Əfqanıstan: Sovet işğalından Amerika müdaxiləsinə
Yüklə 2,59 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- - 101 - ƏFQANISTAN: SOVET IŞĞALINDAN AMERIKA MÜDAXILƏSINƏ
- - 102 - ƏFQANISTAN: SOVET IŞĞALINDAN AMERIKA MÜDAXILƏSINƏ
- - 103 - ƏFQANISTAN: SOVET IŞĞALINDAN AMERIKA MÜDAXILƏSINƏ
- 101 - ƏFQANISTAN: SOVET IŞĞALINDAN AMERIKA MÜDAXILƏSINƏ | MƏSIAĞA MƏHƏMMƏDI yətin hədsiz mərkəzləşdirilməsinin aradan qaldırılması yolu ilə ic- timai ədalətin bərqərar olunması kimi üç tələblə çıxış edirdi [102]. Lakin bu dövrdə şiələrin təmsilçisi olan başqa bir partiya da nəzərə çarpan mövqeyə malik idi ki, bu da ayətullah Məhəmməd Asif Möhsini tərəfindən 1979-cu ildə yaradılmış Əfqanıstan İs- lam Hərəkatı Partiyasıdır (Hezbe-hərəkəte-eslamiye-Əfğanestan). Qızılbaş nəslindən olan və Qəndəharda doğulan Möhsini uzun müddət İranda yaşamasına baxmayaraq, bu ölkənin dəstəklədiyi “Səkkizliyə” daxil olmamış, Pakistandakı sünni partiyaları ilə daim əlaqə saxlamışdır. Ayətullah Xomeyni ilə ixtilafları onun o vaxtkı İran rəsmiləri tərəfindən vəhhabilərlə əlaqədə, MKİ tərəfindən ma- liyyələşməkdə ittiham edilməsinə səbəb olmuşdur. Möhsini müca- hidlərin hakimiyyətinin ilk dövründə Rəhbərlik Şurasının katibi və sözçüsü olmuş, hakimiyyətin Mücəddididən Rəbbaniyə ötürülmə- sində bilavasitə iştirak etmişdir. Rəbbaninin prezidentliyi dövründə Hikmətyarla münasibətlər daha da kəskinləşdi. Prezidentin göstərişi ilə yaraqlıların Kabuldan çıxarılması prosesi başlandı. İyulun əvvəllərində belə bir əməliyyat zamanı toqquşma baş verdi və Hikmətyarın məşhur komandir- lərindən biri qətlə yetirildi. Qəzəblənən Hikmətyar iyulun 4-dən başlayaraq Kabulu yenidən raket atəşinə tutmağa başladı. Raket- lərdən biri prezident sarayına düşdü və Rəbbaninin mühafizəçilə- rindən 3 nəfərin yaralanması ilə nəticələndi. Rəbbani radio ilə çıxış edərək, hadisəyə təəssüfləndiyini, hökumətin məqsədinin paytaxt- da sakitlik və qayda-qanun yaratmaq, əhalinin təhlükəsizliyini tə- min etmək olduğunu bildirdi. Pişavər razılaşmasına uyğun olaraq, Hikmətyar öz partiyasının təmsilçisi Əbdüssəbur Fəridi baş nazir postuna təqdim etmişdi və o, iyulun 6-da çoxsaylı tərəfdarlarının müşayiəti ilə Kabula gəldi. Lakin bir aydan çox bu vəzifəni tutmasına baxmayaraq, o, yeni ka- binetin tərkibini müəyyənləşdirib Rəhbərlik Şurasına təqdim eldə bilmədi və avqustun ortalarında Kabulu tərk edərək Pakistana yol- - 102 - ƏFQANISTAN: SOVET IŞĞALINDAN AMERIKA MÜDAXILƏSINƏ | MƏSIAĞA MƏHƏMMƏDI landı. Qəribədir ki, onun paytaxtda olduğu günlərdə də Hikmətyar şəhəri raket atəşinə tutmağı dayandırmadı. İyulun ortalarında isə Kabulun qərbində yenidən “Vəhdət” partiyası ilə Səyyafın dəstələ- ri arasında qanlı toqquşmalar olmuşdu. “Kabulun qərbi eynən Li- vandakı, Beyrutdakı döyüş meydanını xatırladırdı. Bildirildiyinə görə, bu toqquşmalarda Sudan, Misir və Əlcəzairdən olan ərəblər də iştirak edirdilər” [124, 377]. Qeyd edək ki, Rəbbani prezidentliyi ələ alandan sonra Mü- cəddidinin hökumətdə “Vəhdət” partiyasına (eləcə də Dustumun hərəkatına) verdiyi yerləri geri almışdı, bu da Məzarinin qəzəblən- məsinə səbəb olmuşdu. Qanlı qırğınlardan sonra Rəbbani öz qəra- rına yenidən baxmış və 3 nazir postunu şiə partiyasının ixtiyarına vermişdi. Avqustun əvvəllərində