Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti
169
qaydaları əks olunur. Azərbaycan Respublikasının beynəlxalq
müqaviləsində investisiya fəaliyyəti haqqında Azərbaycan
Respublikasının
qanunvericiliyi
ilə
nəzərdə
tutulmuş
qaydalardan fərqli qaydalar müəyyən olunduqda, beynəlxalq
müqavilənin qaydaları tətbiq edilməsi nəzərdə tutulur.
2. AR investisiya durumu
Cədvəl 1
1995-2010-ci illərdə Azərbaycan iqtisadiyyatına
qoyulan investisiya həcmi (mlyn. manat)
1
995
000
2
005
2
009
2
010
1995
-2010 artım
Cəm
i
investisiyalar
4
80,7
289,8
6
733,4
1
0475,0
1
4118,9
29,4
dəfə
O
cümlədən
xarici
3
31,4
29,5
4
628,5
4
395,1
6
619,7
19,8
dəfə
Xüs
usi çəkisi
6
9,0
4,3
6
8,7
4
2,0
4
6,9
-
Daxi
li
investisiyalar
1
49,3
60,3
2
104,9
6
079,9
7
499,2
50,2
dəfə
Xüs
usi çəkisi
3
1,0
5,7
3
1,3
5
8,0
5
3,1
-
Mənbə:
http://www.azstat.org/statinfo/finance/az/index.shtml
Təhlil göstərir ki, 1995-2010-ci illərdə Azərbaycan
iqtisadiyyatına qoyulan investisiyaların ümumi həcmi 29,4 dəfə
artmışdır. Daxili investisiyaların artım tempi ümumi
investisiyaların artım tempini üstələmiş və 50,2 dəfə artmışdır.
Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti
170
Qrafik 1.
Bu zaman xarici investisiyaların artım tempi 19,8 dəfə
artmışdır. Əgər 1995-ci ildə xarici investisiyalar üstünlük təşkil
edirdisə və onların xüsusi çəkisi 69,0 % olmuşdursa, 2010-cı
ildə onların payı 46,9%-dək enmişdir. Daxili investisiyaların
xüsusi çəkisi isə həmən dövr ərzində 31,0%-dən 53,1%-dək
artmışdır.
Azərbaycanda xarici investisiyalar əsasən üç istiqamətdə
- neft sənayesi, maliyyə krediti; xarici firmalar və birgə
müəssisələrə qoyulur. 1995-ci ildə xarici investisiyaların 58,8%
maliyyə kreditinə, 37,3% neft sənayesinə, 3,9% birgə
müəssisələr və xarici firmaların payına düşürdüsə, 2010-ci ildə
maliyyə kreditinin payı 41,3%-dək azalmışdır, neft sektorunun
payı az dəyişmişdir – 35,8%; birgə müəssisələr və xarici
firmaların payı 8,0%-dək artmışdır və digər investisiyalar
14,9% təşkil etmişdir.
1995-2010-ci illər üzrə Azərbaycanda investisiya
dinamikası (mlyn.manat)
0
2000
4000
6000
8000
10000
12000
14000
16000
1995
2000
2005
2010
Cəmi investisiua
Xarici investisiya
Daxili investisiya
Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti
171
1995-2010-ci illər üzrə daxili və xarici investisiyaların
strukturu (%)
0
20
40
60
80
100
120
1995
2000
2005
2010
Daxili investisiyalar xüsusi
çəkisi
Xarici investisiyaların
xüsusi çəkisi
Qrafik 2
stiqamətlər üzrə xarici investisiyaların artım templərini
müqayisə edərkən, qeyd etmək lazımdır ki, 1995-2010-ci illər
ə
rzində maliyyə kreditinə investisiyalar 15,5 dəfə artmışdır,
neft sənayesinə isə 21,1%, xarici firmalara və birgə
müəssisələrə ən yüksək artım tempi müşahidə olunmuşdur -
44,3 dəfə.
Cədvəl 2
Maliyyə mənbəyinə görə əsas kapitala yönələn
investisiyalar quruluşu (%).
llər
ə
mi
O cümlədən maliyyə mənbəyi üzrə
M
üə
ss
i
sə
v
ə
tə
şk
il
at
la
rı
n
öz
və
sa
it
i
Ə
ha
li
ni
n
şə
xs
i
və
sa
it
i
B
üd
cə
və
sa
it
i
B
an
k
kr
ed
it
lə
ri
B
üd
cə
d
ən
k
ən
ar
fo
nd
la
rı
n
və
sa
it
i
S
ai
r
və
sa
it
lə
r
2
000
00
7
1,2
4
,7
2
,9
1
3,6
0,
9
6,
7
2
005
00
8
2,6
5
,7
3
,4
6
,4
1,
3
0,
6
2
4
3
3
4
6,
0,
Dövlətin investisiya-innovasiya siyasəti
172
008
00
7,6
,0
8,8
,0
6
0
2
009
00
4
9,4
4
,0
3
5,0
5
,4
6,
3
0,
0
2
010
00
5
0,9
3
,8
3
2,9
6
,5
5,
7
0,
2
Mənbə:
http://www.azstat.org/statinfo/finance/az/index.shtml
Cədvəldən göründüyü kimi, 2000-ci ildə əsas kapitala
qoyulan vəsaitin 71,2% müəssisə və təşkilatların payına düşür.
Digər investisiya mənbələrin payı isə əhəmiyyətli deyil: bank
kreditlərinin payı 13,6%; əhalinin şəxsi vəsaiti – 4,7%; büdcə
vəsaitləri -2,9%; büdcədən kənar vəsaitin payı – 0,9%; sair
vasitələrin payı isə - 6,7% təşkil edir. 2010-cı ildə əsas kapitala
yönələn vəsaitin strukturu dəyişib: müəssisə və təşkilatların
payı 50,9%-dək; əhalinin şəxsi vəsaitlərin payı 3,8%-dək; bank
kreditlərinin payı 6,5%-dək; sair vəsaitlərin isə 0,2%-dək
azalmışdır. Əhəmiyyətli dərəcədə büdcə vəsaitlərinin xüsusi
çəkisi – 32,9%-dək; büdcədən kənar fondların payı isə 5,7%-
dək artmışdır.
nvestisiyaların sahə quruluşunun tədqiqi göstərir ki, Neft
Kontraktının həyata keçirilməsi Azərbaycana investisiya axını
ilə müşahidə olunmuşdur və onların əsas hissəsi neftçıxarma
sənayesinə istiqamətləndirilmişdir. qtisadiyyatın birtərəfli
inkişafı təhlükəsinin qarşısını almaq məqsədi ilə 2000-ci illərdə
qeyri-neft strategiyası həyata keçirilməyə başladı və neftdən
alınan gəlir iqtisadiyyatın başqa sahələrinə yönəldi.
Cədvəl 3 göründüyü kimi, 2000-2010-cu illər ərzində
investisiyaların sahə quruluşu dəyişib. Kənd təsərrüfatı, tikinti,
mehmanxana və restoranlar, nəqliyyat, anbar təsərrüfatı
və rabitə, dövlət idarəetməsi, təhsil, digər kommunal və
sosial xidmətlər sahələrinə investisiya qoyuluşlarının payı
artmışdır, sənaye, o cümlədən mədənçıxarma sahəsinin
xüsusi çəkisi isə azalmışdır. Bununla belə mədənçıxarma
sahəsinin xüsusi çəkisi azalsa da yüksək olaraq qalır.
Dostları ilə paylaş: |