Əsmər Sadıq qızı Bədəlova

 
18 
uğur  qazanırlar.Təlim və  tərbiyə  işində  belə  qabaqcıl 
t
əcrübənin öyrənilib nəzəri cəhətdən ümumiləşdirilməsi həmin 
yeniliyi pedaqoji elmin sistemin
ə  daxil etməyə  imkan  verir.     
Sosioliji   t
ədqiqat    metodları.  Bəzi  hallarda   bu   və  ya  
dig
ər  pedaqoji    fakt və  hadisəni  kütləvi surətdə  öyrənmək 
z
ərurəti  yaranır.  Ona  görə  də  çoxlu sayda müəllim, yaxud 
şagird arasında sorğu aparmaq lazım gəlir. Bu tədqiqat metodu 
il
ə hansısa reytinqi müəyyənləşdirmək olur. Reytinq özü də bir 
metoddur v
ə  sosioloji tədqiqat  metodlarına  daxildir.  Digər 
sosioloji t
ədqiqat metodu anketləşdirmədir. 
 
Anketl
əşdirmə. Pedaqoji tədqiqat zamanı xüsusi işlənib 
hazırlanmış  sualların  köməyi ilə  kütləvi material toplamaq 
metodudur. Bu metod t
ədqiqat mövzusundan asılı olaraq daha 
çox mü
əllim,  şagird,  valideyn,  iaxud  ictimaiyyət nümayən-
d
əsinin fikrini öyrənməyə imkan verir. Bu zaman nəzərdə tutu-
lan suallar  yazılıb müvafiq ünvana  göndərilir və xahiş olunur 
ki, cavab versinl
ər.  Alınan  cavablar    təhlil  olunur.  Hazırda 
pedaqoji t
ədqiqatlarda  açıq  və  gizli,  adli  və  adsız    anket 
sorğularından istifadə edilir.
 
        
Pedaqoji s
ənədlərin öyrənilməsi.  Tədris müəssələrində 
t
əlim və tərbiyə işinin necəliyini öyrənmək üçün tədris plan və 
proqramlarına, dərs cədvəllərinə, protokollara və başqa sənəd-
l
ərə  müraciət olunur; pedaqoji prosesin keyfiyyət göstəricilə-
rind
ə  həmin sənədlərin  özünü  doğrultma səviiəsi müəyyən-
l
əşdirilir.
 
        Pedaqoji test.  Test sözü ingilisc
ə  sınaq  mənasını  verir. 
Pedaqoji test öyr
ənmənin səviyyəsini eyni vaxtda müəyyən-
l
əşdirməyə imkan verən metodur. Başqa  yoxlama metodların-
dan f
ərqli olaraq test dəqiqliyi, sadəliyi, avtomatlaşdırma  im-
kanları ilə seçilir. Pedaqogikada test hər şeydən  əvvəl şagird-
l
ərin təlim müvəffəqiyyətini öyrənmək üçun tətbiq olunur. 
        
İnduktiv və deduktiv metodlar. Bunlar təcrübi yolla (yəni 
işin  gedişi  zamanı)  alınan  məlumatların  məntiqi ümumiləş-
dirilm
əsinə  xidmət edir.  İnduksiya  xüsusidən ümumiyə  gedən 

