Gülxani pənah salatin əHMƏdli azərbaycan ədəbiyyatı
Yüklə 4,51 Kb. Pdf görüntüsü
|
Azərbaycan ədəbiyyatı məsələləri 197 «müasir insanın psixologiyasını, hisslər, düşünjələr və duyğular aləmini yüksək bədii formalarda ifadə edərkən həmişə vətənə, ana torpağa, doğma xalqa» arxalanmaqda, «onun poetik düşünjələrinin joğrafi sərhədlərinin və imkanlarının çox geniş və zənginliyində» görürlər. Şairin bütün yaradıjılığının ruhunu təşkil edən yüksək reallıq və müasirlik, güjlü vətənpərvərlik və xəlqilik, dərin beynəlmiləlçilik ideyalarıdır və bunlar zəngin, injə, oynaq formada, yüksək obrazlarla öz bədii həllini tapır. Sülh, azadlıq və demokratiya uğrunda mübarizə Balaş Azəroğlunun yaradıjılığında geniş yer tutur. Şair bu mövzunu həmişə vətən və xalq anlayışı ilə vəhdətdə götürür, onu Cənubi Azərbayjan xalqının azadlığı məsələləri ilə əlaqələndirir. Ona görə də şairin bu mövzulu əsərlərində yürüdülən hər bir fikrin arxasında azadlıq uğrunda mübarizə aparan xalqının təfəkkür tərzi dayanır». Susub qızıl olmaqdansa Danışıram. Gümüş nədir Qoy dəmir olsun qiymətim. Nə qədər ki, Xalqım, Vətənim, Həqiqətim, Təpiklər altındadır, Mən nejə alışmayım! Mən nejə danışmayım! XX əsrin ən xarakterik hadisələrinə, Afrika xalqlarının əldə etdiyi istiqlaliyyətə, Əljəzair xalqının uzun illər davam edən mübarizəsi ilə yanaşı, şah üsul-idarəsinə, müstəmləkəçi imperializmin məhvi naminə ömrü boyu mübarizə aparan jənubi azərbayjanlılarımızın taleyinə, İran qoşunları altında Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 198 təhqir və təzyiqlərə məruz qalan, fars dilində danışmağa, yazmağa, oxumağa məjbur edilən millətinin fajiəsinə göz yuma bilmir. Yarı qəzəb, yarı nifrət, yarı əzab, yarı dərd, qəm, qüssə, göz yaşları içində olan xalqının bugünkü taleyi-nə-sərhədləri kimi, adı, milləti də farslaşdırma siyasətinə qurban, İranın bir «məhəlləsi»nə çevrilməkdə olan Cənubi Azərbayjan taleyinə dözmür. İndi dilimiz «məhəlli»: Nəğməmiz «məhəlli», Özümüz «məhəlli» olmuşuq, Nizamisi dünyaya sığmayan, Bir xalq Bir məhəlləyə dolmuşuq! Bir həddinə bax zülmün, Gör nə günə qaldı Bütün İrana məşrutə verən Sərdarın nəvəsi! Bax, budur İyirminji əsrin Ən böyük fajiəsi! «Elə oğul istəyir» şeiri kimi, «Savalan», «Körpə müğən- ni», «Eşidin dünyanın səsini», «Fədakarlıq», «Dəniz olmaq istəyirəm» və s şeirlərində də şair vətənini düşünür, sabahına ümidini itirmir. «Araz çayının üstündə salınmış, bir ayağı Cənubda, bir ayağı Şimalda olan qərib bir körpü obrazında şair vətən məfhumunu ümumiləşdirir». Beynəlmiləlçilik, xalqlar dostluğu («Berlin», «Marselin taleyi, Reyxs-taq», «Almaniya», «Eşidin dünyanın səsini», «Dağ seli və daşlar»), təbiət lirikası («Dağlar», «İki Araz», «Bahar gəlir», «Göy göl», «Bənövşə», «Buludlar», «Günəşin qürub çağı», «İldırım və dəniz», «Yarpaqlar töküləndə» və s.), tə-lim-tərbiyə, sənət və Azərbaycan ədəbiyyatı məsələləri 199 sənətkarlıq məsələləri («O şeiri kim ya-xajaq», «Romantika», «Şeir var ki», «Əsl şair», «Süleyman Rüstəm») onun əsərlərinin əsas mövzusunu təşkil edir. Klassik ənənələrə yaradıjı şəkildə yanaşan, inkişaf etdirən, heja və sərbəst vəznin ən oynaq şəkillərindən «ustalıq- la» istifadə edən Balaş Azəroğlu yaradıjılığının böyük bir hissəsini poemaları təşkil