260
Bu t
əşkilatların özlərinin gördüyü tərbiyəvi işlər isə sırf
m
əktəbdənkənar işdir. Məsələn, Kukla Teatrı, Gənc Tamaşaçı-
lar T
eatrının tamaşaları, uşaq qəzet və jurnallarının, televiziya
verilişlərinin gördüyü işlər, müxtəlif yaradıcılıq mərkəzlərində
f
əaliyyət göstərən
istər texniki, istər bədii dərnəklər və s.
bel
ədir və böyüməkdə olan nəslin təlim və tərbiyəsi baxımın-
dan olduqca faydalıdır. Məktəbdənkənar tərbiyə müəssisələri
m
əktəbin yaxın silahdaşıdır.
Suallar
1
.Sinifd
ənxaric iş anlayışının ehtiva etdiyi mənanı necə
izah ed
ə bilərsiniz?
2. Sinifd
ənxaric işin mahiyyəti və məqsədi nədən
ibar
ətdir?
3. Sinifd
ənxaric işin hansı prinsipləri var?
4. Sinifd
ənxaric işin hansı növləri mövcuddur?
5.F
ərdi sinifdənxaric işlər nə üçündür?
6.Qrup halında keçirilən sinifdənxaric işlər hansılardır və
onun t
ərbiyəvi əhəmiyyəti nədən ibarətdir?
7.Kütl
əvi sinifdənxaric işlərin hansı növləri var və
onların kütləvi adlanmasının səbəbi nədir?
8.
Birl
əşmiş işlər dedikdə nə başa düşülür?
9.M
əktəbdə tərbiyə işi necə planlaşdırılmalıdır?
10.
M
əktəbdənkənar tərbiyə anlayışı nədir və
məktəb-
d
ənkənar tərbiyə işi dedikdə nə başa düşülür?
11.M
əktəbdənkənar tərbiyə müəssisələri hansılardır?
Ədəbiyat
1.Az
ərbaycan Respublikası Prezidentinin İkinci Bakı
İqtisadi Forumunda çıxışı. “Azərbaycan” qəzeti, 5
oktyabr
2012.
2. B
ədəlova Ə.S Şagirdlərin milli iftixar hissi ruhunda
t
ərbiyə edilməsində sinifdənxaric işlərdən istifadənin imkan və
yolları, Bakı, ADBvə İA nəşriyyatı,1998.
261
3. B
ədəlova Ə.S. Qloballaşma şəraitində böyüməkdə olan
n
əslin milli özünüdərk tərbiyəsi. Bakı, ADPU nəşriyyatı, 2013.
4. X
əlilov V.C. Seçilmiş əsərləri. 1 cild. Bakı, Nərgiz,
2011.
5.İbrahimov F.N., Hüseynzadə R,L. Pedaqogika. Bakı,
Müt
ərcim, 2013.
6.Talıbov Y.R. və başqaları. Məktəbilərin milli
mentalitet
əsasında tərbiyə edilməsi. Bakı, Maarif, 2004.
13.Ail
ədə tərbiyə işi. Məktəbin valideynlərlə və
ictimaiyy
ətlə əlbir fəaliyyəti
Plan
1.Ail
ədə tərbiyə işi və ailəyə pedaqoji kömək; peda-
qoji prosesd
ə məktəb, ailə və ictimaiyyət birliyinin məq-
s
əd və mahiyyəti
2.M
əktəbin valideynlərlə əlaqə formaları. Məktəb
valideyn komit
əsi
3.Şagirdlərin tərbiyəsində ictimaiyyətlə əlaqə
formaları
1.Ail
ədə tərbiyə işi və ailyə pedaqoji kömək; peda-
qoji prosesd
ə məktəb, ailə və ictimaiyyət birliyinin məqsəd
v
ə mahiyyəti. Ailə böyüməkdə olan nəslin tərbiyəsində ilkin
v
ə ən güclü həlqədir. Əbəs yerə deyilmir ki, uşaq ailənin
güzgüsüdür. Çünki uşaq ilk addımlarını atıb yaxın ətrafdakı
yaşıdları ilə ünsiyyət quranadək, bağçada kollektiv tərbiyə
mühitin
ə düşənədək
ailədə böyüyür; valideynlərindən, ailədəki
dig
ər şəxslərdən görüb –götürür. Ailə mühitinin ab –havası
nec
ədirsə, həmin ruhda böyüyür. Amma ailələrin hamısının
t
ərbiyə işinə düzgün əməl etdiyini düşünmək səhv olar. Hər
şeydən əvvəl ona görə ki, ailədəki tərəflərdən hər biri üçün iki
ail
ə mövcuddur. Biri onun özünün böyüyüb boya –başa çatdığı
ail
ə, digəri yeni qurduğu ailə. Burada qarşılıqlı münasibətlər və
262
ünsiyy
ət ənənələri, ailəyə kimin başçılıq etməsi, iqtisadi
m
əsələlər və ailə təsərrüfatının necə idarə olunması, ailədə və
ail
ədən kənardakı qohumlarla, qonşularla münasibət
tərzləri,
n
əhayət, bütün bu əlaqə və münasibətlər sisteminin içində
böyüy
ən uşağa, onun tərbiyəsinə göstərilən diqqət və qayğı
ön
əmli rol oynayır. Bu səbəbdən də tədqiqatçılar ailələri bir
neç
ə tipə ayırırlar:
1.Nuklear (
latınca
nukelus –nüvə) ailə. Bu tip ailələr
ata, ana v
ə uşaqlardan ibarət olur, sadə və tam ailə sayılır.
Uşaqların sayı birdən dördədək ola bilir və bir, yaxud iki
uşaqlı ailələr az uşaqlı, üç, yaxud dörd uşaqlı ailələr orta uşaqlı
hesab olunur. Dördd
ən artıq uşaq olduqda isə ailə çoxuşaqlıdır.
2.Natamam ail
ə. Valideynlərdən birinin olmadığı ailə-
dir. Onlardan hansınınsa vəfatı, yaxud boşanma ailənin nata-
mamlığına səbəb olur.
3.Mür
əkkəb ailə. Gənc ata –ana, onların uşaqları, nənə -
baba v
ə digər yaxın qohumların birgə yaşadığı ailədir.
Bu ail
ələrin hər üçünə uşaq əzizdir, amma fərqlər var.
Nuklear ail
ədə uşaq təkdirsə, onun ailə dünyasında başqa
uşaqlarla ünsiyyəti təmin olunmur. O,
həmişə əzizlənir, arzuları
yerin
ə yetirilir, həyata hazırlığı, cəmiyyətə adaptasiyası zəif
olur v
ə əksər hallarda əköyün böyüyür.
Natamam ail
ədə valideynlərdən biri vəfat edibsə,
probleml
ər yaşanır və bu, uşağa mənəvi zərbə olur. Amma ailə
özünd
ə qüvvə tapıb maddi və mənəvi çətinlikləri üstələyərək
uşağı (uşaqları) böyüdür.
Boşanma hallarında isə uşağın aldığı mənəvi zərbə
münt
əzəm psixoloji gərginliklə müşayiət olunur. Davamlı
münaqişələr, dava -dalaş onları yorur, həyata münasibətlərini
d
əyişir.
Mür
əkkəb ailə Azərbaycan xalqının ən
qədim ailə mo-
delidir. Bel
ə ailələrdə uşaqların tərbiyəsi, əqli –mənəvi inkişafı
h
əyata hazırlığı daha mükəmməl olur. Amma bu gün mürəkkəb
ail
ələr azdır; gənclər ona önəm vermək istəmirlər.