---

 
19 
yoldur; y
əni fikrin inkişafının xüsusi mühakimələrdən ümumi 
n
əticəyə doğru getməsini nəzərdə tutur. Məsələn, məktəbdə bir 
v
ə bir neçə müəllimin təcrübəsini öyrənməklə həmin məktəbdə 
t
əlim və  tərbiyə  işinin  ümumi  səviyyəsini müəyyənləşdirmək 
induktiv metoddur. 
         Deduksiya  ümumid
ən xüsusiyə  gedən yoldur. Məsələn, 
m
əktəbdə  bir nəfər müəllimin dərs dediyi bütün siniflərdə 
apardığı  təlim  –  tərbiyə  işlərini öyrənməklə  həmin müəllimin 
işi haqqında konkret nəticəyə gəlmək deduktiv metoddur.  
        Bütün  metodlar  ümumilikd
ə  pedaqoji  elmin inkişafına, 
bel
əliklə  də  təhsilin 
keyfiyy
ətinin yüksəlməsinə xidmət edir. 
        2. Pedaqoji elmin m
ənbələri  dedikdə  pedaqoji   proses, 
pedaqoji   s
ənədlər, pedaqoji mövzuda yazılar, klasik pedaqoq-
ların  və  tarixi    şəxsiyyətlərin fikirləri, tərbiyə  olunanların 
f
əaliyyəti, şifahi xalq yaradıcılığı nümunələri, dövlət sənədləri  
v
ə s. nəzərdə tutulur. 
          -Pedaqoji proses,   t
ədris və  tərbiyə  müəssisələrində 
h
əyata keçirilən  pedaqoji  iş  pedaqoji  elmin  başlıca  
m
ənbəyidir. 
          -Pedaqoji s
ənədlər  təhsil müəssəsində  aparılan  işin 
xüsusiyy
ətlərini  əks etdirir. Məktəbdə  sinif  jurnalları,  şagird-
l
ərin  şəxsi  işləri, hesabatlar, gündəliklər, tədris  planı, tədris 
proqramı, dərs cədvəli, müxtəlif iş planları, dərnək cədvəlləri, 
əmr kitabı, pedaqoji şuranın iclas protokolu, metodik işlərə aid 
s
ənədlər, portfeliolar və  s. məktəbin necə  işlədiyini öyrən-
m
əkdə zəngin məlumat verir. 
         -  Pedaqoji mövzuda y
azılar sırasında pedaqoji mətbuatı, 
müvafiq  kitabları,  jurnal  və  qəzetlərdə  dərc edilən məqalələri 
misal g
ətirə  bilərik. Bu mənbələrdə  müvafiq biliklər verilir, 
qabaqcıl  təcrübə  təqdim  olunur, nöqsanlar və  onların  aradan 
qaldırılması yolları şərh edilir.  
          - 
Klassik pedaqoqların və tarixi şəxsiyyətlərin pedaqoji 
fikirl
əri dedikdə buraya bilavasitə pedaqoji fəaliyyətlə məşğul 

---

 
20 
olmuş tarixi şəxsiyyətlərin, məsələn, A.S.Makarenko, V.A.Su-
xomlinski v
ə  başqalarının  təcrubədən  qazandıqları  qənaətləri; 
h
əmçinin müqəddəslərin, məsələn,  İslam
 
Peyğəmbəri  (Ə)  və 
dahil
ərin, məsələn,  Nizamı,  Füzuli,  əvvəldə  adlarını  qeyd 
etdiyimiz  Sokrat, Aristotel, Platon v
ə başqalarının  fikirlərini 
şamil edə bilərik.  
           -  T
ərbiyə  olunanların  fəaliyyət məhsulları  sırasına 
şagirdlərin yazı işləri, quraşdırdıqları əl işləri, çəkdikləri rəsm-
l
ər,  becərdikləri bitkilər,  hazırladıqları  herbarilər, foto –
montajlar, divar q
əzetləri və s. daxildir. 
          - 
Şifahi  xalq  yaradıcılığı  nümunələrində  -folklorda, 
ad
ət -ənənələrdə xalq öz pedaqoji qənaətlərini ifadə etdiyi üçün 
o z
əngin pedaqoji bilik  mənbəyidir. 
          -  Dövl
ət sənədləri  ən vacib mənbələrdən biridir. Bu 
sırada  Azərbaycan  Respublikası  Konstutiyasını,  Təhsil Qanu-
nunu, t
əhsillə bağlı əmr və sərəncamları, digər rəsmi sənədləri 
qeyd ed
ə bilərik. 
 
  
           
3.  Pedaqogikanın  başqa  elmlərlə  əlaqəsi.  Pedaqogi-
kanın bütün elm sahələri ilə əlaqəsi var. O ən çox:  
         -ümumi psixologiya;  
         -
uşaq psixologiyası; 
         -pedaqoji v
ə sosial psixologiya;     
         -anatomiya v
ə fiziologiya; 
         -ümumm
əktəb gigiyenası  ilə əlaqəlidir.  
Eyni zamanda   f
əlsəfə, iqtisadiyyat, sosiologiya, etika 
v
ə estetika ilə bağlılığı var. 
T
ərbiyə  işinin    tarixini  öyrəndiyi üçün tarixi faktlara  
istinad edir.   
İrsiyyət, mühit və  tərbiyə  məsələlərinin  qarşılıqlı  əla-
q
ələrini öyrənməkdə  genetika ilə əlaqəlidir.  
Bir  sıra  məsələlərdə  isə  kibernetikanın  fakt və  məlu-
matlarından istifadə edir. 
          4. Pedaqoji elml
ər sistemi. Pedaqogika bir zamanlar 
f
əlsəfə  və  sosiologiyanın  tərkib hissəsi kimi fəaliyyət göstər-

---