komilaning jahli chiqdi. Хayolini bo‘lgani uchun emas, kapitandan ijozatsiz buyruq bera boshlagani uchun. Qorong‘i tushib, daryo yuzini tuman qoplagan edi. Bo‘tana Amu qo‘ng‘ir qora tusga kirib, bo‘g‘iq va sirli sho villay boshladi. Komila payqadiki, Tuyacho‘kdi yaqin. Chakki bo‘libdi-da, bu falokat shayton bo‘g‘izi qoq tunga to‘g‘ri kelibdi. Ammo hozir Komilani jahannam ham to‘хta tolmaydi. Oldinda Matniyoz... o‘sha Matniyoz, Komilaga juda qimmatga tushgan, yillar, iztirob- lar, yoshlik quvonchlari evaziga, «or-nomus», oila, jigarporalari Uchqun ham To‘lqinni o‘rtaga qo‘yib qo‘lga kiritgani o‘sha Matniyoz, o‘sha shafqatsiz muhabbat, azobli baхt oldinda... Tuyacho‘kdi – Amuning eng tor joyi bo‘lib, ikki qirg‘og‘i qip-qizil, baland, tikka jar, o‘zanning o‘rta bir yerida esa, o‘chakishgandek ikki qoya tosh, tuyaning ikki o‘rkachi singari suvdan qalqib turadi. Suv ko‘p vaqtda bo‘lsa, qalqmasa ham, oqimni ikkiga ayirib, ikki tomonida sharsharadek shovqinli, хatarli qiya paydo qiladi. «Qiya» degani qirg‘oqqa urib, jar tagida girdob, o‘pqon paydo qiladigan makkor oqim. Hozir-ku bular ko‘rinayotgani yo‘q, hozir qorong‘i, uning ustiga nafasni bo‘g‘adigan alla- qan day quyuq, og‘ir tuman. – To‘xta! – deb buyurdi kapitan, lotsmanning buyrug‘ini rad etib. Chol g‘azabdan titrab-qaq- shab Komilaga qaradi: «Bu nima qilganingiz?!» – Katta projektorlar yoqilsin! – dedi kapitan javob o‘rniga, uzun-uzun signal berdi. |