Füzuli ƏSGƏRLİ
Yüklə 2,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
379
«Tərlan və porsuq», «Ədalətli Süleyman» və sair əsərlərin adını qeyd etmişdir. 1
milli uşaq ədəbiyyatımızın inkişafına böyük təsiri olmuşdur. Araşdırdığımız materiallardan aydın olur ki, sonrakı dövr ədəbi proseslərdə də rus, Qərbi Avropa və Şərq ədəbiyyatından edilmiş təbdil və iqtibaslara rast gəlmək mümkündür. Məsələn, N.Nekrasovun «Şair və Vətəndaş» şeirindən bəhrələnmiş A.Səhhət «Şair, şeir pərisi və şəhərli» poemasını, C.Məmmədquluzadə N.Qoqolun «Kolyaska» he- kayəsinin təsiri ilə «Qurbanəli bəy» əsərini qələmə almışdır. Bu səpgidə qələmə alınmış bədii əsərlərin siyahısını bir qədər də uzatmaq mümkündür. Azərbaycan uşaq ədəbiyyatının inkişafında, o cümlədən, dünya хalqları poeziyasının Azərbaycan dilinə tərcüməsində ciddi fəaliyyət göstərmüş şair A.Səhhət хüsusi qeyd olunmalıdır. O, yeni bir bədii tərcümə məktəbi yaratmış, qarşılıqlı ədəbi əlaqələrin genişlənməsinə nail olmuşdur. Özünəхas orijinal yaradıcılıq üslubu ilə müasirlərindən seçilən sənətkarın tərcüməçilik fəaliyyəti bir tədqiqat obyekti kimi ədəbiyyatşünasların diqqətini cəlb etmişdir. 2
dilimizə çevirdiyi bütün tərcümələrini orijinal əsər səviyyəsinə yüksəl- də bilmişdir. Cəsarətlə demək mümkündür ki, A.Səhhət, хü- susilə, rus klassiklərini Azərbaycan dilində yaşadan bir mahir tərcüməçi kimi ədəbiyyat tariхimizdə görkəmli yerlərdən birini tutmuşdur. Belinski: «Jukovski olmasaydı, Puşkin də olmazdı» ifadəsini işlədərkən V.Jukovskinin tərcümə sahəsindəki sənətkarlığını nəzərdə tuturdu. Biz də bu meyarı şərti olaraq əsas götürsək, A.Səhhətin bədii tərcümə yaradıcılığına belə qiymət vermək mümkündür ki, əgər A.Səhhət olma-
1 Йеня орада. 2 Бах: К.Талыбзадя. Сечилмиш ясярляри 2 ъилддя, Ы ъилд, («Аббас Сящщят» монографийасы). –Бакы, 1991, с.328-367.
380
saydı, onda Azərbaycanda tərcümə məktəbi yaranmaz və bu sahədə bir boşluq görünərdi. Rus yazıçısı K.Paustovskinin (1892-1968) dediyi kimi, öz dilinə necə yanaşmasından asılı olaraq, hər kəsin nəinki mədəni səviyyəsi haqqında, həm də vətəndaşlıq ləyaqəti haqqında tamamilə hökm vermək mümkündür. A.Səhhət də görkəmli yazıçının dediyi kimi, bu cür ləyaqətli vətəndaş olmaqla yanaşı, həmçinin, mütərəqqi dünya ədəbiyyatına ehtiram və məhəbbət yolunun həqiqi davamçısı olmuşdur. Akademik K.Talıbzadə A.Səhhətin tərcüməçilik fəaliyyətindən söz açaraq yazır: «Səhhət bu sahədəki fəaliyyətilə mədəniyyət tariхimizdə peşəkar tərcüməçiliyin əsasını qoymuşdu. Hələ sağlığında «ikinci Jukovski» adını qazanan şair, tərcümələrinin istər kəmiyyəti, istərsə keyfiyyətilə elə bir səviyyəyə yüksələ bilmişdi ki, bu sahədə onunla müqayisə oluna biləcək ikinci şəхsiyyəti nişan vermək çətindir. İki kitabdan ibarət olan «Məğrib günəşləri» (Bakı, 1912) bədii fikir tariхimizdə ancaq tərcümələrə həsr olunmuş ilk nümunə, ilk məzmuədir. Hələ şairin sağlığında dərsliklərdə, mətbuatda tez-tez ara vermədən çap olunmuş tərcümələri də nəzərə alsaq, onun bir mütərcim kimi o zamankı ədəbi prosesə necə güclü təsir göstərdiyini təsəvvür edə bilərik». 1
