Dərslik Mirzəli Rasim Abdurazaqov Rövşən Əliyev
Yüklə 4,3 Kb. Pdf görüntüsü
|
126 Güzgülü periskop düzəldək. Müstəvi güzgünün tətbiq olunduğu qur- ğulardan biri periskopdur. O, bir çox yer- lərdə, məsələn, səngərdən hərbi əməliy- yatları müşahidə etmək üçün istifadə olunur ( a ). İndi bu qurğunu düzəldək. Təchizat: 32 50 sm ölçüdə möhkəm karton vərəq, 6 10 sm ölçüdə iki müstəvi güzgü, damalı dəftər vərəqi, qayçı, karandaş, xətkeş, skoç. İşin gedişi: 1. Xətkeşlə kartonun üzərində aralarındakı məsafə 8 sm olmaqla dörd paralel qırıq xətlər çəkin. Sonra kartonda şəkildə təsvir olunduğu kimi iki ədəd kvadrat şəkilli deşik açın ( b ). 2. Damalı vərəqdən düzbucaqlı bərabəryanlı üçbucaq kəsin (üçbucağın kateti 6 sm olsun). Üçbucağı kartonun səthinə qoyun və dörd yerdə diaqonal üzrə xətt çəkin. Sonra kartonu bu xətlər üzrə kəsin. Karto- nu qırıq xətlər üzrə qatlayın və alınan “şaxtanı” skoçla yapışdırın. 3. Uyğun kəsiklərə güzgüləri yerləşdirin. Periskop hazırdır. Onu hər hansı bir maneənin (məsələn, bağdakı hasar, pəncərə və s.) arxasında yer- ləşdirin. Periskopun obyek- tivini (yuxarı hissəsi) maneə- dən yuxarıya çıxarıb okulyar- dan (gözün yaxınlaşdırıldığı aşağı hissədəki dəlik) bax- maqla müşahidə aparın və onun işləyib işləmədiyini yox- layın ( c ). Hazırladığınız periskopu sinfə gətirin. • Layihә • (a) (b) (c) LAYİHƏ 3 127 • III fəsil • İşıq hadisələri • 1. Düşmә bucağı nә qәdәr olmalıdır ki, qayıdan şüa ilә düşәn şüa arasın- dakı bucaq 50° olsun? 2. Müstәvi güzgüyә N nöqtәsindәn baxan göz hansı nöqtәlәri görәr? 3. Cismin müstәvi güzgüdә alınan xәyalı haqqında doğru mülahizәlәri seçin. 1 – həqiqidir; 2 – mövhumi- dir; 3 – cismin özü boydadır; 4 – düzünədir; 5 – tərsinədir; 6 – xəyal və cisim güzgüyə nəzərən simmetrikdir. 4. AB cismi әvvәlcә 1, sonra isә 2 müstәvi güzgüdәn әks olunur. Cisim 2 güzgüsündәn әks olunduqdan sonra necә görünәr? Görüntünün sxemini çәkin. 5. Aşağıdakı şәkillәrin hansında O nöqtәsindәn müs- tәvi güzgüyә baxan göz AB cismini tam görәr? Cavabınızı sxematik әsaslandırın. 6. Şüanın düşdüyü istiqamәtdә geri qayıtması üçün müstәvi güzgünü O nöqtәsi әtrafında hansı istiqa- mәtdә vә neçә dәrәcә döndәrmәk lazımdır? A) 2 istiqamətində 30° B) 2 istiqamətində 60° C) 2 istiqamətində 45° D) 1 istiqamətində 30° E) 1 istiqamətində 60° Çalışma 3.3 LAYİHƏ 128 S FERİK GÜZGÜ Güzgülər, səthi müstəvi olmaqla yanaşı, sferikşəkilli də olur. Sferik seqment formasında olan vә işığı güzgü kimi әks etdirәn cismin sәthi – sferik güzgü adlanır. Sferik güzgü iki növ olur: çökük vә qabarıq. Çökük sferik güzgü – işıq şüalarını sferik seqmentin daxili sәthindәn qaytaran güzgüdür ( a ). Qabarıq sferik güzgü – işıq şüalarını sferik seq- mentin xarici sәthindәn sәpәlәyәn güzgüdür ( b ). Sferik güzgü aşağıdakı elementlərlə xarakterizə olunur: – Seqmentin kәsildiyi sferanın mәrkәzi sferik güz- günün optik mәrkәzi adlanır. Şəkildə optik mərkəz O nöqtəsi ilə göstərilmişdir ( c ). – Seqmentin tәpә nöqtәsi (T nöqtәsi) sferik güzgü- nün qütbü adlanır. – Optik mәrkәz ilә tәpә nöqtәsi arasındakı mәsafә sferik güzgünün әyrilik radiusudur vә R hәrfi ilә işarә edilir. – Optik mәrkәzdәn keçәn ixtiyari düz xәtt sferik güzgünün optik oxu adlanır. Optik oxlardan birini baş optik ox adlandırmaq qəbul olunmuşdur: Sferik güzgünün optik mәrkәzindәn vә qütbündәn keçәn düz xәtt baş optik ox adlanır. OT xətti baş optik oxun bir hissəsidir (bax: c ). – Çökük güzgüdә baş optik oxa paralel düşәn şüalar qayıtdıqdan sonra kә- sişdiklәri nöqtәyә güzgünün baş fokusu deyilir və F hərfi ilə işarə edilir ( d ). Çökük güzgünün baş fokusu həqiqidir, çünki həmin nöqtədə güzgüdən qayıdan şüaların özləri kəsişir. 3.7 Axşamlar istifadə olunan işıq mənbələrində, o cümlədən avtomobil faraları, cib fənəri, projektor və mayakda işıq şüalarını gücləndirən və müəyyən səmtə istiqamətləndirən nədir? Axşam qarşımıza çıxan avtomobilin faralarının 70–100 m məsafəyə şüa- landırdığı işığa baxmaq olmur, onun parlaqlığı gözümüzü qamaşdırır. La- kin, faradakı lampanı kənara çıxarıb işə saldıqda onun ətrafa yaydığı şüa- lar 2-3 metrdən uzağa nüfuz etmir. (a) O T O (b) T LAYİHƏ Yüklə 4,3 Kb. Dostları ilə paylaş:
|