18
uğur qazanırlar.Təlim və tərbiyə işində belə qabaqcıl
t
əcrübənin öyrənilib nəzəri cəhətdən ümumiləşdirilməsi həmin
yeniliyi pedaqoji elmin sistemin
ə daxil etməyə imkan verir.
Sosioliji t
ədqiqat metodları. Bəzi hallarda bu və ya
dig
ər pedaqoji fakt və hadisəni kütləvi surətdə öyrənmək
z
ərurəti yaranır. Ona görə də çoxlu sayda müəllim, yaxud
şagird arasında sorğu aparmaq lazım gəlir. Bu tədqiqat metodu
il
ə hansısa reytinqi müəyyənləşdirmək olur. Reytinq özü də bir
metoddur v
ə sosioloji tədqiqat metodlarına daxildir. Digər
sosioloji t
ədqiqat metodu anketləşdirmədir.
Anketl
əşdirmə. Pedaqoji tədqiqat zamanı xüsusi işlənib
hazırlanmış sualların köməyi ilə kütləvi material toplamaq
metodudur. Bu metod t
ədqiqat mövzusundan asılı olaraq daha
çox mü
əllim, şagird, valideyn, iaxud ictimaiyyət nümayən-
d
əsinin fikrini öyrənməyə imkan verir. Bu zaman nəzərdə tutu-
lan suallar yazılıb müvafiq ünvana göndərilir və xahiş olunur
ki, cavab versinl
ər. Alınan cavablar təhlil olunur. Hazırda
pedaqoji t
ədqiqatlarda açıq və gizli, adli və adsız anket
sorğularından istifadə edilir.
Pedaqoji s
ənədlərin öyrənilməsi. Tədris müəssələrində
t
əlim və tərbiyə işinin necəliyini öyrənmək üçün tədris plan və
proqramlarına, dərs cədvəllərinə, protokollara və başqa sənəd-
l
ərə müraciət olunur; pedaqoji prosesin keyfiyyət göstəricilə-
rind
ə həmin sənədlərin özünü doğrultma səviiəsi müəyyən-
l
əşdirilir.
Pedaqoji test. Test sözü ingilisc
ə sınaq mənasını verir.
Pedaqoji test öyr
ənmənin səviyyəsini eyni vaxtda müəyyən-
l
əşdirməyə imkan verən metodur. Başqa yoxlama metodların-
dan f
ərqli olaraq test dəqiqliyi, sadəliyi, avtomatlaşdırma im-
kanları ilə seçilir. Pedaqogikada test hər şeydən əvvəl şagird-
l
ərin təlim müvəffəqiyyətini öyrənmək üçun tətbiq olunur.
İnduktiv və deduktiv metodlar. Bunlar təcrübi yolla (yəni
işin gedişi zamanı) alınan məlumatların məntiqi ümumiləş-
dirilm
əsinə xidmət edir. İnduksiya xüsusidən ümumiyə gedən
19
yoldur; y
əni fikrin inkişafının xüsusi mühakimələrdən ümumi
n
əticəyə doğru getməsini nəzərdə tutur. Məsələn, məktəbdə bir
v
ə bir neçə müəllimin təcrübəsini öyrənməklə həmin məktəbdə
t
əlim və tərbiyə işinin ümumi səviyyəsini müəyyənləşdirmək
induktiv metoddur.
Deduksiya ümumid
ən xüsusiyə gedən yoldur. Məsələn,
m
əktəbdə bir nəfər müəllimin dərs dediyi bütün siniflərdə
apardığı təlim – tərbiyə işlərini öyrənməklə həmin müəllimin
işi haqqında konkret nəticəyə gəlmək deduktiv metoddur.
Bütün metodlar ümumilikd
ə pedaqoji elmin inkişafına,
bel
əliklə də təhsilin
keyfiyy
ətinin yüksəlməsinə xidmət edir.
2. Pedaqoji elmin m
ənbələri dedikdə pedaqoji proses,
pedaqoji s
ənədlər, pedaqoji mövzuda yazılar, klasik pedaqoq-
ların və tarixi şəxsiyyətlərin fikirləri, tərbiyə olunanların
f
əaliyyəti, şifahi xalq yaradıcılığı nümunələri, dövlət sənədləri
v
ə s. nəzərdə tutulur.
