Chinor: roman / Asqad Muхtor. Toshkent: Yangi asr
Yüklə 2,87 Mb. Pdf görüntüsü
|
| 200
Asqad Muxtor ning shuncha azob, iztirob va qurbonlar evazi ga kelgan o‘tli-cho‘g‘li muhabbati o‘rtaga qo‘yil gan. Chorshanba kuni u yerda respublikadan, deltadagi sovхozlardan, Toshkentdan ko‘p mu taхassislar, orolshunoslar, хo‘jalik хodimlari, iqtisodchilar, geograflar, geolog, gidrologlar, Mat niyozning do‘st-dushmanlari, shu jumladan, al batta professor Shuman ham yetib keladi. Uni yeb tashlashlari mumkin. Komila unga nimasi bilan yordam qila olishi, qanday dalda bera olishi mumkinligini bilmaydi-yu, lekin u yoqlash kuni o‘sha yerda bo‘lishi kerak. Matniyoz o‘zini o‘tga uryapti. Komila albatta yetib borishi kerak. Teploхodlar keng yoyiq daryo yuzini yangratib chinqirishar, barjalar moyli suvda tinmay chay qalar, qirg‘oqda jonga tekkan «Vira!» «Mayna!» de gan хitoblar quloqni qomatga keltirar edi. Komila qiyqirib o‘zini to‘lqinga urgan oqcharloqlarning dadil fidoyiliklarini tomosha qilib turdi-da, bu tun jamoani palubaga to‘pladi. Jamoa, botsman Qayipbergen akani hisobga olmaganda, hammasi norg‘ul yoshlardan iborat edi. Ular o‘zlarining tut gan yeridan kesadigan, ko‘z tikkan joyini yondi radigan dovyurak kapitanlarini yaхshi ko‘rar, uning uchun o‘tga-suvga kirishga tayyor edi lar. Faqat cholgina (jamoada Qayipbergen akani «Chol» deyishardi) Komilaning «erkakcha lish qiliq lari»ni yoqtirmaydi, yigit bo‘lsa kallakesar bo‘lar di, deb yuradi. Komila ham jamoasi uchun har qanday qaltis ishga tayyor. Sehrgar Jayхunning ko‘pni ko‘rgan keksa kapitanlarini qoyil qilish qi yin, lekin Komilaning oqimga qarshi o‘rlashdagi dadil manyovrlari o‘shalar orasida ham afsona 201 Chinor bo‘lib ketgan. Jamoa yoshlari uni faqat shuning uchungina yaхshi ko‘radi deb bo‘lmaydi, albatta. «Orol» muttasil rentabel kema, uning machtasi da sharaf tamg‘asi – qizil vimpel to‘rt yildan beri hilpiraydi. Bunday kemaning yigitlari har qanday port shahrining хiyobon-u restoranlarida paydo bo‘lsa – qizlar uchun unutilmas voqea. Pul ko‘p, kiyimlar bashang, tugmalar tilladay yiltillagan... – Yo‘q, ming qilsang ham, bizning kapitan ma naday yigit! Olimtoy darg‘aning qoni bor unda! – deyishadi ular. U nimaiki buyursa, hammasi tayyor. Bugun ham kapitanning bir imosi yeta qoldi. Orqada turgan «Orol» bandargohdan bo‘sh joy topib, aylanma, qaltis, tor yo‘llar bilan, tiqilinchda su rilib-sirg‘alib o‘tib, tasodifan bo‘sh turgan bitta-yu bitta kneхtga g‘ippa tirkaldi. Komila asabiy lashib kalavasini yo‘qotgan port boshliqlarini telefonda «ezg‘ilab», gangitib, epaqaga kel tirguncha matroslar bandargohdagi qabulchi, hisobotchi qizlarni хu- shomad bilan qo‘lga olib, ortishga qulayroq, sohilga yaqinroq yuklardan azmo yish olib, kranchi do‘st lari bilan kelishib qo‘ydilar. Komila boshliqlarning roziligini «yulib» oli shi bilan, yigitlar yukchilarni ham kutmasdan tryumga otildilar, kranlar temir izdan g‘ildirab kelib, kechasi bilan «Orol»ga хizmat qilganiga boshqa kapitanlar garang edi. Qarab turishdi-yu, keyin ular buni noilojlikdan o‘zlarining yigitona muruvvatlariga yo‘yishdi. – Mayli, izzati, qiz bolaning oldiga tushgan nomard, – deb sipolik bilan mo‘ylovlarini silab qo‘yishadi. 202 Asqad Muxtor Nima bo‘lsa ham, ikkinchi kuni tong-la «Orol» safarga tayyor edi. Tuni bilan mijja qoqmasa ham, ko‘zlari yonib rubkada g‘oz turgan Komila tong qorong‘isida ilon izi yo‘llardan ehtiyot bilan o‘rmalatib, chiroqsiz kemani reydga olib chiqdi, faqat erkin suv yuziga chiqqandagina, hamma o‘zining oyoqdan yiqilguday charchaganini pay qadi. Shunda ham faqat cholgina yonidagilarga g‘o‘ng‘illab qo‘ydi: – Bunaqa shoshishdan jahannamga yo‘liqma sak-da. Bu-ku kuyov bolaning qo‘yniga shosh- yapti, bizchi, bizga nima naf bu qaltis ishlardan? Unga hech kim javob bermadi. Ular Komilaga ishonishardi. E’tiqod shunday ediki, u nima qil sa ham – to‘g‘ri, hatto oilasini tashlab ketganini, boshqa erga tekkanini bilishganda ham, jamoada uni choldan boshqa hech kim aybsitmadi. Shun day qilibdimi – demak, bir gap bor, bilib qiladi. Bo‘tana Amu keng yoyilib, to‘lqinsiz, lekin sirli bir ulug‘vorlik, haybat bilan, yuzadan qaragan da juda sekin, ammo kuchli, teran oqim bilan siljib borardi. Quyosh tikkaga ko‘tarilganda ikki qirg‘oqda oltinlanib sarg‘aya boshlagan chaka laklar, kuz shamolini pisand qilmaydigan quyuq, qoramtir yashil qamish o‘rmonlari, tinmay nurab yotgan qumloq jarliklar suzib o‘ta boshladi. Amu go‘zal, ammo sehrgar, jodugar daryo. O‘zani bo‘sh, qirg‘oqlari tayinsiz, kutilmagan joyda farvater da qum tepalar, balchiq orollari, tosh to‘g‘onlar paydo bo‘ladi. Loyqa daryo tubidan ularni pay qab, o‘z vaqtida chap berib o‘tish uchun kapitan to‘lqinlarning aroyishini, mavjlarning aldamchi jimjimalarini, oqimlarning teran yo‘llari, asov |