Əsmər Sadıq qızı Bədəlova

 
284 
           
             4.Sinif r
əhbərinin fənn müəllimləri ilə apardığı işin 
m
əzmunu və  formaları.  Biz dedik ki, sinif rəhbəri sinifdə 
t
əlim və  tərbiyə  prosesinin keyfiyyətini yüksəltməyi bacar-
malıdır.  Bu  baxımdan  onun  gördüyü  işlər  sırasında  həm də 
f
ənn müəllimləri ilə əlaqə durur. Əlaqə bir neçə formada olur. 
          1.Söhb
ət aparmaqla. Söhbət zamanı sinif rəhbəri həmin 
sinifd
ə  dərs deyən müəllimdən  şagirdlərin fənni mənimsəmə 
s
əviyyəsini, fərdi xüsusiyyətlərini, meyl və  maraqlarını, 
qüsurlu v
ə bəyənilən cəhətlərini öyrənir.  
          2.D
ərslərdə  iştirak  etməklə.  Sinif rəhbəri dərsdə  iştirak 
ed
ərkən həm konkret bir fənlə bağlı sinfin hazırlıq səviyyəsini, 
h
əm də  ayrı-ayrı  şagirdlərin təfəkkür xüsusiyyətlərini, 
f
əallığını  və  digər bu kimi cəhətləri öyrənir. Lakin dərslərdə 
yerli-
yersiz iştirak etmək düzgün deyil; bu, pedaqoji prosesin 
gedişinə mənfi təsir edə bilər. Birinci növbədə fənn müəllimini 
narazı salar. Bu addım ancaq vacib məqamlarda atılmalıdır. 
            
3.İş  planını  uyğunlaşdırmaqla.  Biz dedik ki, hər bir 
mü
əllimin dərs ili ərzində  görəcəyi  işlərlə  bağlı  fərdi  iş  planı 
olur. Planda onun d
ərs  dediyi  şagirdlərlə  görəcəyi tərbiyəvi 
işlər də öz  əksini tapır. Sinif rəhbəri öz planında nəzərdə tut-
duğu mövzuları və onların keçirilmə vaxtını fənn müəllimləri 
il
ə söhbətləşərək  uyğunlaşdırmalıdır ki, məqamı çatanda qarı-
şıqlıq, yaxud təkrarçılıq yaranmasın. 
             
Əvvəldə dedik ki, iş planlarının hazırlanmasında kolle-
giallıq  olmalıdır.Yəni tərbiyə  işləri üzrə  direktor müavininin, 
uşaq  birliyi  və  gənclər təşkilatı  rəhbərlərinin, sinif rəhbəri və 
f
ənn müəllimlərinin tərbiyəvi  iş  planında  müvafiqlik  və  qar-
şılıqlı  vəhdət  prinsipinə  riayət  olunmalıdır.  Belə  olduqda 
m
əktəbdə tərbiyə işinin nəbzi vahid ritmlə döyünür. 
           Sinif  r
əhbərinin iş planının quruluşu aşağıdakı kimidir: 
           - 
Üz qabığında ünvan. 
           - Birinci s
əhifədə dövlət himni. 

---

 
285 
           -Növb
əti səhifədə sinfin pasportu; yəni şagirdlərin jurnal 
üzr
ə  siyahısı,  onlardan  qızların  və  oğlanların  sayı,  anadan 
olduğu il, apardığı ictimai vəzifə. 
           - 
Sonrakı  qoşa  vərəqlərdə  iş  cədvəlləşdirilir;  burada 
t
ərbiyənin müxtəlif istiqamətlərində görüləcək işlər, onun tari-
xi, icraçı(lar) qeyd olunur. Fikir yarana bilər ki, icraçı məlum-
dur, y
əni sinif rəhbəri özüdür. Amma dedik ki, sinif rəhbəri 
f
ənn müəllimləri,  uşaq  birliyinin  rəhbəri, məktəbdənkənar 
t
ərbiyə  müəssisəsi rəhbəri və  digər həmkarları  ilə  birlikdə 
işləyir. Ona görə də yeri gələrsə, onlardan hər hansı ilə tədbir 
keçir
əndə adını yazmalıdır. 
 
            C
ədvəl belədir: 
 
 
Görül
əcək işin məzmunu 
Tarix 
İcraçı 
I 
Əqli tərbiyə 
1. 
2. 
3.v
ə s. 
 
