Ekizler Layout 1

irad tutardı. Sən isə onu sındırılmış, simlərinin çıxarıldığını gör -
dün. Onun yeganə sevinc mənbəyi olan, Heredot adlandırdığı
Konisskinin salnaməsinin vərəqləri cırılıb qəlyan yandırmaq üçün
istifadə olunmuşdu...
Bütün bunları görəndə Savvati yerindəcə quruyub qaldı. Göz
yaşları leysan kimi ağarmış bənizində gilələndi... O, sakit, güclə
eşidiləcək səslə söylədi: 
– Allah cəzanızı versin! Vandallar! Vəhşilər!
Bu səhnə baş verəndən üç gün sonra mən Kiyevdə sındırılmış
quslini məktubla birgə aldım və o saat da təmir etmək üçün
bacarıqlı ustaya verdim. O, hazır olan kimi yeşiyə qoydum,
28 gün məzuniyyət götürüb Pereyaslavaya, daha dəqiq deyim xu-
tora yola düşdüm. Hamını məktəbdə gördüm. Ev isə sabahkı gün
üçün təmizlənib ağardılmışdı. Sabah keçiriləcək Nikifor Fyodo -
ro viçin anım gününə ruhanilər, xutorun ağsaqqalları, Yakov
Atanın özü və rahibələr dəvət olunmuşdular. Mənzilin yeni ləş -
məşi münasibətilə hamı artırmaya yığışmışdı. Şən əhvali-ruhiyyə
yaranmağa başlamışdı. Qutunu açıb quslini çıxartdılar. Savvati
barmaqlarını yüngülcə simlərə toxundurdu, gözəl tenor səsiylə
özünün ən sevimli mahnısını oxumağa başladı:
Mən dünyaya niyə gəldim
Buna bais kim ola?
Xaç atası harda qaldı
Müqəddəs suya sala...
Stepan Martınoviç də sakitcə ona qoşuldu. Praskoviya Tarasovna
bir küncdə əyləşib için-için ağlayırdı. 
Ertəsi gün səhər saat ona qalmış ruhanilər dəstəsi əllərində
xaç və dini bayraqla gəldilər. Evə müqəddəs su çilədilər, xutorun
və arıxananın ətrafında xaç yürüşü etdilər, Zəburdan mahnılar və
şeirlər oxudular...
Praskoviya Tarasovna elə bil xeyli cavanlaşmışdı. O, keçmiş
günlərini xatırlayırdı. Olurdu ki, özünün dini bayramlarında bü -
tün əyləşənlərə qulluq edər, stollara bir-bir baxar, hər bir qonaq-
86
Taras Şevçenko

---

dan dönə-dönə xahiş edərdi ki, yeyib-içsin. Təbii ki, adət üzrə,
qonaqlar təklifdən boyun qaçırardı, yalnız kilsə mədhiyyəçisi
olan liberal etiraz etməzdi. Mərasim sona yaxınlaşan zaman
yeyib-içmək üçün stola heç nə verilmədi. Ruhanilər ayaq üstdə
stolun arxasında dayanıb xorla oxumağa başladılar:
Sönməyən günəşimizin Anası,
Ümidimiz sənədir, bizi xilas et!
Himn sona yetəndə ruhanilər süfrə duasını oxuyub ev
sahiblərinə təşəkkür etdilər və yenə də öz yerlərində – bu dəfə
yemək üçün deyil, dini, ibrətamiz söhbətlər aparmaq üçün əyləş -
dilər. Aşağı rütbəli ruhanilər qonaq otağından çıxdılar ki, bağda
gəzsinlər. Sonra onlar ot tayaları yığılmış çəmənliyə çıxdılar,
hündür ağacın altında kölgələnib, ümumi razılığa gələrək hərə
bir tərəfə uzanıb yuxuya getdilər.
Qonaq otağında isə söhbət, demək olar ki, axşama qədər
davam etdi. Müxtəlif mövzulara toxunuldu; birgəyaşayış qayda -
larından, fəlsəfi və dini anlayışlardan danışdılar. Xüsusilə gənc
rahib, savadlı din xadimi Nikanor Ata qədim roma, yunan və
yəhudi dillərində yazılmış mənbələrdən tez-tez misallar gətirirdi.
Özü də hamısını əzbərdən deyirdi. Saqqalı ağarmış qoca ruha ni -
lər hərdən bir-birinə baxaraq razılıqla başlarıyla təsdiqləyirdilər:
“Bu adam kəllədir!” 
Praskoviya Tarasovna onu diqqətlə dinləyir, sadəcə ağlayırdı.
Əyləşənlər arasında danışanı daha çox Stepan Martınoviç anla -
yırdı, lakin heç bir hərəkəti ilə bunu büruzə vermək istəmirdi.
Yalnız Praskoviya Tarasovna ağlamağa başlayanda onu sakitləş -
dirmək üçün söylədi ki, Nikanor Atanın oxuduqları heç də kədər -
li, qüssəli hadisələr deyil, daha çox satirik məzmunlu şeirlərdir. 
Göz yaşlarıyla müşahidə olunan faciəyə son qoymaq üçün
Baş keşiş xahiş etdi ki, ona quslini gətirsinlər...
Axşama yaxın ot tayalarında yatan rahiblər də oyandılar.
Onlar xutora girmədən, çəpəri aşaraq şəhərə aparan yola çıxıb
xorla oxumağa başladılar:
87
Əkizlər

