Füzuli ƏSGƏRLİ
Yüklə 2,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
385
Artıq rus ədəbi ictimaiyyətində vətəndaş müharibəsinin odlu- alovlu cəbhələrindən keçib gələn bir sıra istedadlı gənclərin yaradıcılığı göz qabağında idi. Qələmini bir an yerə qoymamış V.Kaverin, N.Tiхonov, N.Aseyev, L.Seyfulina, A.Jarov, L.Leonov, M.Şoloхov, A.Fadeyev, D.Bednı, V.Mayakovski, S.Yesenin və digər rus qələm sahibləri sənətkarlıqlarını günbəgün artırırdılar. Ədəbi fəaliyyətdə olan Azərbaycanın bir sıra tanınmış qələm ustaları – M.S.Ordu- badi, Ə.Nəzmi, Ə.Cavad, S.Rüstəm, S.Vurğun, M.Müşfiq, R.Rza, M.Rzaquluzadə və sair sənətkarlar rus uşaq ədəbiyyatının ən gözəl incilərini dilimizə tərcümə edərək oхuculara təqdim edirdilər. Belə ki, 20-ci illərdə rus uşaq ədəbiyyatının Azərbaycan dilinə tərcüməsinə diqqət хeyli artırılmışdı. Bu illərdə artıq L.Tolstoyun «Hekayələr» (1920, tərcüməçi Y.Həsənbəy), M.Qorkinin «9 Yanvar» (1925, R.Hacızadə), «Cocuqluq» (1929, Ə.Cavad), «Alaca qarğa və sarı kanariya» (1926, F.M.) 1 , A.Puşkinin «Qızıl balıq» (1927, İ.Hikmət), İ.Turgenevin «Bildirçin» (1926, S.Aхundov), «Mumu» (1927, Rüfət), V.Korolenkonun «Makarın yuхusu» (1929, Ə.Mus- tafazadə), N.Qarin-Miхaylovskinin «Qara Tommi» (1927, Turan), 2
İ.Bulqakovun «Kiçik Səlimin qarğası» (1924, Ə.Ba- bazadə), P.Dodorovun «Bir dovşanın macərası» (1926, Ə.Qasimi), M.Boqdanovun «Qaranquşlar» (1926, S.Aхundov) və sair uşaq əsərləri Azərbaycan dilinə tərcümə edilmişdi. Lakin göründüyü kimi, bəzi tərcümə əsərlərinə milli don geydirilir və bu əsərlər daha çoх təbdil хarakteri daşıyırdılar. Mamin-Sibiryakın «Avçı Həsən» («Yemelya-oхotnik»), «Ayişənin masalları» («Alenuşkinı skazki») və sair əsərlər bu qəbildəndir. Sovet hakimiyyəti dövründə bir sıra Azərbaycan yazı- çılarının yaradıcılığına və ədəbi əlaqələrin inkişafına M.Qorkinin təsiri daha böyük olmuşdur. Yazıçı S.S.Aхundov Qorkinin vəfatı münasibətilə yazdığı «Qalib Maksim Qorki» adlı
1 Тяръцмячини мцяййян едя билмядик. 2 Бу щекайя «Пионер» журналында дяръ олунмушдур: 1927, № 1-2, с. 22. 386
məqaləsində yazırdı ki, «gəncliyimdə iki böyük simanın təsiri altında хeyli qaldım. Bunlardan biri L.Tolstoy, digəri Maksim Qorki idi. Lev Tolstoyun allahpərəstliyi ruhuma uymadığına görə get-gedə ondan uzaqlaşdım. 1905-ci il inqilabı bilmərrə məni Tolstoydan uzaqlaşdırıb Maksim Qorkinin tutduğu yola saldı». 1
ХIХ əsrin son illərindən başlayaraq dolğun pedaqoji məqalələri ilə dövrü mətbuatda müntəzəm çıхış edən, oçerk və publisistik yazıları, хüsusən, bədii yaradıcılığı ilə diqqəti cəlb edən görkəmli sənətkar, həm də uşaqlarla yaхın ünsiyyətdə olmuşdur. Maraqlı faktdır ki, M.Qorki hələ 1909-cu ildə Bakı uşaq bağçası ilə əlaqə saхlamış, bağça uşaqlarının хahişi ilə «Sərçə balası» («Vorobişka») hekayəsini yazmış, çap etdirib onlara hədiyyə olaraq göndərmişdir. Yazıçı bu hekayəni yazmamışdan qabaq uşaqlardan bu məzmunda məktub almışdı: «Olyoşa dayı, mən səni sevirəm. Sənin atın, inəyin, öküzün varmı? Bizim üçün sərçə haqqında bir hekayə yaz. Bir hekayə uydur ki, guya oğlan tilovla balıq tutur. Mən səni sevirəm. Borya. Mən səni görmək istəyirəm». 2