 
II 
Əxlaq tərbiyəsi 
1. 
2. 
3. 
4. v
ə s. 
 
 
III 
Əmək tərbiyəsi 
1. 
2. 
3. 
4.v
ə s. 
 
 
IV 
Fiziki t
ərbiyə 
1. 
2. 
3. v
ə s. 
 
 
V 
Milli özünüd
ərk tərbiyəsi 
1. 
 
 

---

 
286 
2. 
3.v
ə s. 
VI 
Valideynl
ələ iş 
1. 
2. 
3. 
 
 
VII  M
əktəbənkənar tərbiyə  müəsi-
s
əsi ilə birgə iş 
 
 
VIII 
İctimaiyyət nümayəndələri ilə 
əlaqə  və s. 
 
 
 
       Sinif r
əhbərinin  iş  planını  tərbiyə  işləri üzrə  təşkilatçı 
d
ərs ilinin əvvəlində təsdiq edir. 
 
            Suallar           
            1.T
ərbiyə  işləri üzrə  təşkilatçının  vəzifəsi  nədən 
ibar
ətdir? 
            2. M
əktəbdə  tərbiyə  işlərinin  planlaşdırılması  nəyə 
xidm
ət edir? 
            3.Sinif r
əhbərinin hansı vəzifələri var? 
            4.  Sinif r
əhbərinin  işinin  məzmunu  dedikdə  nə  başa 
düşülür? 
            5.Sinif r
əhbərinin  şagirdləri öyrənmə  yolları  hansı-
lardır? 
            6.Sinif r
əhbərinin fənn müəllimləri ilə  apardığı  işin 
m
əzmunu və formaları nədən ibarətdir? 
            7.Sinif r
əhbərinin valideynlərlə işinin mahiyyəti barədə 
n
ə demək olar? 
            
8.Hansı  səbəblər sinif rəhbərinin ictimaiyyət nüma-
y
əndələri ilə əlaqə saxlamağına ehtiyac yaradır? 
            9. 
Hansı  səbəblər məktəbdə  sinif rəhbərinə    ehtiyac 
yaradır? 
            
         
Ədəbiyyat 
           
1.Ağayev Ə.Ə. Pedaqogika. Bakı, Adiloğlu, 2006. 

---

 
287 
           
2.Əliyev  P.B.,Əhmədov H.H. Təhsil müəssisələrində 
t
ərbiyə işinin təşkili. Bakı, Təhsil, 2006. 
           3.Hüseynzad
ə  R.L.,  İsmayılova  M.C.  Tərbiyə  işi  və 
onun metodikası. Bakı, ADPU nəşriyyatı, 2012.
  
           
5.İbrahimov  F.N.,  Hüseynzadə  R.L.  Pedaqogika,  Bakı, 
Müt
ərcim, 2013.    
           6. 
Kiçik  yaşlı  məktəblilərə  insan hüquqlarının  ümumi  bə-
yannam
əsi haqqında (Tərtibçi: İsmayılova Z.).Bakı,İşıq, 2000. 
            7.
Qaralov Z.İ. Tərbiyə (üç cilddə) 3-cü cild. Bakı, Pedaqo-
gika, 2003. 
           
8.Paşayev  Ə.X.,  Rüstəmov F.A. Pedaqogika,  Bakı,  Nurlan, 
2002.
         
 
 
 
 
İmtahan sualları    
 
1.T
ərbiyə  və  onun  yaranması  haqqında  myxtəlif 
n
əzəriyyələr 
2.T
ərbiyənin tarixi inkişaf xüsusiyyətləri 
3.M
əhsuldar qüvvələrin  inkişafı  prosesində  tərbiyə 
problemi 
4.T
ərbiyənin başlıca əlamətləri 
5.T
ərbiyənin məqsədi və mahiyyəti 
6.T
ərbiyənin xüsusiyyətləri 
7.T
ərbiyə prosesinin dialektikası və sistemləri 
8.T
ərbiyənin strukturu və meyarları 
9.T
ərbiyənin qanun və qanunauyğunluqları 
10.T
ərbiyə prosesinin məqsədi və mühitlə əlaqəsindəki 
qanunauyğunluqlar 
11.T
ərbiyənin həyatla əlaqəsində, şagirdlərə hörmət və 
t
ələbkarlıqda qanunauyğunluqlar 
12.T
ərbiyə  olunanın  fəallıq  dərəcəsində, tərbiyənin 
m
əzmununun məqsəddən asılılığında qanunauyğunluqlar 

