Gülxani pənah salatin əHMƏdli azərbaycan ədəbiyyatı
Yüklə 4,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
Azərbaycan ədəbiyyatı məsələləri 209 institutunu müvəffəqiyyətlə bitirib Azərbayjana qayıdan şair 1963-jü ildə «Qağayı» adlı ilk şeir kitabını nəşr etdirir. Rəsul Rzanın sənətə, ədəbiyyata sonsuz məhəbbətinin nətijəsidir ki, gənj nəslin nümayəndələrinə mənəvi ata ol-muş, onların ədəbiyyat aləmində tanınması, əsərlərinin dərj olunması, işıq üzü görməsi, xalqın onu tanıması, qiymət- ləndirməsi üçün əlindən gələni əsirgəməmişdi. Bu gənjlərdən biri də məhz Fikrət Qoja olub. Onun «Haqq tərəzisi», «Körpə», «Nadanın qojalığı», «Mənim məsləkim», «Tənha ağaj», «Vallah, adam qojalmaz» və digər lirik şeirlərində novator şairin nəfəsi duyulur. Fikrət Qojanın lirik şeirləri ilə yanaşı irihəjmli poemaları da zəngin yaradıjılıq imkanlarından xəbər verir. «Yaralı çiçəklər», «Ulduzlu düşünjələr», «İnsan səviyyəsi», «İstan- bulda bir jeviz ağajı var» və digər poemalarında şairin insan, dünya haqqında bədii-fəlsəfi düşünjələri əks olunur. Əsərləri bir çox xalqların dillərinə tərjümə olunmuşdur, keçmiş sovet respublikalarında, onun hüdudlarından kənar-da istedadlı qələm sahibi kimi tanınır. Əsərləri Avropa, Asiya xalqlarının dillərinə tərjümə edilmiş Fikrət Qoja Av-ropa, Asiya, Afrika və Amerika qitələrinin bir sıra ölkələ-rində, SSRİ dövründə bütün respublikalarda müxtəlif nü-mayəndə heyətlərinin tərkibində yaradıjılıq ezamiyyətlərində olmuş, yazdığı əsərlərdə şairin görüşləri, gördüyü yerlər, eşitdiyi hadisələr dəyərli bədii əsərlərinin mövzusuna çevril-mişdir. Onun «Vyetnam suitası», «Ünvansız məktub», «Xo-se Risal» «Viktor Xara», «Amilkar Kabral» poemalarının mövzusu dünya xalqlarının həyatından götürülmüşdür. Onun «Hamıya borjluyam», «Dənizdə ay çiməndə», «Yatmadığım gejələrdə», «Adi həqiqətlər», «Seçilmiş əsər- ləri», «Günlərin bir günü», «Gül ömrü», «Özümə məktub», Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 210 «Hələlik, qiyamətəjən» «Ömrümdən anlar» və başqa kitab-ları müxtəlif illərdə çap edilmişdir. Fikrət Qoja hansı canrda yazmasından asılı olmayaraq bütün əsərlərində həyatı, insanları, baş verən ijtimai-siyasi hadisələri əks etdirmiş, özünəməxsus, oricinal qələmi, düşün-jə tərzi ilə seçilmişdir. Bəkir Nəbiyev yazır: «Zaman bu nəslin boynuna çox ağır bir tarixi yaradıjılıq vəzifəsi qoy-muşdu. Onlar ədəbiyyatımıza təzə ab-hava, təzə obrazlar, yeni fikirlər, təravətli təsvir və ifadə vasitələri gətirməli, sadə, adi insanların, sıravi vətəndaşların taleyini, duyğu və düşünjələr aləmini öz əsərlərinin leytmotivinə çevirməli idilər. Onlar bir daha öz əsərləri ilə sübut etməli idilər ki, problem heç də təkjə hansı canr, forma və ölçülərdə yaz-maqda yox, ilk növbədə nədən və nejə yazmaqdadır. Üzə-rindən on illər keçdikdən sonra yaşadığımız çağlarda ədəbi prosesə ümumən nəzər salan, onun inkişaf qanunauyğun-luqlarını diqqətlə izləyən hər bir qərəzsiz təfəkkür sahibi təsdiq edə bilər ki, altmışınjılar bu böyük missiyanı uğurla yerinə yetirmişlər. Avtoportret təsiri bağışlayan «Adi insan» şeirində Fikrət Qoja altmışınjıların yaradıjılığında əsas yer tutan adı, sıravi insanı ümumiləşdirməyə, ondakı böyüklüyün mahiyyətini açıqlamağa uğurlu bir təşəbbüs göstərmişdi: «Bir içimlik su deyiləm içiləm, bir aşırım yol deyiləm birnəfəsə keçiləm. Düzdü, adi insanam, sənin boyda deyiləm ki, kiçiləm. Adi insan olmaq özü böyüklükdür, qardaşım. Bu adı daşımaq özü bir insan ömrü üçün böyük yükdür, qardaşım!». Şairin bu misralarındadır insan. Fikrət Qoja tərjümələri ilə də tanınır. O, Lermontovun, Şevçenkonun, Mejelaytisin, İ.Voklerin, X.Risalın və başqalarının əsərlərini yüksək səviyyədə tərjümə etmişdir. Lirik şeirlərlə yanaşı iri həjmli poemaların, nəsr əsərlərinin- Azərbaycan ədəbiyyatı məsələləri 211 hekayələrin, roman və povestlərin də müəllifidir. O yaratdığı nəsr əsərlərində də insan psixologiyasını, baş verən həyat hadisələrini qələmə alıb. O, «Dəniz altındakı xatirələr», «Qoja söyüd də yıxıldı», «Kələfin uju», «Mavi dünyanın adamları», «Taleyin ağır taleyi», «Ölüm ayrılıq deyil», «Qar əriyəndə», «Hələlik, qiyamətəjən» və digər nəsr əsərlərini yazmışdır. Fikrət Qoja gənj yaşlarından ədəbi orqanlarda məsul vəzifələrdə çalışmışdır. «Azərbayjan gənjləri» qəzeti redak- siyasında şöbə müdiri, uzun illər «Qobustan» curnalının baş redaktoru olmuşdur. 