Ekizler Layout 1

“...Mən ibadətimi təzəcə bitirib yatmazdan əvvəl Odigitrin
Müqəddəs Anaya həsr etdiyi mədhiyyədən artıq üçüncü dini
mahnını oxuduğum anda mənim məktəbimin qapısı döyüldü.
Qorxu, həyəcan məni bürüdü. Qəzəblə qışqırdım:
– Kimdir?
– Stepan Martınoviç, İsa Məsih xatirinə, qapını aç!
Gördüm ki, məni öz adımla çağırır, çırağı götürüb qapını
açmağa getdim. Çırağın işığı gözümü qamaşdırdığından içəriyə
soxulan adamı əvvəlcə tanıya bilmədim-haçandan haçana cır-
cındır içində olan fərsiz oğul Zosyanı gördüm.
– Hə, əmican, nədir, tanımadın? Mən necə oğlanam?
– Gözlərimə inanmıram!
– Mən – sənin keçmiş şagirdin, indi isə məşhur oğru, əyyaş
və imtiyazlı qumarbaz Zosim Sokirinəm! Hə, indi tanıdın?
– Tanıdım.
– İndi ki, tanıdın, onda gəvəzələməyin yeri deyil! Araq
lazımdır! Axtar, gör haradan tapa bilərsən! Səndə keçmişdən
qalma nəsə olar...
Araq yoxdur, almaq üçün göndərməyə də bir kəs yox.
– Pul ver, özüm gedərəm.
Mən ona pul verən kimi o, tələsik yox oldu və səhərə qədər
onu axtarsam da tapa bilmədim. İkinci, üçüncü gecə də hər şey
təkrarlandı. Mən ona pul verirdim, o da araq dalınca qaçırdı. Mən
bu qarabasma haqqında Praskoviya Tarasovnaya danışdım. O
yazıq qarabasmanı görmək üçün gecəni məktəbdə keçirmək
istədi. 
Axşama yaxın biz Praskoviya Tarasovna ilə gəzmək adıyla
xutordan çıxdıq. Xidməti işiylə bağlı Savvati Nikiforoviç şəhərdə
idi. Hava qaralanda məktəbə gəldik. Mən çırağı yandırdım, əzab -
keş rahib Moisey Uqrinin həyatından bəhs edən pateriki
(monastır rahiblərinin həyatını təsvir edən dini kitab) götürüb
oxumağa başladım. Bir neçə səhifə oxumuşdum ki, qapı döyüldü.
Döyüntünü birinci Praskoviya Tarasovna, sonra mən eşitdim.
89
Əkizlər

---

Kitabı örtüb çırağı götürdüm və qapını açmağa getdim. Zosya
görməsin deyə o da mənim ardımca çıxdı ki, ot tayasının dalında
gizlənsin. Lakin mən əlimdə çıraq qapını açanda o, sir-sifətindən
əxlaqsızlıq yağan Zosyasını gördü, qışqırıb huşunu itirdi və yerə
sərildi. Zosya yırtıcı şir kimi mənim üstümə atıldı:
– Ax, əclaf, İuda, sən məni satmaq istəyirsən! De görüm
burda kim var, yoxsa səni öldürəcəm!
Boğazımı elə sıxırdı ki, güclə söylədim:
– Təkcə sənin anandı.
– Əgər odursa, elə yaxşı oldu. Çoxdan istəyirdim ki, onunla
danışım. Hanı o?
Mən çırağı yerə sərələnmiş Praskoviya Tarasovnaya tərəf tut-
dum. Zosim ona baxıb mızıldadı:
– Eybi yoxdu, qoy istirahət eləsin, biz də səninlə söhbət edək.
Necə oldu, mənim əmrimi yerinə yetirdin? Bu gün sənə verdiyim
möhlət bitir. Ya pul ver, ya da sonun çatacaq, Allaha dua et!..
Bu zaman Praskoviya Tarasovna inildədi. Mən bu bədbəxt
qadını uşaq kimi qucağıma alıb taxtın üstünə uzandırdım. Bir
qədər keçəndən sonra özünə gəlib zəif səslə söyləndi:
– Mənim Zosyam! Mənim Zosyam! Mənim yeganə oğlum!
– Mən burdayam, anacan, nə əmr edirsiz? Bədbəxt qadın ona
baxıb acı göz yaşlarına qərq oldu. O, susaraq acı göz yaşlarına
uzun müddət baxdı və nəhayət, danışdı:
– Bax, anacan! Nə huşunu itirmək, nə göz yaşları, nə dualar,
nə də sizin lənətləriniz məni yolumdan döndərmək gücündə
deyil: bütün bunlar boş şeydir, cəfəngiyatdır! Sizə bir söz deyim,
məni təkcə bir şey düz yola gətirə bilər – pul, yalnız pul! Mənə
pul verin, nə qədər çox versəniz, bir o qədər yaxşı olar. Mən niyə
öz mirasımdan məhrum edildim? Bəli, sizin etiraz ərizənizə
əsasən! Hə, indi səxavət kisənizi açın!
– Mənim Zosyam! Mənim yeganə oğlum!
– Bəsdir, “yeganə, yeganə” dedin! Sən mənə necə anasansa,
mən də sənə elə oğulam! Hə, Stepan Martınoviç, hərəkət elə!
Sonra o sənə qaytarar! 
90
Taras Şevçenko

