Dərslik kimi tövsiyyə edilir. B a k I 1 İQTİsadi İnformatiKA
Yüklə 2,91 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İQTİSADİ İNFORMATİKA
- WWW servisi.
- Elektron poçt.
- İQTİSADİ İNFORMATİKA ________________________207________________________ ünvanıdır. Burada: student
- Faylötürmə servisi.
- Telekonfranslar.
İQTİSADİ İNFORMATİKA ________________________206________________________ məsələn, WWW paylanmış informasiya resursları ilə işləyə bilir. İnternet açıq sistemlərin şəbəkədə qarşılıqlı fəaliyyətinin etalon modeli ( Open System İnterconnection –OSİ) standartı əsasında qurulduğundan, WWW proqram təminatı İnternetə daxil olan şəbəkələrin xüsusiyyətlərindən də asılı deyildir. Bu proqram təminatı etalon modeldə tətbiqi səviyyəyə aiddir. Beləliklə, İnternetdə istifadə edilən aparat-proqram platformalarının bircinsli olmaması sözügedən şəbəkə servislərinin şəffaf olmasına mane olmur. İnternetin informasiya servislərinin funksional imkanları barədə qisaca aşağıdakıları qeyd etmək olar. WWW servisi. Bu, qlobal şəbəkənin müxtəlif düyünlərində yerləşən paylanmış hiper-mediya informasiya resurslarına naviqasiya (axtarış) müraciəti təmin edən İnternet servisidir. Bu servisdə paylanmış informasiya resursları istifadəçilər üçün şəffafdır. Elektron poçt. Bu, İnternet servislərinin ən populyarıdır. Elektron poçtun funksiyası bir istifadəçinin ötürdüyü xəbəri başqa istifadəçiyə (istifadəçilərə) çatdırmaqdan ibarətdir. Bu servisin hər bir istifadəçisi özünün elektron ünvanına malikdir. Bu ünvan onu İnternet mühitində fərdi şəkildə təyin etməyə imkan verir. İstifadəçinin elektron ünvanı ona xidmət göstərən poçt serverindəki İnternet düyününün domen adından və həmin serverdə təkrarı olmayan istifadəçi identifikatorundan ibarətdir. Məsələn, vizit kartındakı e-mail: student@econ.adiu.az yazısı kart sahibinin elektron İQTİSADİ İNFORMATİKA ________________________207________________________ ünvanıdır. Burada: student – elektron poçt serverində onun istifadəçi identifikatoru, econ.adiu.az - xidmətedici düyünün domen adı, @ - ayırıcı simvoldur. İstifadəçiyə gələn xəbər poçt serveri tərəfindən onun poçt qutusuna yerləşdirilir. Müştəri proqram təminatının köməyi ilə istifadəçi öz poçt qutusuna baxa bilir, oradakı faylları silə bilir, oraya fayl daxil edə bilir və s. QEYD: Orta əsr rahibləri latın dilində olan “ad” önluyünü qısa şəkildə yazmaq üçün @ işarəsini icad edirlər (müasir ingilis dilində “at” önlüyü “hara”, “doğru”, “hara yanaşma” anlamını verir). İşarə haqqında sonralar, XV əsr əlyazmalarında ispan tacirlərinin tərəzi və ya qapanlarda aparılmış ölçüləri – “arroba” - qısa şəkildə şəhr etməkdən ötrü @ işarəsindən istifadə etdikləri barədə xatırlamalar vardır (arroba təxminən 11,52 kiloqrama və ya 25,40 funta bərabər ölçüdür). Kapitalizm dövründə işarə yeni tətbiq sahəsi tapır. Ondan hesablama işlərində qiyməti göstərmək üçün istifadə olunur. Bu ərəfədə bütün sahələrdə geniş istifadə edilən çap makinalarında @ işarəsi ilə yanaşı digər işarələrdə - #, $, % özünə tutarlı səviyyədə yer tutur. 