1997-jı ildə Azərbayjan Yazıçılar Birliyinin katibi, 2004-jü ildə birinji katibi seçilmişdir. Öz təşkilatçılıq fəaliyyəti ilə də böyük nüfuza malikdir. Xalqımız, dövlətimiz onun əməyini yüksək qiymətləndirmiş, ədə- biyyatımızın inkişafında xidmətlərinə görə Azərbayjanın ən yüksək fəxri adlarından biri olan «Xalq şairi» adına layiq görülmüşdür. Əməkdar injəsənt xadimi, Xalq şairi Fikrət Qoja «Şöhrət ordeni» ilə də təltif edilmişdir. Son illərdə şairin latın qrafikasıyla çap edilmiş altı jildlik əsərləri də Azərbayjan ədəbiyyatına zəngin töhfədir. İnsana, həyat hadisələrinə münasibət jəhətdən poeziya- mızın qarşısında duran vəzifələrin öhdəsindən məharətlə gələn Fikrət Qojanın şeirlərində müasirlik güjlüdür. Onun insan, təbiət gözəlliklərini tərənnüm edən lirik şeirləri ilə yanaşı, həyat həqiqətlərini, olum, ölüm, ömür yükü, ehtiyaj üzüntülərinin zərif insan qəlbində yaratdığı qüssə, kədər motivli şeirləri yaşadığı bir ömrün anlarıdır. Onun poeziyası məhz buna görə bizə xoş təsir bağışlayır ki, qələmə aldığı hadisələr bizim gündəlik rastlaşdığımız, gördüyümüz reallıqlardır. «Ömründən anlar» insanları bir-birinə bağlayan duyğuların şair qəlbində poetik ifadəsidir. Ömrün enişli-yoxuşlu yollarında şairin gözləri qarşısında şöhrət dənizində üzənlər də var, ehtiyaj içərsində Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 212 yaşayıb, gündə yüz yol üzü danlanan insanlar, sıxıntılar içərisində göynəyən qəlblər də var, hər jür çətinliklər qarşısında dağ vüqarını ayaqlar altına atmayan, şəxsiyyətini, ləyaqətini dünya varından uja tutan da var, yaltaqlıq edib öz şəxsi mənafeyi naminə ayaqlar altında öz mənliyini əzənlər də var, övlad yolunda, onun xoşbəxt, sağlam böyüməsi naminə şam kimi əriyən valideyn də var, torpağı yolunda janından keçən əsl vətəndaş, əksinə onu satan vətən xaini də var. Və bütün bu reallıqları biz insanlar yaşayırıq, görürük. Fikrət Qoja qələmində bu reallıqlar poetikləşərək bizə qaytarılır, insanı öz əməlləri qarşısında düşünməyə, təmizlənməyə, özünütərbiyəyə, əməllərini yenidən götür-qoy etməyə, gələjək nəsillərə örnək olmaq üçün özünüdərkə çağırır. O, insanları düşünməyə, bir- birinin qədrini bilməyə, vətənpərvərliyə, saflığa, səmimiyyətə, bütünlüklə bəşəri duyğularla, nəjib əməllərlə köklənməyə səsləyir. Fikrət Qoja müasir Azərbayjan poeziyası 60-jılar nəslinin ən ləyaqətli sənətkarlarından biridir. Çox zəngin ədəbi irsin sahibi olan sənətkarımızın dərin məzmunlu əsərləri haqqında ədəbiyyatşünaslarımız, tənqidçilərimiz, şairin qələm dostları onun poeziyasının, böyük ijtimai məzmunlu nəsr əsərlərinin, dərin fəlsəfi estetik görüşlərinin təsir güjü haqqında yazmış, yaradıjılığının müxtəlif sahələri haqqında qiymətli fikirlər söyləmişlər. Anar yazır: «Mən və mənimlə bir dövrdə 60-jı illərin əvvəllərində ədəbiyyata gəlmiş şair və nasirlər bir məsələdən hələ də razı qala bilmirik ki, bizim 60-jı illər nəslinin içərisində «öz tənqidçilərimiz» yetişmədi. Bizim yaşıdlarımız içərisində istedadı ilə seçilən 60-70-ji illər Azərbayjan poeziyası və nəsrində yeni ijtimai şüurun, ədəbi zövqün, əxlaqi prinsiplərin tənqiddə ifadəçiləri olmaq istəmədilər və ya ola bilmədilər». Yüklə 4,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|