edir. «Bakı səfəri» əsəri ilə Cənubi Azərbayjan şeirində realist və müasir poema canrının əsasını qoymuşdur. «İtmiş qız haqqında dastan», «Bir məhbusun gündəliyindən», «Mənim jəbhə dostlarım», «Hafizin qəbri üstündə», «Ərəb oğlu», «İlk məktub» poemalarında «sülh, demokratiya uğrunda mübarizə ideyaları, azadlığa, dostluğa çağırış sədaları», «Ərəb oğlu», «Əljəzairli qardaşıma» poemalarında imperializmin müstəmləkəçilik siyasəti, azadlıq uğrunda mübarizə aparan xalqların dönməz iradəsi real səhnələrlə təsvir olunur. Tənqidçilər Balaş Azəroğlu ya- radıjılığının «əsas ruhunu», «siyasi kəskinlik, inqilabi pafos, gələjəyə güjlü inam, yüksək vətənpərvərlik və beynəlmiləlçilik, həyatın obrazlı və real təsviri» təşkil etdiyini bil-dirirlər. Ömür-gün yoldaşı Mədinə Gülgün Cənubi Azərbayjanda gedən milli-azadlıq hərəkatının yetirməsidir. Uşaqlığından çəkdiyi əzab-əziyyətlər, həm jismani, həm də mənəvi əzablar onu mübarizə yolunda mətinləşdirib. İjtimai-siyasi həyatda baş verən hadisələr, demokratik ruhlu qüvvələrin fəalliyətə başlaması onun sabaha inamını artırıb. «Azərbayjan», «Demokrat», «Günəş», «Vətən yolunda» və s. curnallarda «Gülgün» təxəllüsü ilə şeirlərini çap etdirib. Mübariz çıxışlarına qarşı mürtəje qüvvələr fəallaşıb. Onla-rın hüjumundan qorxmayan gənj şairə inqilabi mübarizəyə çağırış ruhlu şeirlər yazmaqda davam edib. Gülxani Pənah, Salatın Əhmədli 200 M.Gülgün 1945-ji ildə ölkədə fəaliyyət göstərən Azərbayjan Demokrat firqəsinin sıralarına daxil olur. «Azərbayjan» qəzeti redaksiyasında-Təbrizdə nəşr olunan re- daksiyada çalışır. Şimali Azərbyajan ədəbiyyatının yorulmaz təbliğatçısına çevrilir. 1946-jı ildə inqilabi fəaliyyətinə görə «21 Azər medalı» ilə təltif olunur. Lakin tezliklə şah xariji və daxili irtijaçıların köməyi ilə demokratik hərəkatı süquta uğradır, onun fəallarına divan tutulur, güllələnən, dara çəkilənlər çox olur. Şimali Azərbayjana da gələnlər olur. Mədinə Gülgün də onlardan biri idi. Keçən əsrin 50-ji illərindən Azərbyajan şeirinin ən gözəl nümunələrini yara-dan M.Gülgün milli azadlıq hərəkatının genişləndiyi bir zamanda və İkinji Dünya müharibəsi dövründə ədəbiyyata gələn, Şimali Azərbayjana mühajirət etməsiylə yaradıjılığında yeni dövr açılan istedadlı qələm sahibidir. Onun yaradıjılığında Cənubi Azərbayjan, onun azadlıq uğrunda mübarizəsi əsasdır. «Təbrizin baharı, «Savalanın ətəklərin-də, «Sübhün səsi», Yadigar üzük», «Pərvanə», «Təbriz qı-zı», «Günlər və xatirə- lər», «Dənizin sahili var», «Çinar olaydı», «Xatirələrimin nəğməsi», «Dünyanın Sabahı», «Ar-zu da bir ömürdür», «Yora bilməz yollar məni», «Ömrə yel-kən ümidlərim», «Ömrün payız dayanajağı» və s kitabların müəllifidir. Dilimizin bütün imkanlarından, janlı xalq dilindən bajarıqla istifadə edən M.Gülgün gənjliyindən əlində qələm azadlığı, müstəqilliyi tərənnüm edib. M.Gülgün istər əvvəlki dövr, istər sonrakı dövrlərdə yazdığı əsərlərdə «Cənubi Azərbayjanda yaşayan ana və bajılarının, qardaşlarının dili ilə yanaşı, dünyanın başqa məhkum xalqlarının taleyi ilə də maraqlanır. Şairə Bakını, Azərbayjanı, onun insanlarını tərənnüm edir, dünyanın taleyini düşünür, əzilənlərin, təhqir olunub zindanlara salınanların dərdinə şərik olur, xoş dövran Yüklə 4,51 Kb. Dostları ilə paylaş:
|