---

Ruzi anadır, ruzi həyatdır,
Taxıl-saman deyil...
Gecə sakit idi, Stepan Martınoviç Altaya yaxınlaşıb dayandı,
bir müddət uzaqlaşan mahnıya qulaq asdı, lakin bu şirin səslə
oxuyanın kim olduğunu ayırd edə bilmədi.
Rəhmətlik dostum Nikifor Fyodoroviç Sokiranın əziz ruhu
qarşısında olan müqəddəs borcumu yerinə yetirəndən sonra ertəsi
gün Kiyevə yola düşdüm. 
Həyata, dünyaya, ümumi hadisələrə baxışı, insanlara münasi -
bətilə Savvati Sokira fövqəladə dərəcədə xoşuma gəldi. O, sakit,
yuxulu gölün və ya çayın üzərində günəşin qürub etməsi, ayın
çıxması barədə danışanda unudurdum ki, o, həkimdir və buna
çox sevinirdim. Ayrılanda yaşımdan istifadə edərək ona nəsə
məsləhət verməyim yersiz olardı. Yalnız onu xahiş etdim ki,
mənə tez-tez məktub yazsın.
İki il ərzində Savvati Sokiradan daxili məzmunu o qədər də
əhəmiyyətli olmayan iki məktub aldım. Bu məktublar mənə
müəlliminin diktəsiylə öz valideynlərinə yazan şagirdi xatırlatdı.
Onun özü də bu boşluğu hiss edir və dönə-dönə üzr istəyirdi.
Deyirdi ki, layiqli məktub yazmaq üçün elə bir diqqəti çəkən ma-
terial toplanmayıb. Belə deyirlər ki, ən darıxdırıcı və yeknəsəq
tarix – ən xoşbəxt xalqın tarixidir.
Amma çox ləyaqətli Stepan Martınoviç səliqəli olaraq hər ay
məni əhatəli yazılmış məktublarla təmin edirdi. Mənim xutor lu -
larıma heç bir aidiyyəti olmayan məsələlərdən yuxu gətirəcək
dərəcədə əhatəli yazırdı. Məsələn: “...Meşşan Karp Zozulin dos-
tunun həyətində yaradanın vicdanlı və həyatverici xaçının tikilişi
ərəfəsində onun ilxısında səmənd dayçalar doğuldu, elə həmin
gecə qonşunun öküzü oğurlandı”. O, xutorlulardan yazanda
“bədii məhsuldarlıq” əndazəni aşırdı. Bir sözlə, o özünü qəy yum,
məni isə yoldaş hesab edirdi.
Uzun-uzadı yazdığı məktubların birində Zosimin çox pis
vəziyyətdə xutorda qəflətən peyda olmasını təsvir edirdi:
88
Taras Şevçenko

---