Hikmətyar yenidən Dustumun qüv- vələrini (“məlişə” - milis, ərazi özünümüdafiə qüvvələri) Kabuldan çıxarmalı olduğu barədə hökumətə xəbərdarlıq etdi. O, paytaxtda- kı hökuməti “Pərçəm”çi kommunistlərlə Dustumun dəstələrindən ibarət koalisiya kimi qiymətləndirirdi. Onu da deyək ki, Hikmət- yarın niyyətindən (o cümlədən, sonradan bu tələbindən əl çəkib Dustumla ittifaqa girməsindən) asılı olmayaraq, onun bu yanaşma- sı əsassız da deyildi. Belə ki, Dustumun hərbi qüvvə kimi meydana çıxması Nəcibullanın xidməti idisə, siyasi fiqur kimi formalaşması 1991-ci ildə Moskvada Kabula qayıtmış, oradan da Məzari-Şərifə (Dustumun “paytaxtı”na) getmiş Karməlin, onun tərəfdarlarının, o cümlədən, mücahidlər Kabulu tutduqdan sonra da bir müddət şəhərdə qalan qardaşı Mahmud Bəryaləyin sayəsində baş vermişdi və bu da Dustumun xarici siyasi yönümü barədə şəksiz qənaətlər doğururdu. Və bunu Hikmətyarla bərabər, şübhəsiz, Rəbbani də, Əhməd şah Məsud da yaxşı bilirdi. Qeyd olunan xəbərdarlığının ardınca – 1992-ci il avqustun 9-da Hikmətyar Kabulu (o cümlədən, şəhər aeroportunu) görünməmiş raket atəşinə tutdu. Əfqan tədqiqatçısının yazdığına görə, 14 saat - 103 - ƏFQANISTAN: SOVET IŞĞALINDAN AMERIKA MÜDAXILƏSINƏ | MƏSIAĞA MƏHƏMMƏDI ərzində şəhərə 7200 raket atılmışdı [124, 381]. Cavab olaraq ge- neral Dustumun təyyarələri Hikmətyar qüvvələrinin mövqelərini bombalamışdı. Təqribən 3 həftə davam edən qanlı döyüşlər ağır it- kilərə və böyük dağıntılara səbəb olmuşdu. Bundan sonra Nəngər- har vilayəti Cihad Şurasının vasitəçiliyi ilə tərəflər arasında atəşkəs barədə razılıq əldə olunmuşdu. Avqustun 14-də BMT Təhlükəsizlik Şurası Əfqanıstandakı vəziyyəti müzakirə etdi və tərəfləri bütün münaqişəli məsələləri müzakirə yolu ilə həll etməyə çağırdı, eyni zamanda atəşin dayan- dırılması ilə Kabuldakı diplomatların və digər xarici ölkə vətəndaş- larının şəhərdən çıxmasına imkan yaradılmasını tələb etdi. Diplo- matlar əsasən quru yolu ilə şəhəri tərk etdiyi üçün Kabul əhalisinin böyük bir dəstəsi də imkandan istifadə edib şəhərdən çıxmağa baş- ladı. Hökumət dəhşətli itkiləri nəzərə alaraq avqustun 9-nu Milli matəm günü elan etdi. General Dustum bu vəziyyətdən istifadə edib minlərlə tərəfda- rını Kabula gətirməyə cəhd etdi (guya Hikmətyarla həlledici döyüş üçün), lakin onun əsl niyyətini yaxşı anlayan Məsud buna imkan vermədi. Dustum bu məsələdən narazılığını gizlətmədi, hətta mət- buata da açıqladı. Bununla da hökumətlə Dustum arasında ixtilaf açıq müstəviyə keçdi. Dekabrın ortalarında Kabulda Dustumla Məsudun qüvvələri arasında 9 saatlıq gecə döyüşü baş verdi. Mə- sud döyüşdən sağ çıxsa da, cangüdənlərindən biri yaralandı. Ertəsi gün Rəbbani bu hadisəni Dustumla telefonda müzakirə etdi. Rəs- mi məlumat bu olayı anlaşılmazlıq kimi təqdim etsə də, münasibət- lərdə ciddi soyuqluq yarandı və Dustum Hikmətyarla mübarizədə hökumət qüvvələrinə dəstəyini faktiki olaraq dayandırdı. Paralel olaraq, hökumət cəbhəsində sayılan Məzari ilə Məsudun arasında ziddiyyətlər dərinləşməyə başladı. Məzari Məsudu ona qarşı mübarizədə Səyyafı dəstəkləməkdə ittiham edirdi. Dekabrın əvvəllərində Məsudla Məzarinin qüvvələri arasında ilk döyüş baş verdi və toqquşmalar sonrakı dövrdə daha qanlı xarakter aldı. Yüklə 2,59 Kb. Dostları ilə paylaş:
|