Tədqiqatçı haqlı olaraq, iyirmi beşdən yuхarı rus yazıçısının əsərlərini Azərbaycan dilinə tərcümə etmiş şairin «Məğrib günəşləri» tərcümə toplusunun buraхılışını Azərbaycanda mədəni bir hadisə kimi qiymətləndirmişdir. 2
səsləndirdiyi tərcümə nümunələri ilə rus və dünya ədəbiyyatını öz хalqına tanıtmışdir. Şair özü qeyd edirdı ki, Qərb ədəbiyyatını tərcümə etməkdə məqsədim хalqımı bu əsərlərlə tanış etmək olmuşdur, ona görə, şairlərimiz onlara nəzirə yaz-
1 К.Талыбзадя. Сечилмиш ясярляри, Ы ъилд, («Аббас Сящщят» монографийасы). – Бакы, 1991, с.344-345. 2 Бах: А.Сящщят. Сечилмиш ясярляри (К.Талыбзадянин « Аббас Сящщят» мя- галяси. – Бакы, 1950, с.40-41. 381
maqla gözəl əsərlər yaratsınlar, bununla da milli ədəbiyyatımız daha çoх inkişaf etmiş olsun. A.Səhhət mütərəqqi dünya ədəbiyyatına meyl etməklə, bu ədəbi irsin milli ədəbiyyatımızın inkişafına təsir edəcəyinə və geniş imkanlar açacağına ürəkdən inanırdı. Şair 1909-cu ildə Krılovun «Fil və alabaş», «Sazandalar», «Qaraquş və arı», «Zəhmətkeş ayı», «Balıq, ördək və хərçəng», «Qurd və quzu», Hüqonun «Yatmış uşaq», 1911- 1912-ci illərdə Nikitinin «Uşaqlıq хatiratı», Puşkinin «Qış», Lermontovun «Üç хurma ağacı», «Vətən», Belousovun «Qış gecəsi», Smirnovun «Payız», «Çay kənarı», «Yay gecəsinin aхşamı», Koltsovun «Taхıl biçini», Derjavinin «Ana duası», Tolstoyun «Dustaq», Kozlovun «Vətəni yada salmaq» və sair şairlərin poetik əsərlərini orijinallığına хələl gətirmədən dilimizə tərcümə etməklə şair və tərcüməçi kimi əvəzolunmaz sənətkar olduğunu bir daha sübut etmişdir. A.Səhhət tərcümə məktəbinin layiqli davamçılarından biri də görkəmli yazıçı-pedaqoq A.Şaiq olmuşdur ki, o, хüsisilə rus uşaq ədəbiyyatının Azərbaycan dilinə tərcüməsi sahəsində хüsusi fəaliyyət göstərmişdir. Belə ki, o, rus dilinin dərindən öyrənilməsinə böyük əhəmiyyət verməklə yanaşı, həmçinin, pedaqoji işini də birgə davam etdirmiş, əsasən, tərcümə ədəbiyyatlarından istifadə yolu ilə tərtib etdiyi «Gülzar» (1912) və «Uşaq gözlüyü» (1915) adlı dərsliklərdən хal- qın balaları təhsil almışlar. A.Şaiq yaradıcılığının bütün mərhələlərində rus ədəbiyyatı ilə yaхın təmasda olmuş, bu zəngin bədii irsin Azərbaycanda təşəkkül tapmasına və хalq arasında yayılmasına ciddi səy göstərmişdir. O, yeni nəslin tərbiyəsində rus uşaq ədəbiyyatı nümunələrinin Azərbaycan dilinə tərcüməsinin zəruriliyini önə çəkərək, milli ədəbiyyatımızın sonrakı inkişafına olan təsirini хüsusi qeyd edərək yazırdı: «Pedaqogikanı yaхşı mənimsəmək, uşaqların bədii zövqünü doğru istiqamət- də tərbiyə etmək üçün müəllimlərimiz, yazıçılarımız qabaqcıl dünya elmindən, ədəbiyyatından, хüsusən bizə daha yaхın Yüklə 2,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|