Demokratik Modernite

102
14- Şahabettin Septioğlu (Palu – Yük. Zir. Müh. 
asteğmen), 15- Said Elçi (Bingöl – Muhasebeci), 
16- Sait Kırmızıtoprak (Dersim, Nazımiye – İst. 
Tıp Fak. öğrencisi), 17- Yaşar Kaya  (Iğdır – İst. 
Huk. Fak. öğrencisi), 18- Faik Savaş (Genç – İst. 
Huk. Fak. Öğrencisi), 19- Haydar Aksu  (Kiğı 
– Stajyer Avukat), 20- Ziya Acar (Kulp – İst. 
Huk. Fak. Öğrencisi), 21- Fadıl Budak (Diyar-
bakır – İst. Huk. Fak. öğrencisi), 22- Halil De-
mirel  (Islahiye – Yardımcı topçu asteğmen), 
23- Ferit Bilen (Diyarbakır – Kundura mağazası 
sahibi), 24- Esat Cemiloğlu (Diyarbakır – Yük. 
Zir. Müh.), 25- Mustafa Nuri Direkçigil (Diyar-
bakır – Sağlık Müfettişi), 26- Fevzi Avşar (Kars 
– İst. Tıp Fak.  öğrencisi), 27- Necati Siyahkan 
(Siverek – İst. Huk. Fak. öğrencisi), 28- Hasan 
Ulus (Erzurum), 29- Nazmi Balkaş (Lice – İst.
Üni.  Orm. Fak. öğrencisi), 30- Hüseyin Oğuz 
Üçok (Diyarbakır – İst. Tıp Fak. Diş Hek. öğ-
rencisi), 31- Mehmet Nazım Çiğdem (Ankara 
– İnşaat  ustası), 32- Fevzi Kartal (Van – asteğ-
men), 33- Mehmet Aydemir (Siverek – İst. Tıp 
Fak. öğrencisi), 34- Abdurrahman Efem Dolak 
(Diyarbakır – İleri Yurt Gazetesi sahibi), 35- 
Musa Anter (Nusaybin-gazeteci), 36- Canip Yıl-
dırım (Diyarbakır – Avukat), 37- Emin Kotan 
(Muş – Elektrik Muhasibi), 38- Ökkeş Karadağ 
(Maraş), 39- Muhsin Şavata (Malatya – Hayvan 
Tüccarı), 40- Turgut Akın (Ergani – Ank. Üni. 
Huk. Fak. öğrencisi), 41- Sıtkı Elbistan (Hassa 
– Ank. Üni. Huk. Fak. öğrencisi), 42- Şerafettin 
Elçi (Cizre – Huk. Fak. öğrencisi), 43- Mustafa 
Ramanlı (Beşiri – Ank. Huk. Fak. öğrencisi), 
44- Mehmet Özer (Siverek – Ank. Tıp Fak. öğ-
rencisi), 45- Feyzullah Demirtaş (Palu – Ziraat 
teknisyeni), 46- Cezmi Balkaş (Lice – Orm. Fak. 
öğrencisi), 47- Halis Yokuş (Kars – İst. Tek. Üni. 
Mak.  Fak.  öğrencisi), 48- İsmet Balkaş, (Lice – 
Tıp Fak. öğrencisi), 49- Sait Bingöl (Bingöl – İst. 
Üni. İkt. Fak. öğrencisi).
14 ay tutuklu kalan 49’lar mahkemeye çıka-
rılmayı beklerlerken  27 Mayıs 1960’da askeri 
darbe yapıldı. 27 Mayıs 1960 sabahı ilk iş olarak 
Silvan’ın yüksekçe bir binasına Türk bayrağı 
çeken 27 Mayısçı subaylardan biri, “Eğer darbe 
olmasaydı belki de şimdi bu bayrak yerine Kürt 
devletinin bayrağı sallanıyor olacaktı” demişti. 
DP’yi iktidardan uzaklaştıran 27 Mayısçılar, 
genel af çıkararak cezaevlerindeki tutuklula-
