Əsmər Sadıq qızı Bədəlova

 
251 
          
Şagirdi  rəğbətləndirmək və  cəzalandırmaq  onun  hisslə-
rin
ə  təsir etmək deməkdir. Bəs o nə  vaxt,  hansı  vasitələrlə  
r
əğbətləndirilə və nə vaxt hansı vasitələrlə  cəzalandırıla bilər? 
          
Şagird  yaxşı və əla qiymətlərlə oxuduqda, məktəbdə və 
dig
ər ictimai yerlərdə  özünü nümunəvi  apardıqda,  məktəbin 
ictimai h
əyatında fəal iştirak etdikdə, yarışlarda, müsabiqələrdə 
qalib g
əldikdə rəğbətləndirilir; onun gələcək inkişafı üçün bu, 
olduqca vacibdir. R
əğbətləndirmə  hansı  yollarla  həyata keçi-
rilir? 
          -nailiyy
ətlərin dərsdə, müxtəlif səviyyəli tədbirlərdə, 
iclaslarda qeyd edilm
əsi ilə; 
           -
şəklin şərəf lövhəsinə vurulması ilə; 
           -
haqqında divar qəzetinə yazmaqla; 
           -m
əktəb radio qovşağında verilişlə; 
           -t
ərifnamə ilə; 
           -t
əşəkkür elan etməklə və s. 
           B
əzən müəllimin  işlətdiyi tərbiyə  metodları,  çəkdiyi 
z
əhmət ayrı –ayrı şagirdlərlə bağlı lazımi nəticəni vermir. Mə-
suliyy
ətsizlik, davranışda, rəftarda kobud qüsurlar, sayqısızlıq, 
pis ad
ətlər davam edir. Onda cəzalandırma metodu digər me-
todlardan ön plana keçir. B
əs məktəbli hansı yollarla cəzalan-
dırıla  bilər?  Əlbəttə,  şüurlu  surətdə  yol verdiyi  nöqsanlara 
müvafiq  
əndazədə və aşağıdakı yollarla:  
            -danlamaqla, t
ənbeh və məzəmmət etməklə; 
            -x
əbərdarlıq etməklə; 
            -
haqqında  divar  qəzetinə  yazmaqla, yeri gəlsə, kari-
katurasını verməklə; 
           -m
əktəb  radio  qovşağında  adını  çəkib mənfi hərəkəti 
bar
ədə məlumat verməklə; 
           -valideynini m
əktəbə çağırmaqla; 
           -  müxt
əlif səviyyəli tədbirlərdə,  iclaslarda  adını 
tutmaqla; 
           -m
əsələsini pedaqoji şuraya çıxarmaqla; 
           -töhm
ət verməklə; 

---

 
252 
           -paralel sinf
ə köçürməklə; 
           -m
əktəbini dəyişməklə və s. 
          
İstər rəğbətləndirmə, istərsə də cəzalandırmada ədalət və 
obyektivlik gözl
ənilməlidir. Xüsusən cəzalandırmada həddi aş-
maq, yaş və fərdi xüsusiyyətləri nəzərə almamaq yolverilməz-
dir.  Bu, ağır nəticələrə gətirib çıxara bilər. 
           Suallar 
           
1.Xalq  pedaqogikasında  tərbiyə  metodlarından    hansı 
inandırma, hansılar  alışdırma, rəğbətləndirmə, yaxud cəzalan-
dırmaya aiddir? 
           2.T
ərbiyənin hansı metodları var?  
           3.T
ərbiyə metodları ilə priyom  və  vasitələri  arasında 
qarşılıqlı vəhdət nədədir? 
           
4.Şüura,  ağla,  idraka  təsir göstərən metodlar  
hansılardır? 
           5
.Hansı  metodlar  alışdırma  metodur  və  nə  üçün 
vacibdir? 
           6
.Uşaq tərbiyəlidirsə, rəğbətləndirməyə nə ehtiyac var?  
           7.C
əzalandırma şagirdə necə təsir edər? 
           8.Mü
əllim necə  etməlidir ki, cəzalandırmaya  ehtiyac 
qalmasın?  
           9.R
əğbətləndirmə və cəzalandırmaya nəyə görə davranış 
v
ə fəaliyyəti stimullaşdıran metodlar da deyilir? 
            10.R
əğbətləndirmə hansı yollarla həyata keçirilə bilər? 
            11.C
əzalandırmanın hansı yolları var? 
            12
.Hansı alışdırma vasitələri və yolları mövcuddur? 
            13
.Hansı tərbiyə prinsiplərinin adını çəkmək olar? 
     
 
            
Ədəbiyyat 
           
1.Abbasov  A.N.,Əlizadə  H.Ə.  Pedaqogika,  Bakı, 
Renesans, 2000. 
           
2.Əlizadə  Ə.Ə.,Qasımova  L.N.,  Əliyev  B.H.  Məktəbdə 
t
ərbiyə işinin metodikası. Bakı, BDU nəşriyyatı, 1990. 

---

 
253 
          
3.Əliyev  İ.İ.  Ümumtəhsil məktəblərində  etnopedaqoji 
materiallardan istifad
ənin nəzəri və  əməli məsələləri.Bakı, 
Nurlan, 2004. 
          4.Hüseynzad
ə R.L.,İsmayılova M.C., Tərbiyə işi və onun 
metodikası. Bakı, ADPU, 2012. 
          
5.İbrahimov F.N.,Hüsrynzadə R.L. Pedaqogika (II cild), 
Bakı, Mütərcim, 2013. 
          6.Quliyev S.M.G
əncliyin tərbiyəsində  aqillərin nəsihət və 
v
əsiyyətləri. Bakı, ADPU, 2011. 
12. Sinifd
ənxaric və məktəbdənkənar tərbiyə işi. Məktəbdə 
t
ərbiyə işinin planlaşdırılması 
 
         Plan 
         1.Sinifd
ənxaric  iş  anlayışı, onun mahiyyəti, məqsədi  
v
ə   prinsipləri 
         2. Sinifd
ənxaric işin növləri 
         3.M
əktəbdə tərbiyə işinin planlaşdırılması         
         4.M
əktəbdənkənar    tərbiyə    anlayışı  və  məktəbdən-
k
ənar tərbiyə işi 
          1.Sinifd
ənxaric iş anlayışı onun mahiyyəti, məqsədi və 
prinsipl
əri.   Sinifdənxaric  iş təhsil sistemində həmişə  vacib,  
ehtiyac hiss olunan bir prosesdir. O, ill
ər ərzində davam edən  
z
əhmətli təlim –tərbiyə işinin keyfiyyətlə tamamlanmasına kö-
m
ək edir. Ayrı –ayrı fənlərin spesifik cəhətlərinə uyğun proq-
ram materialına dair əlavə biliklər verməyə, müəyyən problem 
m
əsələlər  ətrafında  geniş  və  hərtərəfli  iş  aparmağa,    fənnə 
xüsusi meyl göst
ərənlərlə digər qrup  şagirdlər  arasında  dərs  
prosesind
ə  mümkün  olmayan  məşğulluq  həddini tənzimlə-
m
əyə  imkan  yaradır,  fənnin həm üfüqi, həm də  şaquli  istiqa-
m
ətdə  keyfiyyətlə  mənimsənilməsinə,  asudə  vaxtın  səmərəli 
t
əşkilinə fayda verir. 
     Sistemli, elmi  
əsaslar  üzərində  qurulmuş    təhsilin  
mövcudluğu  tarixində təbii ki, sinifdənxaric işlər də  mövcud 
olmuşdur. Qabaqcıl və  yenilikçi  müəllimlər sinifdənxaric iş-

---