1960-cı illərin axırlarında BBN Technology şirkətində işləyən Rey Tomlinson ABŞ Müdafiə Nazirliyinin sifarişi ilə hazırlanacaq ARPANET şəbəkəsinin yaradılmasında fəal iştirak edir və 1971-ci ildə ARPANET şəbəkələrində bir- birindən uzaq məsafələrdə yerləşən kompüterlər arasında əlaqə yaratmaq üçün elektron poçtundan istifadə etməyi təklif edir. Şəbəkədə istifadə olunan “ad- İQTİSADİ İNFORMATİKA ________________________208________________________ işarə-yer” universal alqoritmini tamamlamaq üçün R.Tomlinson “@” işarəsini təklif edir. Buna əsas səbəb işarənin çap makinasının klaviaturasında təsadüfü istifadə edilməsi idi. İşarənin “sobaçka” adlandırılması da çox dolaşıq hadisədir. Müxtəlif mənbələr hesab edirlər ki, ancaq ruslar işarəni belə adlandırırlar. Digər xalqların dilində işarə müxtəlif çür: məsələn, koreyalılar “ilbiz”, finlər “yatmış pişik balası”, macarlar “soxulcan”, çinlilər “balaca sican”, isveçlər “darçınlı bulka” və s. adlandırırlar. Rey Tomlinson (ingiliscə Ray Samuel Tomlinson) 1941-ci ildə anadan olmuşdur. BBN Technologies şirkətinin kompüter mühəndisidir. Analoq - rəqəmsal hibrid danışıq sintezatorunu icad etmişdir. 1971-ci ildə ARPANET kompüter şəbəkəsində istifadə olunan Elektron poştunun yaradıcısıdır. İnternetdə @ (at-sign) İQTİSADİ İNFORMATİKA ________________________209________________________ simvolundan istifadəni təklif etmişdir. Kompüterin mətn informasiyasının kompüterdən kompüterə ötürülməsi üçün yararlı olan TENEX proqramının müəllifidir. Bununla yanaşı CPYNET proqramını işləyib hazırlamışdır. Proqram istifadəçiyə faylı göndərən zaman onun mühafizə olunmasına tam əminlik verir. 2009-cu ildə “Texniki və elmi tədqiqatlar” kateqoriyası üzrə şəhzadə Asturiqski mükafatına layiq görülmüşdür. 2012-ci ildə “İnnovatorlar” kateqoriyası üzrə “ İnternetin şöhrət salonu” siyahısına adı daxil olunmuşdur. Faylötürmə servisi. Bu, ftp (File Transfer Protocol) protokoluna əsasən iş görür. Bu səbəbdən, faylötürmə servisi qısaca, ftp servisi adlanır. Bu servisin istifadəçiləri müvafiq parol yığmaqla, onları maraqlandıran poçt- serverlərdəki arxiv fayllarına müraciət edərək həmin faylları lazımi ünvanlara ötürə bilirlər. Ftp-serverdəki ümumi istifadə fayllarına anonim (parolsuz) müraciət etməkdə mümkündür. Telekonfranslar. Telekonfrans servisi insanlar qrupunu müəyyən problem ətrafında ünsiyyət keçirməyə şərait yaradır. Bu servisdə konfrans iştirakçıları bir-birinə xəbər ötürüb qəbul edə bilirlər. Telekonfransın 2 növü vardır: informasiya yayımı siyahıları və yeniliklər qrupu. 1- ci növ telekonfrans ya inzibatçı tərəfindən, ya da avtomatlaşdırılmış qaydada idarə edilir. Bu konfransın iştirakçısı olmaq üçün konfrans inzibatçısına və ya serverə xəbər göndərməklə yazılmaq lazımdır. Yalnız bundan sonra iştirakçı olmaq istəyənin elektron ünvanı yayım Yüklə 2,91 Kb. Dostları ilə paylaş:
|