rın serbest bırakılmasını sağlarken, Kürtleri bu 
affın dışında tutarak askeri mahkemelerde yar-
gıladı.  Böylelikle 17 Aralık 1959’da tutuklanan 
Kürt öğrenci, subay ve avukatların yargılanma-
sı 3 Ocak 1961’de başladı.  O günlerde Kürt tu-
tuklulara değinen bir MBK bildirisinde, “Ülke-
nin parçalanması yolundaki girişimlerin etkisiz 
kılınması için önlemler alınmıştır. Türkiye’nin 
tümü ile Türklere ait olduğu gerçeği herkese 
mutlaka ki benimsettirilecektir” denilmişti. 
Bu yargılama yıllarca devam ettikten sonra, 
nihayet 1965 yılında TCK’nın 125. maddesine 
göre idamla yargılanan 24 sanıktan 10’nun be-
raatına, 14 kişinin suç vasfı değiştirilerek dava-
nın yenilenmesiyle 1965 yılında TCK’nın 141 ve 
142. maddelerinden 16 ay hapis ve 5 ay 10 gün 
sürgün cezaları verildi. 
Sivas toplama kampı 
ve sürgünler 
27 Mayıs darbesinden sonra da askeri cunta 
Kürtlere tehcir uyguladı. Kürdistan’ın tanınmış 
aile reisleri, ağa ve şeyh sıfatı taşıyan yüzlerce 
kişi Sivas’ta açılan bir toplama kampında ya-
şamaya zorlandı. Daha sonra bir bölümü batı 
illerine sürgün edildi. Ayrıca askeri cunta, eski 
Şark Islahat Planı ve Dersim Tenkili’ne benzer 
bir planı uygulamaya çalıştı. 
Bu bağlamda 27 Mayıs 1960 darbesinden sa-
dece 4 gün sonra Kürdistan’ın çeşitli illerinden 
içlerinde tanınmış aile fertlerinin yanı sıra ağa 
ve şeyh sıfatını taşıyanların da yer aldığı 485 kişi 
“Kürtçülük propagandası ve devlete isyan hazır-
lığı içinde oldukları” iddiasıyla Sivas’ta toplama 
kampına konuldu.  Sivas Kabakyazı’daki 5. Er 
Eğitim Tugayı’nda askerî garnizon içinde açılan 
bu kamp askeri yetkililerin deyimiyle “zorunlu 
misafirlik” olarak 9 ay sürdü. Misafirlik diyo-
ruz çünkü askerî yetkililer kamptakilere tu-
tuklu olmadıklarını, misafir olduklarını açık-
lamışlardı. Yaşları 14 ile 70 arasında değişen 
Kürtlerden oluşan askeri kampta tutulanların 
tümünün menkul ve gayrimenkullerine el ko-
nuldu. Kampta kalanlara parasız yemek veril-
medi ve kamp boşaltılırken kişi başına 400 lira 
yemek parası alındı. 
7 Ekim 1960’ta çıkartılan 105 No’ lu Mecburi 
İskân Kanunu’ndan sonra Aralık 1960’ta kamp-
taki 485 kişiden 55’i Antalya, İzmir, Burdur, 
Muğla, Afyon, Isparta, Manisa, Çorum ve De-
nizli’ye mecburi iskâna gönderildiler.(*) Mecbu-
ri İskân Kanunu’nun gerekçesi “Sosyal birtakım 
reformları yapabilmek, ortaçağın Türkiye’de 