---

 
288 
13.T
ərbiyənin  inkişafetdirici  imkanları  ilə  əlaqədar 
qanunauyğunluq və tərbiyə işinin diaqnostokası 
14.T
ərbiyə prinsiplərinin səciyyəvi xüsusiyyətləri 
15.T
ərbiyənin prinsipləri 
16.T
ərbiyədə  məqsədəmüvafiqlik və  həyatla  əlaqə 
prinsipl
əri 
17.T
ərbiyədə  yaş  və  fərdi xüsusiyyətlərin nəzərə 
alınması prinsipi 
18.T
ərbiyəvi təsirlərdə vahidlik prinsipi 
19.T
ərbiyədə  sözlə  əməli  işin  vəhdəti və  tərbiyədə 
nikbinlik prinsipl
əri 
20.T
ərbiyədə hörmət və tələbkarlıq prinsipi 
21.Kollektivd
ə, kollektiv vasitəsi ilə, kollektiv üçün 
t
ərbiyə və tərbiyədə sistematiklik və ardıcıllıq prinsipləri 
22.Pedaqogika  tarixind
ə  kamil  insan  yetişdirilməsi 
problemi 
23.Müasir dövrd
ə tərbiyə işinin məzmunu, əqli tərbiyə 
24.Əqli tərbiyənin vəzifələri 
25.Əqli tərbiyənin vasitə və yolları 
26.İnsanın  təfəkkür sayəsində  dərk etməsi və 
t
əfəkkürün növləri 
27.Əqli əmək mədəniyyətinə yiyələnmənin yolları 
28.Əqli inkişaf etdirən metodlar 
29.
Əxlaq və mənəvi tərbiyə anlayışları 
30.Əxlaq və mənəvi tərbiyənin vəzifələri 
31.Əxlaqi –mənəvi tərbiyə işinin məzmunu 
32.V
ətənpərvərlik, milli mənlik  şüuru  və  milli ləyaqət 
əxlaq tərbiyəsinin mühüm komponentləri kimi 
33.Əxlaq və mənəviyyatın əsas göstəriciləri 
34.Əmək tərbiyəsinin mahiyyəti və məqsədi 
35.Əmək tərbiyəsinin vəzifələri 
36.Əməyin mənaları 
37.Əməyin növləri 
38.T
əlim əməyi 

---

 
289 
39.Şagirdlərin peşəyönümü işi 
40.Estetik t
ərbiyə və onun mahiyyəti 
41.Estetik t
ərbiyənin məqsədi 
42.Estetik t
ərbiyənin mənbələri 
43.Estetik t
ərbiyənin vəzifələri 
44.Estetik t
ərbiyənin yolları 
45.Fiziki t
ərbiyə gənc nəslin sağlam böyüməsi vasitəsi 
kimi 
46.Fiziki t
ərbiyənin digər tərbiyə  komponentləri ilə 
əlqəli olması 
47.Fiziki t
ərbiyənin məqsəd və vəzifələri 
48.Fiziki t
ərbiyə vasitələri 
49.Fiziki t
ərbiyənin təşkili formaları 
50.İqtisadi tərbiyənin zəruriliyi 
51.Az
ərbaycan xalq pedaqogikası və İslam dini iqtisadi 
t
ərbiyə haqqında 
52.İqtisadi tərbiyənin vəzifələri 
53.İqtisadi tərbiyənin sistemi 
54.M
əktəblilərin hüquq tərbiyəsinin mahiyyəti 
55.Hüquq t
ərbiyəsinin məzmunu 
56.Hüquq t
ərbiyəsinin həyata keçirilməsi yolları 
57.Şagirdlərin hüquq tərbiyəsində sinifdənxaric işlərdən 
istifad
ənin əhəmiyyəti 
58.T
əlim prosesində şagirdlərin hüquq tərbiyəsi 
59.Az
ərbaycan xalq pedaqogikası hüquq tərbiyəsi haq-
qında 
60.Ekologiya v
ə müasir ekoloji vəziyyət 
61.Ekoloji böhranın yaranma səbəbləri 
62.Ekologiya XX 
əsrin elmi kimi  və  ekoloji tərbiyə 
anlayışı 
63.Ekoloji t
ərbiyənin qarşısında duran vəzifələr 
64.Müasir  şəraitdə  ətraf mühit problemi və  onun 
böyüy
ən nəslə dərk etdirilməsi yolları 
65.Ekoloji t
ərbiyə vasitələri 

