G abduraxmanova
Yüklə 288 Kb. Pdf görüntüsü
|
| (.Lamblia intestinalis)
hayot siklida vegetativ ham da sista ko‘rinishida uchraydi (7-rasm). 69 7- rasm . Ic h a k lyam bliyasi (Lamblia intestinalis) ning tuzilishi: a) yon tom ondan, b) qorin tomondan ko‘rinishi, v) epiteliy to ‘qimasiga yopishgan lyambliya: 1-xivchin; 2-bazal tanacha; 3-so‘rgMch; 4-yadro; 5-parabazal tanacha; 6-aksostil. Vegetativ shakli noksimon boMib, uzunligi 12-15 mkm, eni esa 8-1 0 mkm gacha boMadi.Tanasining oldingi tom onida disk boMib, ichak epiteliysiga yopishish uchun xizm at qiladi. Tanasining o ‘rtasida ikkita tayanch ipi — aksostillar o ‘tadi. Aksostillar yordam ida parazitning tanasi ikki simmetriyali nimtalarga boMingan boMib, har qaysisida bittadan yadro boMadi. Aksostillam ing oldingi qism ida bir qancha blefaroplastlar boMib, ular 3 ju ft xivchinlam i energiya bilan ta ’minlaydi. T o‘rtinchi ju ft xiv chinlar aksostillam ing orqa qism ida yotadi. Parazitning hazm organoid- lari bo‘lmaydi. Shuning uchun osm atik yo‘l bilan oziqlanadi. K o ‘payish usuli jinssiz, uzunasiga boMinish (m itoz) y o ‘li bilan am alga oshadi. Lyam bliyalam ing sistalari oval shaklida bo‘lib, uzunligi 10-14 mkm gacha yetadi. Ikki qavat po‘stlog‘i aniq ko‘rinib turadi. Yetilmagan sistalarda 2 ta yadro, yetilganlarida esa 4 ta yadro boMadi. Lyam bliyalam ing taraqqiyoti oddiy boMib, hayot davri parazitning vegetativ va sistaga o ‘ralgan shakllarining alm ashinib turishidan iborat. Vegetativ shakllari odam larning 12 barmoqli ichagida yashaydi va ko‘payadi. Tajriba yoMi bilan zararlangan hayvonlarda lyambliyalar 70 ingichka ichakning yuqori qismlarida topilgan. U lam ing ba’zilari sistaga o ‘ralib, tashqi muhitga chiqadi va odamga lyamblioz kasalligini yuqtiradigan manba boMib qoladi. Lyambliozni yuqtiradigan manba kasal odam va parazit tashuvchilardir. Lyam blioz hamma yerda tarqalgan boMib, aholining taxminan 10 % ida parazitlamj topish mumkin. Lyamblioz bilan, asosan, yosh bolalar ko‘proq kasallanadi. Parazitlar odamning 12-barmoqli ichagida yashashi bilan birga, ayrim maMumotlarga qaraganda, o ‘t pufagida ham yashashi mumkin. Ammo sun’iy usulda o ‘stirilgan lyambliya o‘t suyuq- ligi pufagida yashamaydi. Hozirgacha ham lyam bliyalam ing оЧ yoM- larida, оЧ pufagida yashashi noaniq. L.I. Rogova va N.A. Dehqon- xo‘jayevalarning (1960) maMumotlari bo‘yicha, olib tashlangan o ‘t pufaklar hamda tajriba yoMi bilan zararlangan hayvonlarning o‘t pufagida lyambliyalar topilmagan. XX asrning 20-yillarida lyamblioz yer yuzida deyarli barcha mamlakatlarda keng tarqalgan edi. K o‘pchilik shifokorlarning fikri bo‘yicha, lyambliyalar odamga o ‘tishi bilan lyam blioz kasalligini qo‘zgcatadi. Ular ichak, o‘t yoMlarini jarohatlaydi, degan fikr h o a r ham mavjud. Lekin ayrim olim lar lyambliyalami shartli ravishdagi patogen deb hisoblashadi. Chunki parazitlar sogMom odam larda ham uchrab turadi, ulam ing soni ichakda ko‘payib ketgandagina ichak faoliyatini o ‘zgartiradi. Shu sababli m oddalam ing so‘rilishi susayadi. Professor N .A. Dehqonxo‘jayeva tabiiy va tajriba yoMi bilan zararlangan hayvon- lam ing ingichka ichagini tekshirib, parazitlami shilliq parda va shilliq osti qatlamida hamda ichak tukchalarida topgan. Bunda ichak devori- ning shilliq pardasi yaliigMangan, ammo yaralar hosil boMmagan. Shifo- kom ing fikriga qaraganda, ichakning shilliq pardasidagi o ‘zgarishlar darajasi kasallikning muddatiga bogMiq boMadi. Kasallikning belgilari boshqa ichak kasalliklarining belgilariga o‘xshash boMadi. Shuning uchun ham lyambliozga tashxis qo‘yishning asosiy ko‘rsatkichi para zitlam i aniqlashdan iborat boMishi kerak. Lekin bu ancha mushkul ish. 12-barmoqli ichak suyuqligida parazitning vegetativ shakllari boMadi. Bemorning axlat surtmalarini yod bilan bo‘yab tekshirish orqali parazit sistalarining bor-yo‘qligi aniqlanadi. U lam ing axlatlari bilan lyambliya sistalari tashqi muhitga chiqib turadi va haflalab tirik qolishi mumkin. SogMom odam ga parazit sistalar bilan ifloslangan oziq-ovqat, ichiladi- gan suv yoki iflos qoMlar orqali yuqadi. Sistalar hazm yoMiga tushganidan keyin o ‘n ikki barmoqli ichakda vegetativ shaklga aylanadi. 71 K asallikning oldini olish uchun profilaktik qoidalarga amal qilish zarur. B uning uchun m eva va sabzavotlam i yaxshilab yuvish, suvni qaynatib ichish, pishirilgan ovqatni va ichiladigan suvni yopiq idishda saqlash, chivin va pashshalarga qarshi kurashish, ovqatdan oldin va hojatdan keyin qoMni yuvish, parazit tashuvchilam i, ayniqsa, oziq-ovqat korxonalarida, bolalar bog‘chalarida ishlaydiganlami o ‘z vaqtida tekshirib, kasallangan odamlami davolash, hojatxonalam i dorilab turish kabi ishlami am alga oshirish lozim. T rix o m o n a d a la r ( Yüklə 288 Kb. Dostları ilə paylaş:
|