---

103
yaşayan düzenini yıkmak, ağalık ve şeyhlik gibi 
müesseseleri yok etmek… Vatandaşın sömürül-
mesine engel olmak gayesiyle bu kanun çıka-
rılmıştır” şeklinde yazılmıştı. 22 Mart 1963’de 
Cumhurbaşkanı Orgeneral Cemal Gürsel ta-
rafından sağlık nedenleri nedeniyle eski cum-
hurbaşkanı Celal Bayar’ın affedilmesi sırasında 
Kürtlerin sürgün kararı da kaldırıldı. Böylelikle 
55 kişinin 2.5 yıllık sürgün hayatları sona erdi. 
Bu olay sonraki süreçte hükümetler, muhalefet 
partileri, sol ve sosyalist güçler tarafından hiçbir 
zaman irdelenmedi. Kemalizm’in, egemen ulusu 
ve devlet şovenizminin etkisiyle sanki böyle bir 
olay yaşanmamış gibi herkes susmayı tercih etti. 
(*)Sivas Kampı’ndan Türkiye’nin batı illerine 
sürgüne gönderilen 55 kişinin adları şöyleydi: 
1- İbrahim Abikoğlu, 2- Hacı Topo Aktop-
rak, 3- Zeki Bayar, 4- Faik Bucak, 5- İsmail 
Hakkı Bucak, 6- Hacı Ali Bucak, 7- Mehmet 
Cemal Bucak, 8- Mithat Bucak, 9- Hasan Abik 
Bucak, 10- Ali Abik Bucak, 11- Bekir Bucak, 12- 
Reşit Çeçen, 13-Mehmet Dal, 14- Abdulkadir 
Ekinci, 15-Abubekir Ertaş, 16- Mahmut Ertaş, 
17- Bahattin Erdem, 18- Abdurrezzak Ensarioğ-
lu, 19- Sait Ensarioğlu, 20- Şeyh Ali Fırat, 21- 
Şeyh Selahattin Fırat, 22- Şeyh Gıyasettin Fırat, 
23- Şeyh Ahmet Fırat, 24- Mehmet Fuat Fırat, 
25- Faruk Fuat Fırat, 26- Mehmet Emin Fırat, 
27- Halil Fırat, 28- Ömer Fırat, 29-Gıyasettin 
Fırat, 30- Hüseyin İleri, 31- Zeynel Abidin İnan, 
32-Mustafa Işık, 33- Kinyas Kartal, 34- Abdul-
baki Kartal, 35-Hamit Kartal, 36-Bala Kartal, 
37- Şeyh Mehmet Emin Karadeniz, 38-Cemil 
Küfrevi, 39- Zeki Cemil Küfrevi, 40-Abdülbaki 
Karakuş, 41- Feyzullah Keskin, 42- Mehmet Ka-
yalar, 43- Abdullah Öztürk, 44- Ferzende Öz-
türk, 45- Osman Öztürk, 46- Köroğlu Öztürk, 
47- Şamil Peker, 48- Sait Ramanlı, 49- Kub-
bettin Septioğlu, 50- Zeynel Turanlı, 51- Cafer 
Yağızer, 52- Mecit Yalçın, 53-Derviş Yakut, 54- 
Kazım Yıldırım, 55- Süleyman Yıldırım. 
Sivas Kampı’nın açılmasını ve tutukluların 
toplanması işini yürüten 3. Ordu Komutanı 
Orgeneral Ragıp Gümüşpala (*), “Şeyh Said’in 
bütün çocuklarını toplayıp Sivas’a gönderdim” 
demişti. 31 Mayıs 1960 tarihli Cumhuriyet ga-
zetesinde MBK’ ye dayanarak yayımlanan bir 
haberde şu ifadeler yer aldı: “Milli Birlik Ko-
mitesi’nin yakında neşredeceği vesikalarda bir 
Kürdistan hükümeti tesisi için DP grubu içinde 
çalışanların varlığı ispat ediliyor. Sabık iktidar, 
Şeyh Said’in oğlunun Rus yapısı ciple Doğu’da 
propaganda yapmasına göz yummuştur”. MBK 
icraatlarını ve darbeyi meşru kılabilmek için 
iktidardan uzaklaştırdıkları Demokrat Parti’yi 
“Kürtçülük yapmakla” suçlamıştı. Oysa Sivas 
kampında tutulanların ve sürgüne gönderi-
lenlerin birçoğu Demokrat Partili bile değildi. 
Ayrıca Yassıada yargılamalarında hiçbir DP’li 
TCK’nin 125. Maddesinden yargılanıp hüküm 
giymemişti. DP yöneticilerini parti içinde bir 
miktar Kürt milletvekili bulunmasından dolayı 
‘Kürtçülük yapmakla” suçlanmasının ardında 
CHP’nin ırkçı ve ulusal şoven politikalarının ve 
muhalefetinin etkisi vardı. 
(*)Ragıp Gümüşpala, Milli Birlik Komite-
si’nce tasfiye edilen subaylarla birlikte emekli-
ye sevk edildi. 11 Şubat 1961 tarihinde kurulan 
Adalet Partisi (AP)’nin genel başkanlığına ge-
tirilen Gümüşpala 15 Ekim 1961 seçimlerinde 
İzmir’den milletvekili seçildi. 1964 yılında ölü-
münün ardından AP genel başkanlığına Süley-
man Demirel geldi.
Sivas kampı operasyonunu, egemen ulus ve 
devlet şovenizminin en sadık savunucuları olan 
cuntacıların askeri Kürtlere ve Kürt sorununa 
ırkçı ve milliyetçi yaklaşımından kaynaklan-
mıştı. Güney ve Doğu Kürdistan’da yükselen 
Kürt ulusal mücadelesi Kuzey Kürdistan’ın 
özellikle sınır bölgelerinde Hakkâri, Van, Siirt, 
Mardin, Diyarbakır illerinde başlayan ulusal 
heyecan ve uyanışı kırmak için MBK iktidar-
dan düşürdüğü Demokrat Partilileri Yassıa-
da’da yargılarken; onun bir benzeri olan Sivas 
Kampı’nı (“Küçük Yassıada” olarak) Kürtler 
için kurdu. 55’lerden Faik Bucak ve Kinyas Kar-
tal’ın imzası ile hükümete gönderilen bir mek-
tupta,  Sivas kampını yöneten İçişleri Bakanı 
Tümgeneral Muharrem Kızıloğlu’nun “Babam 
şarkın cellâdıydı, ben de sizin cellâdınız olaca-
ğım” dediği yazılmıştı. 24 Kasım 1960 tarihli 
Vatan gazetesinde yayınlanan Kızıloğlu’nun 
 
“Bunlar suçludurlar, müstahak oldukları ceza-
yı göreceklerdir” şeklindeki demeci o günlerde 
Kürt düşmanlığının boyutlarını gösteriyordu. 
Çünkü Güney Kürdistan’da Barzani önderli-
ğinde yürütülen Kürt ulusal mücadelesi Kuzey 
Kürdistan’ın Hakkâri, Van, Siirt, Mardin, Di-
yarbakır gibi kentlerinde fiili destek bulmuştu. 
Cumhuriyet gazetesinde yayımlanan bir habere 
göre bu konuyla ilgili sorulan bir soruya MBK 
sözcüsü, “Türkiye yalnız Türklerin vatanıdır. 

---