---

 
290 
66.Az
ərbaycan  xalqının  pedaqoji  baxışlarında  ekoloji 
t
ərbiyə problemi 
67.İslamda ekologiya və ekoloji tərbiyə haqqında fikir-
l
ər 
68.Q
ədim və müqəddəs mənbələrdə torpağın ana olması 
haqqında və ekoloji tərbiyə barədə fikirlər 
69.Ekoloji t
ərbiyənin təşkili yolları 
70.T
ərbiyənin metod və priyomları arasında əlaqə 
71.T
ərbiyə  metodlarının  tətbiqində  istifadə  olunan 
metod v
ə vasitələr 
72.T
ərbiyədə metod seçimini şərtləndirən səbəblər 
73.T
ərbiyə metodları 
74.T
ərbiyədə inandırma metodu 
75.T
ərbiyədə alışdırma metodu 
76.T
ərbiyədə rəğbətləndirmə metodu 
77.T
ərbiyədə cəzalandırma metodu 
78.Sinifd
ənxaric iş, onun mahiyyəti və məqsədi 
79.Sinifd
ənxaric işlərin təşkili prinsipləri 
80.Sinifd
ənxarıc işlərin qədimliyi  
81.Sinifd
ənxaric iş növləri 
82.F
ərdi sinifdənxaric işlər 
83.Qrup halında keçirilən sinifldənxaric işlər 
84.Kütl
əvi sinifdənxaric işlər 
85.M
əktəbdə tərbiyə işinin planlaşdırılması 
86.M
əktəbdənkənar tərbiyə anlayışı və məktəbdənkənar 
t
ərbiyə işi 
87.Ail
ədə tərbiyə işi və ailəyə pedaqoji kömək 
88.Pedaqoji prosesd
ə  məktəb, ailə  və  ictimaiyyət 
birliyinin m
əqsəd və mahiyyəti 
89.Ail
ə tipləri 
90.M
əktəbin valideynlərlə əlaqə formaları 
91.Valideynl
ərlə fərdi əlaqə 
92.Valideynl
ərlə qrup halında əlaqə 

---

 
291 
93.Valideynl
ərlə  kollektiv  əlaqə  və  məktəb valideyn 
komit
əsi 
94.Şagirdlərin tərbiyəsində  ictimaiyyətlə  əlaqə 
formaları 
95.Valideyn komit
ələri və  ictimaiyyətlə  əlaqə  şuraları-
nın fəaliyyət istiqamətləri 
96.Az
ərbacan  Uşaqlar  Birliyi;  situativ, müvəqqəti və 
daimi uşaq birlikləri 
97.Az
ərbaycan  Uşaq  Təşkilatı  üzvlərinin hüquq və 
v
əzifələri 
98.Az
ərbaycan Uşaq Təşkilatının quruluşu 
99.Az
ərbaycan Uşaq Təşkilatının özünüidarə orqanları 
100.Az
ərbaycan Uşaq Təşkilatının proqramı 
101.M
əktəbdə uşaq təşkilatının işinin məzmunu 
102.M
əktəbdə gənclər təşkilatının işinin məzmunu 
103.M
əktəbdə  tərbiyə  işləri üzrə  direktor müavininin 
v
əzifələri və işinin planlaşdırılması 
104.Sinif r
əhbərinin vəzifələri və işinin məzmunu 
105.Sinif r
əhbərinin şagirdləri öyrənmək yolları 
106.Sinif r
əhbərinin fənn müəllimləri ilə  apardığı  işin 
m
əzmunu və formaları 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

