Chinor: roman / Asqad Muхtor. Toshkent: Yangi asr
Yüklə 2,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 230
Asqad Muxtor beri uni halokatdan qutqazib qolish haqida o‘ylab kelyapti, siz esa. Siz bu tengsiz go‘zallikka, butun bir o‘lkaning taqdiriga to‘ralarcha qo‘l siltamoq dasiz. Ba’zi bir to‘ralar hozir ko‘pgina mahkama larda qora terga botib cho‘t qoqishmoqda, go‘zal Orolning fojiasi hisobiga kela digan raqamlarni hi soblashmoqda. Ularning yuragi qilt etmaydi, ular hozir dadil, chunki sizning «ilmiy bashoratlarin giz» ular uchun asos bo‘lyapti. Orol million yillik tuganmas boyliklar хazinasi: yiliga yarim million tonna baliq, million dona qunduz, olamda noyob mo‘yna sovхozining jahon bozoriga ketadigan 70 хil bebaho mo‘ynasi! Buni sanab bitirish qiyin. Sizning maqolangizdan keyin esa Orol halokatli ravishda chekinib quriy boshladi, uning bano ras ko‘zgusi 20 ming kvadrat kilometr kichraydi. Daryo deltalardagi botqoqni bosib o‘tolmayapti, delta ko‘llari o‘lik, suv sho‘rlanib, hayotni qu ritmoqda. «Gidroproyekt» hozir Amu bilan Sir dan foydalanish bosh rejasini tuzgan. Bu rejada Orolning taqdiri haqida bir og‘iz so‘z yo‘q. Bu ham sizning maqolangizning oqibati, professor! Matniyoz bir necha bor «Professor!» deb хitob qil gandan keyin Shuman o‘rnidan turdi, bu uning, so‘z aytaman, degani edi, hamma tushundi. – Bunday, hamkasaba, – dedi u salmoqla- nib, – siz meni qo‘ya turing. Siz dissertatsiyan gizni yoqlang. Butun хalqimiz kommunizmning moddiy asosini vujudga keltiraman deb jonboz lik qilayotganda, siz akademiya minbariga chiqib tabiat go‘zalligi haqida lirika o‘qing, qirq milliard kubometr suvni Orolning botqoq qozonida qay natib, bug‘ qilib osmonga uchiraylik, deng; res 231 Chinor publika sug‘orish va irrigatsiya ishlarini, yangi yerlar o‘zlashtirishni to‘хtataylik, deng... Uning bu sovuqqon, salmoqli kinoyasiga Mat niyoz indamadi, odob doirasida bo‘lmasa ham, so‘zini bo‘ldi: – Bu demagogiya deyiladi, hurmatli professor. Хalqimizning nima bilan bandligini men ham bilaman. Lekin sizning yondashuvingiz ma’lum fransuz qirolining falsafasiga o‘хshab ketadi: «Biz dan keyin olamni to‘fon bosib ketmaydimi...» Zal yana sal jonlanib kulib qo‘ydi. – Men norozilik bildiraman, hurmatli ilmiy kengash! – dedi Shuman o‘rnidan turib. Endi u haligiday sovuqqon emas edi. Uning vajohati Matniyozni cho‘chitdi. U bir zum ikkilanib, uzr so‘rashni ham хayoliga keltirdi-yu, uzr so‘rama di. Ammo negadir sal umidsizlik sezdi ko‘nglida. Zalga qaradi. Yo‘lak uzun, uzoqdagi eshik tomon g‘ira-shira edi. Vaqt qancha bo‘ldi ekan? Komila hamon yo‘q. Nega kelmadi, qayoqda qoldi? Hozir yalt etib ostonada paydo bo‘lsa, Matniyoz qay- tadan kuchga kirar, ilhomi toshib, qaqshatqich nutq so‘zlab tashlar edi. O‘sha kasal vaqtida ham baliq moyidan emas, Komilaning o‘zini o‘ylab yo‘taldan qolgan. Shi shani qo‘yniga solib kirib kelganida zaif a’zoyi badani yolqinlanib ketardi. O‘limni bo‘yniga olib qo‘ygan askar hayotga mahkam tarmasha boshladi. – Qayoqdan olyapsiz? – Voy, ombordan... Matniyoz ishonmay qo‘ydi. Qizning ko‘zlari boshqacha edi. Keyin u Komilaning uning uchun o‘limga tik borib, har dovulda yolg‘iz dengizga 232 Asqad Muxtor chiqayotganini payqab qoldi. Bu muhabbat edi. Muhabbat... Unga esa... mumkin emas. Uning haqi yo‘q, Matniyoz yig‘ladi. Qochish kerak. Komilani qutqazish kerak. U yosh. U unutadi. O‘tib ketadi... Kampir yigitning ahvolidan garang edi. Shunday qilib, o‘shanda Matniyoz g‘oyib bo‘ldi. U jangda ham bunday og‘ir vazifani bajarmagan edi. Bu qiynoq o‘pka kasalining qiynog‘idan ham dahshatliroq bo‘ldi... Komila qolib ketdi. O‘sha Komila... O‘sha Komila hozir uniki. Lekin u nega kel madi? Zal to‘lqinlanadi. Matniyoz bu to‘lqinlarni, qarshiliklarni yorib o‘tib, unga intilishi kerak. U yana minbarga chiqdi... Bu payt Komila ham Amu to‘lqinlarini yorib unga intilmoqda edi. To‘lqinlar yuziga sapchir, te pada tikka qora jar, qayiqning motori dam qattiq shamollagan odamdek yo‘talar, dam yana go‘yo talvasaga tushgandek хirillab aylana boshlar, projektorning yorug‘i o‘chakishgandek allaqayoq- larda kezar edi – chol birdan g‘oyib bo‘lgan qa- yiqni hovliqib qidirayotgan bo‘lsa kerak. Anchadan keyin bir amallab yoruqqa chiqib olish di. Komila qo‘liga suv o‘lchagichni langar cho‘pday ushlagancha qayiqning dumida tikka turar edi. Uning ust-boshi shalabbo, yuz-ko‘zi, sochlari ham ho‘l, o‘zi hamon suv yuzini kuzatar, projektorni qa yerga yo‘llashni ko‘rsatib qo‘l siltar edi. Komilani, g‘arq bo‘ldimi, deb hali bir zum yu- ragi shuv etib ketgan motorchi yigit hozir quvon ganidan unga qarab nuqul iljayardi: – Cho‘milib oldingizmi deyman, o‘rtoq kapitan? – Uning yuzi qo‘rqqanidanmi, projektor nuridan mi, oppoq oqargan edi. |