- Pedaqoji proses, t
ədris və tərbiyə müəssisələrində
h
əyata keçirilən pedaqoji iş pedaqoji elmin başlıca
m
ənbəyidir.
- Pedaqoji s
ənədlər təhsil müəssəsində aparılan işin
xüsusiyy
ətlərini əks etdirir. Məktəbdə sinif jurnalları, şagird-
l
ərin şəxsi işləri, hesabatlar, gündəliklər, tədris planı, tədris
proqramı, dərs cədvəli, müxtəlif iş planları, dərnək cədvəlləri,
əmr kitabı, pedaqoji şuranın iclas protokolu, metodik işlərə aid
s
ənədlər, portfeliolar və s. məktəbin necə işlədiyini öyrən-
m
əkdə zəngin məlumat verir.
- Pedaqoji mövzuda y
azılar sırasında pedaqoji mətbuatı,
müvafiq kitabları, jurnal və qəzetlərdə dərc edilən məqalələri
misal g
ətirə bilərik. Bu mənbələrdə müvafiq biliklər verilir,
qabaqcıl təcrübə təqdim olunur, nöqsanlar və onların aradan
qaldırılması yolları şərh edilir.
-
Klassik pedaqoqların və tarixi şəxsiyyətlərin pedaqoji
fikirl
əri dedikdə buraya bilavasitə pedaqoji fəaliyyətlə məşğul
20
olmuş tarixi şəxsiyyətlərin, məsələn, A.S.Makarenko, V.A.Su-
xomlinski v
ə başqalarının təcrubədən qazandıqları qənaətləri;
h
əmçinin müqəddəslərin, məsələn, İslam
Peyğəmbəri (Ə) və
dahil
ərin, məsələn, Nizamı, Füzuli, əvvəldə adlarını qeyd
etdiyimiz Sokrat, Aristotel, Platon v
ə başqalarının fikirlərini
şamil edə bilərik.
- T
ərbiyə olunanların fəaliyyət məhsulları sırasına
şagirdlərin yazı işləri, quraşdırdıqları əl işləri, çəkdikləri rəsm-
l
ər, becərdikləri bitkilər, hazırladıqları herbarilər, foto –
montajlar, divar q
əzetləri və s. daxildir.
-
Şifahi xalq yaradıcılığı nümunələrində -folklorda,
ad
ət -ənənələrdə xalq öz pedaqoji qənaətlərini ifadə etdiyi üçün
o z
əngin pedaqoji bilik mənbəyidir.
- Dövl
ət sənədləri ən vacib mənbələrdən biridir. Bu
sırada Azərbaycan Respublikası Konstutiyasını, Təhsil Qanu-
nunu, t
əhsillə bağlı əmr və sərəncamları, digər rəsmi sənədləri
qeyd ed
ə bilərik.
3. Pedaqogikanın başqa elmlərlə əlaqəsi. Pedaqogi-
kanın bütün elm sahələri ilə əlaqəsi var. O ən çox:
-ümumi psixologiya;
-
uşaq psixologiyası;
-pedaqoji v
ə sosial psixologiya;
-anatomiya v
ə fiziologiya;
-ümumm
əktəb gigiyenası ilə əlaqəlidir.
Eyni zamanda f
əlsəfə, iqtisadiyyat, sosiologiya, etika
v
ə estetika ilə bağlılığı var.
T
ərbiyə işinin tarixini öyrəndiyi üçün tarixi faktlara
istinad edir.
İrsiyyət, mühit və tərbiyə məsələlərinin qarşılıqlı əla-
q
ələrini öyrənməkdə genetika ilə əlaqəlidir.
Bir sıra məsələlərdə isə kibernetikanın fakt və məlu-
matlarından istifadə edir.
4. Pedaqoji elml
ər sistemi. Pedaqogika bir zamanlar
f
əlsəfə və sosiologiyanın tərkib hissəsi kimi fəaliyyət göstər-
Dostları ilə paylaş: |