 
292 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Münd
əricat 
 
Ön söz .................................................................................. 3 
T
əlim .................................................................................... 5 
1.Pedaqogikanın obyekyi, predmeti, məqsəd və vəzifələri.  
Əsas pedaqoji anlayışlar. Müxtəlif dövrlərdə tərbiyə və  
t
əhsilin,  pedaqoji elmin inkişafına  bir nəzər ...................... 5 
2. Pedaqogikanın tədqiqat metodları, mənbələri və başqa 
elml
ərlə əlaqəsi.   Pedaqoji elmlər   sistemi.  ....................... 17 
3. Şəxsiyyətin inkişafı və tərbiyəsi haqqında müxtəlif  
konsepsiyalar  ....................................................................... 23 
4. Şəxsiyyətin yaş dövrlərinin xüsusiyyətləri  ..................... 32 
5. Mü
əllimlik peşəsi, müəllimin  pedaqoji  mərifəti  və  
mü
əllim  peşəsinə  verilən pedaqoji tələblər ........................ 43 
6.Pedaqoji f
əaliyyətinin səciyyəvi xüsusiyyətləri və  
mü
əllimin pedaqoji  qabiliyyətləri ....................................... 51 
7. Az
ərbaycan Respublikasında təhsil sisteminin quruluşu 
v
ə  təşkili prinsipləri  ............................................................ 60 
8.Didaktika. T
əlim prosesi.  Mənimsəmə prosesinin    

---

 
293 
quruluşu  ............................................................................... 68 
9.T
əhsilin məzmunu. Azərbaycan Respublikasında ümumi 
t
əhsilin konsepsiyası (Milli kurikulum). Dövlət təhsil 
standartları. Tədris  planı, tədris proqramları, dərslik və  
d
ərs vəsaitləri  ...................................................................... 77 
10. T
əlimin qanunları, qanunauyğunluqları və  
prinsipl
əri  ............................................................................ 87 
11.T
əlimin təşkili formalarının inkişaf tarixi və müasir  
dövrd
ə təlimin təşkili formaları
 
 ........................................... 97 
12. D
ərs təlimin əsas təşkili forması kimi. Təlimin digər  
t
əşkili  formaları ................................................................... 107 
13.T
əlim metodlarının təsnifatı. Yeni təlim texnologiyaları.  
F
əal və interaktiv  təlim ....................................................... 116
 
14. Şagird nailiyyətlərinin monitorinqi və  
qiym
ətləndirilməsi  .............................................................. 127 
15. M
əktəbdə metodik iş. Məktəb sənədləri və məktəbin   
maddi -
texniki bazası  .......................................................... 135 
İmtahan sualları..................................................................143 
           
T
ərbiyə ................................................................................ 148 
 1.T
ərbiyənin yaranması və müxtəlif tarixi dövrlərdə onun 
s
əciyyəvi  inkişaf xüsusiyyətləri .......................................... 149 
2.Müasir dövrd
ə tərbiyənin səciyyəvi xüsusiyyətləri,  
mahiyy
əti,   məqsədi, əsas  vəzifələri qanun və  
qanunauyğunluqları .............................................................. 158 
3. T
ərbiyə prinsiplərinin təsnifatı və təyinatı ....................... 168 
4.Müasir dövrd
ə tərbiyə işinin məmunu. Əqli tərbiyə ......... 178 
5. Əxlaq və mənəvi tərbiyənin vəzifələri və məzmunu ....... 188 
6. Əmək tərbiyəsinin vəzifələri və məzmunu ...................... 195 
7. Estetik t
ərbiyənin vəzifələri və məzmunu. ....................... 205
 
8. Fiziki t
ərbiyənin vəzifələri və məzmunu ......................... 213 
9. İqtisadi tərbiyə və hüquq tərbiyəsi      .............................. 220 
10.  Ekoloji t
ərbiyə ............................................................... 231 
11. T
ərbiyənin vasitə və metodları ....................................... 242 

---

 
294 
12.Sinifd
ənxaric və məktəbdənkənar tərbiyə işi. Məktəbdə 
t
ərbiyə    işinin   planlaşdırılması ......................................... 251 
13. M
əktəbin valideynlərlə və ictimaiyyətlə əlbir 
 f
əaliyyəti.............................................................................. 259 
14. M
əktəb uşaq və gənclər təşkilatinin işinin  
m
əzmunu .............................................................................. 268 
15. M
əktəbdə tərbiyə işləri üzrə təşkilatçının və sinif  
r
əhbərinin işinin
 
m
əzmunu................................................... 277 
İmtahan sualları................................................................. 285