---

Nəyim vardısa, çıxarıb ona verdim. O, pulları sayıb dedi:
– Daha yoxdur?
– Nəyim vardısa, hamısını verdim.
– Bax ha, yalan danışmaq günahdır, sən özün mənə
öyrətmisən. Eybi yoxdur, birinci dəfə üçün bəs edər. İndi birbaş
Pidvarkaya! İndi mən kim olduğumu onlara göstərərəm! Xuda-
hafiz, anacan! Zəhmət çəkib borcunuzu qaytarın!
Bu sözləri deyərək məktəbdən çıxdı. Praskoviya Tarasovna
hələ də söylənirdi:
– Mənim Zosyam! Mənim yeganə oğlum!
Və ölü kimi yatağa düşdü.
Onu huşsuz vəziyyətdə qoyub tələsik xutora getdim ki, baş
verən bədbəxt hadisə barədə Savvati Nikiforoviçə xəbər verim
və xahiş edim ki, kömək etsin. Ancaq o, şəhərdən gələn kimi uza -
nıb yatmışdı. Elə bilib ki, anası da artıq yatıb. 
Mən məktəbə qayıdanda Praskoviya Tarasovna artıq özünə
gəlmişdi və çarpayıda oturub acı-acı ağlayırdı...
Səhər açılanda biz xutora getdik və gecə baş verənləri Savvati
Nikiforoviçə danışdım. O, ağlamağa başladı. 
Axşama yaxın o, şəhər rəisindən yazılı sərəncam aldı. Qəza
həkimi kimi Pidvarkadakı aşırımda tapılmış və tamam tanınmaz
hala düşən meyidin üzərində tibbi baxış keçirməlidir.
Bu sərəncamı oxuyandan sonra o, susub Praskoviya Tarasov-
naya baxdı. O, yenə də göz yaşları içərisində söyləyirdi:
– Mənim Zosyam! Mənim yeganə oğlum!..
Yeri gəlmişkən, xutorda nə olurdusa dostum mənə yazırdı,
lakin bu, çox böyük hadisə idi. Savvati nə bu barədə, nə də özü -
nün Pereyaslava şəhərində qəza həkimi işləməsi haqqında bir söz
belə yazmamışdı.
Bu hadisədən bir neçə il keçmişdi. Mən yenə də Kiyev dəy -
dim. Keçmiş unudulmaz günləri xatırlayaraq bayram ərəfəsində
Məryəm Ananın ölüm günü münasibətilə verilən ehsandan sonra
mətbəənin artırmasına çıxdım ki, qarşıda açılan mənzərəyə ba -
xım. Xatirələrə elə dalmışdım ki, ətrafda nə baş versə də, məni
91
Əkizlər

---

şirin xəyallardan ayıra bilməzdi. Yalnız uşaqlıq illərinin əziz
yadigarı kimi yaddaşıma hopan bir səs və bir sözdən savayı:
“mamo”. Mələk səsiylə uzaqlardan qopub gələn bu ilahi sözdən
diksinib ətrafa boylandım. Mənim necə təəccübləndiyimi təsəv -
vürünüzə gətirin.
Budur, Praskoviya Tarasovna dəhlizdən artırmaya çıxdı,
ardınca da durna yerişli dostum Stepan Martınoviç addımlayır.
O, elə şıq geyinmişdi ki, ağ, seyrək saqqalı olmasaydı, deyərdin
ki, Kiyevə evlənmək üçün gəlib. Əynində tünd-qırmızı rəngdə
olan bahalı yun parçadan tikilmiş sürtük (uzun pencək), başında
zil qara tüklü şlyapa, ayağında par-par parıldayan çəkmə, əlində
arxiyepiskoplara məxsus gümüşü başlıq olan uzun ağac vardı.
Əsl modabaz.
Səmimi görüşdən sonra mən onları skamyada əyləşdirib,
Kiyevə nə vaxt gəldiklərini soruşdum. Stepan Martınoviç dedi:
– Üç gündür burdayıq. Sizə Savvati Nikiforoviçdən məktub
gətirmişik. Nə qədər axtardıqsa, Reytar küçəsini tapa bilmədik,
deyəsən, hardasa köhnə Kiyev tərəflərdə olmalıdır. Biz hələ
orada olmamışıq. Fikirləşdik ki, bu gün müqəddəs Varvara
kilsəsinə gedib oranı ziyarət edək, Allah qoysa, sabah Reytar
küçəsini axtararıq. Amma iş elə gətirdi ki, sizi gördük, daha
axtarmağa ehtiyac qalmayacaq: onu siz bizə göstərərsiz. Məktubu
elə indicə sizə vermək istərdim, amma o, yanımda deyil,
mənzilimdəki mücrüdədir. Mənzil isə yaxınlıqda, Peçerskdədir,
meşşan Sivolapixinin evində qalırıq.
Mən bu monoloqu dinləyərkən Praskoviya Tarasovnaya bax -
dım. O, gözlərini yumaraq əyləşmişdi. Mənə elə gəldi ki, onun
hə lim, mülayim simasında illərin əzabı uyuyurdu. Daha ona baxa
bilmədim və yeni sualla Stepan Martınoviçə müraciət etdim:
– İndi hara getmək fikrindəsiz?
– Fikirləşirik ki, əgər Allah rəva bilsə, Peçyoradakı müqəd -
dəsləri ziyarət edək. Amma indi orada sıxlıq olar. Gərək hörmətli
ziyarətçilərin mağaradan çıxmasını gözləyək. Düşünürəm ki, nə -
zarətçi keşişdən xahiş edərik, ya özü, ya da başqa rahibə tapşırar
ki, bizi müşayiət etsin.
92
Taras Şevçenko

---