Dərslik layiHƏ 4 Mündəricat I. Həyatın yaranması
Yüklə 3,83 Kb. Pdf görüntüsü
|
63 Qrip və angina kimi infeksion xəstəliklərin baş verməsinin ilin fəsillərindən asılılıq qrafikini tərtib edin. infeksion xəstəliklər yaz yay payız qış ilin fəsilləri Seçiminizi əsaslandırın. El arasında belə bir inanc mövcuddur: “Xəstəliklərin hamısı soyuqdəymədən əmələ gəlir”. ► Nəyə əsasən xalq belə bir qənaətə gəlmişdir? ► Soyuq və digər mühit amilləri infeksion proseslərin gedişinə nə kimi təsir göstərir? Bilirsiniz ki, infeksion xəstəliklərə yoluxma bütün insanlarda eyni cür baş ver- mir. Bu xüsusiyyət ekoloji amillərdən, orqanizmin həssaslıq dərəcəsindən, mikro- orqanizmlərin xarakterindən və s. asılı olaraq dəyişir ki, bu da müxtəlif xəstəliklər- də heç də eyni deyil. Xarici mühitin bioloji, fiziki və kimyəvi amilləri həm patogen mikroorqanizmlərə, həm də sahib orqanizmə təsir göstərir. Uzun müddət isti şəraitdə qalmaq istivurmaya səbəb olur. Bu da orqanizmin immun sisteminin zəifləməsinə və mikroorqanizmlərin təsirinə qarşı müqavimətin azalmasına, biokimyəvi proseslərin zəifləməsinə şərait yaradır. Soyuğun təsirindən də orqanizmin xəstəliktörədən mikroorqanizmlərə qarşı da- vamlılığı zəifləyir. Xüsusən tənəffüs yolları xəstəlikləri artır. Bu, tənəffüs yollarının selikli qişasında müdafiə amillərinin zəifləməsi nəticəsində baş verir. Yuxarı tənəffüs yollarının normal mikroflorasına daxil olan bəzi bakteriyalar, əsasən, soyuqlama zamanı xəstəlik törətdiyindən “soyuqlamanın törədiciləri” də adlandırılır. 17. Mühit şəraitinin infeksion xəstəliklərin gedişinə təsiri F M LAYİHƏ 64 L.Paster təbii şəraitdə qarayara törədicilərinə qarşı həssas olmayan to- yuqların ayaqlarını soyuq suda saxlamış və onları xəstələndirməyə nail olmuşdur. Bununla o, soyuğun bədən müqavimətinə mənfi təsirini sübut etmişdir. B İLİRSİNİZMİ? Dalğa uzunluğundan, təsir müddətindən, intensivliyindən asılı olaraq Günəş şüaları da orqanizmə müxtəlif cür təsir edir. Uzun müddət Günəş şüasının təsiri altında qalmaq günvurmaya səbəb olur. Nəticədə orqanizmin im mun sistemi zəif- ləyir, mikroorqanizmlərə qarşı müqavimət azalır. Digər tərəfdən isə düzgün Günəş vannalarının qəbulu insan orqanizminə müsbət təsir göstərir, infeksiyalara davamlılığı yüksəldir. İonlaşdırıcı şüalar immun sistemini sarsıdır. Bu, qırmızı sümük iliyinin qan- yaradıcı funksiyasında dəyişikliklərin baş verməsi nəticəsində olur. Rentgen şüalarının yüksək dozaları selikli qişaların keçiriciliyini pozur, faqositlərin aktiv- liyini, qanın müdafiə xüsusiyyətlərini zəiflədir. Orqanizmin xəstəliklərə qarşı həssaslığı artır. Yoluxucu xəstəliklərin baş verməsində cə- miyyətin sanitar mədəniyyəti, mə işət şəraiti, iq- tisadi vəziyyəti və dini adətləri də mühüm əhə- miyyət kəsb edir. Hindistanın bəzi əyalətlərində inəyə sitayiş etdiklərinə görə mal ətindən qida kimi istifadə edilmir. Nəticədə qida rasionu kasadlaşır ki, bu da orqanizmə mənfi təsir edir. İqtisadi inkişaf cəhətdən geridə qalan ölkələrdə “ictimai xəstəliklər” adlandırı- lan vərəm, cüzam, sifilis, bağırsaq infeksiyaları daha tez-tez baş qaldırır. Sağıcılar, çobanlar, baytarlar zoonoz infeksiyalara daha çox yoluxurlar. Müasir dövrdə elmin, texnikanın, sənaye- nin sürətli inkişafı torpağın, suyun, havanın çirklənməsinə səbəb olur. Bu hal gündəlik isti- fadə edilən qida məhsullarına da sirayət etmək- lə insan sağlamlığına mənfi təsir göstərir. Eko- loji şəraitin pisləşməsi orqanizmin müdafiə qabiliyyətinə zərər verərək infeksion xəstəlik- lərə müqavimətini kəskin zəiflədir. Həkim məsləhəti olmadan dərman preparatla- rından kortəbii istifadə də orqanizmə mənfi təsir göstərir. Xüsusilə antibiotiklər, LAYİHƏ 65 Respublikamızda 2017-ci ilin 6 ayı ərzində vərəm ilə xəstələnmələr 2016-cı ilin müvafiq dövrü ilə müqayisədə 3% azalmışdır. B İLİRSİNİZMİ? 1. “İnfeksion xəstəliklərin gedişinə antropogen amillərin təsiri” mövzusunda məruzə hazırlayın. 2. Afrika ölkələrinin əksəriyyətində epidemiyaların tez-tez baş verməsi səbəblə- rini araşdırın və təqdimat hazırlayın. 3. Müxtəlif dalğa uzunluqlu Günəş şüalarının insan orqanizminə təsirinə dair məlumat toplayın və təqdim edin. T immunodepressantlar orqanizmin immun sisteminin zəifləməsinə səbəb olan amillərdən hesab olunur. Hal-hazırda infeksion xəstəliklərin vaxtında aşkarlanmasına, onların qarşısı- nın alınmasına yönələn peyvəndlərdən geniş istifadə olunur. Xəstələrə müalicə zərdabları vurmaqla onların müalicəsini aparırlar. İnfeksion xəstəliklərə yoluxmanın qarşısını almaq üçün müxtəlif tədbirlər həyata keçirilir: Yüksək temperatur. Mikrob hüceyrələrində zülalları denaturasiyaya uğrada- raq məhv edir. Maksimum temperatur isə mikroorqanizmin inkişafını dayandırır, bu da onun məhvi ilə nəticələnir. Quruma. Mikroorqanizmlərin normal həyat fəaliyyəti üçün su vacib oldu- ğundan quruma onların sitoplazmasının susuzlaşmasına və sitoplazmatik membranın keçiriciliyinin pozulmasına səbəb olur. Nəticədə hüceyrələrin qida- lanması pozulur və o fəaliyyətdən qalır. Şüa enerjisi. Patogen bakteriyalara birbaşa düşən Günəş şüalarının tərkibin- dəki ultrabənövşəyi şüalar məhvedici təsir göstərir. Ultrabənövşəyi şüaların bu xüsusiyyətlərindən qapalı yerlərin (cərrahi otaqların, sarğı otaqlarının və s.) ha- vasının təmizlənməsi, bəzən də suyun zərərsizləşdirilməsində istifadə edildiyini artıq bilirsiniz. LAYİHƏ Yüklə 3,83 Kb. Dostları ilə paylaş:
|