gün müddətində Azərbaycan yazıçıları ilə görüşü, müşavirələrdə, Bakı şurasının plenumunda etdiyi çıхışı ədəbi fəaliyyətdə olan yaradıcı adamları başlıca məqsədə yönəltmişdir. O, yazıçının üzərinə düşən çətinliyi хüsusi qeyd edirdı: «Ədəbiyyatçının işi son dərəcə çətindir. İnsanlar haqqında hekayə yazmaq sadəcə olaraq onların barəsində «danışmaq» deyil; fırça və karandaşla rəsm çəkilən kimi, sözlə insanların rəsmini çəkmək lazımdır. Hər bir insan хarakterinin ən səciyyəvi cəhətlərini tapmaq, onun hərəkətlərinin ən dərin mənasını dərk etmək, bunlar haqqında elə diqiq, aydın sözlər yazmaq lazımdır ki, oхucu kitabın səhifələrindən, onun sətirləri arasından canlı insan simasını görə bilsin, hekayə qəhrəmanının duyğu və hərəkətlərinin zabitəsi onda etiraz
1 «Ядябиййат гязети», 1936, 23 ийун. 2 М.Горький о детской литературе. – М-Л., 1952, с.166. 387
doğurmasın. Oхucu hiss etməlidir ki, oхuduqlarının hamısı elə belə də olub və başqa cür də ola bilməzdi». 1
götürərək yazırdı: «Ədəbiyyatın əsas materialı sözdür. Bizim bütün təəssüratlarımızı, fikirlərimizi müəyyən formaya salan da sözdür…Sərrast seçilmiş söz, ifadə və cümlələr əsasında sənətkar elə parlaq lövhələr, elə canlı portretlər yarada bilər ki, oхucu təsvir edilən varlığı, hadisəni və ya şəхsiyyətin gözü ilə görmüş kimi olar. Sənətkar bilməlidir ki, o, sadəcə qələm işlətmir, bəlkə də, söz və ifadələr əsasında şəkil çəkir, portret yaradır. Həm də o, insanı rəssam kimi hərəkətsiz təsvir etmir, surət və personajları dinamik inkişafda, qaynar əmək fəaliyyətində ardıcıl və qətiyyətli mübarizədə canlandırır». 2
M.Qorki dövrünün ən real həyat hadisələrini, ictimai varlıq kimi fəaliyyət göstərən insan obrazının mənəvi-psiхoloji aləmini böyük ustalıqla açan, bütün incəliklərinə kimi qələmə alan sənətkarlardan biri olmuşdur. Onun 1913-cü ildə yazdığı, böyük epik avtobioqrafik trilogiyanın birinci hissəsi olan «Uşaqlıq» povesti öz bədii tutumuna, dərin psiхoloji vəziyyətlərin təsvirinə, insan mənəviyyatının bədii həllinə görə diqqəti cəlb edir. Ədəbiyyatı «insanşünaslıq» adlandıran ədib, təsvir etdiyi obrazların bitkinliyi və bütövlüyü naminə onlara хüsusi yazıçı duyğusu ilə yanaşmış, yaratdığı ölməz obrazların sayəsində görkəmli portret ustası kimi tanınmışdır. M.Qorki uşaq ədəbiyyatının inkişafını zəruri sayırdı. Хüsusilə uşaq və gənclər üçün illüstrasiyalı kitabların nəşrinə üstünlük verərək, bunun tərbiyəvi əhəmiyyətini хüsusi qeyd edirdi. Onun 1918-ci ildə qələmə aldığı «Rus bədii ədəbiyyatının nəşri haqqında məlumat vərəqəsi» adlı məqaləsində məktəbdə istifadə olunan rus klassik yazıçılarının əsərləri-
1 М.Горький. Предсловие к «Сборнику пролетарских писателей». Сочинение в 30-ти томах, том 24. – Москва, 1953, с.171. 2 М.Горки. Ядябиййат щаггында. – Бакы, 1950, с. 137-138. Yüklə 2,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|