Hacı Əhməd-Cabir Hacı İsmayıl oğlu

 
201 
əsasını 
təşkil 
edən 
aminturşularının 
təşəkkül 
tapmasında  və  hüceyrələrin  yeniləşməsində  mühüm 
vəzifələri  yerinə  yetirən  bir  vitamindir.  Buna  görə  də 
hamiləlikdə  fol  turşusuna  olan  ehtiyac  özünü  qabarıq 
göstərəcək  dərəcədə  artır  və  gündəlik  ehtiyacın  iki 
qatına  çatır.  Fol  turşusunun  səviyyəsi  kifayət  etmə-
yəndə  quruluş  etibarilə normadan  böyük,  iş  əmsalı  isə 
aşağı  olan  eritrosit  hüceyrələri  (qırmızı  qan  hücey-
rələri) meydana  gəlir və qanazlığının əlamətləri özünü 
göstərməyə  başlayır.  Xüsusilə  hüceyrələrin  bölünmə-
sində və hüceyrənin genetik quruluşunun əmələ gəlmə-
sində mühüm rol oynayan fol turşusu hamiləlik zamanı 
iki  dəfə  artıq  ehtiyac  hiss  edilən  yeganə  maddədir. 
Xurma  da  fol  turşusu  baxımından  çox  zəngin  olan  bir 
qida növüdür. 

 
Digər tərəfdən, hamiləlik zamanı yaranan uzun-
müddətli  ürək  bulanması  və  fizioloji  reaksiyalar  nəti-
cəsində  kalium  azlığı  müşahidə  olunur.  Belə  vəziy-
yətdə  qadına  əlavə  kalium  verilməlidir.  Xurmada  bol 
miqdarda mövcud olan kalium bu baxımdan çox böyük 
əhəmiyyət  kəsb  edir,  bu  maddə  bədəndəki  su  balansı-
nın  qorunması  baxımından  da  çox  faydalıdır.  Kalium 
beyinə  oksigenin  getməsinə  kömək  edərək,  dərindən 
fikirləşməyi  təmin  edir.  Bununla  yanaşı,  bədənin  ma-
yeləri  üçün  əlverişli  alkalik  xüsusiyyətini  yaradır.  O, 
bədəndəki  zəhərli  tullantıları  ifraz  etmək  üçün  böy-
rəklərə xəbərdarlıq edir. Yüksələn qan təzyiqinin aşağı 
salınmasını və sağlam dərinin yaranmasını təmin edir. 

 
Xurmanın  tərkibindəki  dəmir  qırmızı  qan 
hüceyrələrində  mövcud  olan  hemoqlobinin  sintezinə 
nəzarət  edir.  Bu  da  hamiləlikdə  qan  çatışmazlığının 
qarşısının  alınmasını  və  körpənin  inkişafı  üçün  həyati 

---

 
202 
əhəmiyyət  kəsb  edən  qandakı  eritrosit  balansının 
uyğun hala  gəlməsini təmin edir. Məlum olduğu kimi, 
eritrositlər  qanda  oksigen  və  karbondioksid  daşıyaraq 
hüceyrələrin  öz  mövcudluğunu  davam  etdirməsində 
vacib  rol  oynayırlar.  Tərkibində  çoxlu  dəmir  olduğu 
üçün bir insan gündə 15 ədəd xurma  yeməklə bədəni-
nin  dəmirə  olan  ehtiyacını  təmin  edə  və  dəmir  çatış-
mazlığının yaratdığı narahatçılıqdan xilas ola bilər. 

 
Xurmadakı kalsium və fosfat isə skeletin yaranıb 
formalaşması  və  bədənin  sümük  quruluşunun  ba-
lanslaşması üçün çox mühüm elementlərdir. Xurma tər-
kibindəki  bol  fosfor  və  kalsiumla  sümük  xəstəliyindən 
qoruyur və bu xəstəliklərin azalmasına kömək edir. 

 
Alimlər xurmanın gərginliyi və həyəcanı aradan 
qaldırmaq  qabiliyyətinə  də  diqqəti  çəkir.  Berkli  Uni-
versiteti  (ABŞ)  mütəxəssislərinin  apardığı  tədqiqatlar 
sinirləri  gücləndirən  B
6
  vitamininin  və  əzələlərin 
fəaliyyətində mühüm rolu olan maqnezium mineralının 
xurmada  yüksək  miqdarda  olduğunu  göstəriblər. 
Xurmanın  tərkibindəki  maqnezium  böyrəklər  üçün  də 
son dərəcə  əhəmiyyətlidir. Bir  insan  gündə 2-3  xurma 
yeməklə maqneziuma olan ehtiyacını ödəyə bilər. 

 
Xurmadakı B
1
 vitamini sinir sisteminin sağlam-
lığını asanlaşdırır. O, bədəndəki karbohidratların ener-
jiyə  çevrilməsinə,  protein  və  yağların  bədənin  başqa 
ehtiyacları  üçün  istifadə  edilməsinə  kömək  edir.  B
2
 
vitamini ilə də bədənin enerji təminatı və hüceyrələrin 
yeniləşməsi  üçün  protein,  karbohidrat  və  yağların 
yandırılmasına yardım edir. 

 
Hamiləlik  zamanı  A  vitamininə  ehtiyac  artır. 
Xurma  tərkibindəki  A  vitamini  sayəsində  görmək 
gücünü  və  bədənin  müqavimətini  artırır,  sümükləri  və 

---

 
203 
dişləri  gücləndirir.  Xurma  betakarotin  (provitamin  A) 
maddəsi  ilə  də  çox  zəngindir.  Betakarotin  hüceyrələrə 
hücum 
edən 
molekulları 
nəzarətdə 
saxlayaraq, 
xərçəngin qarşısını alan xüsusiyyətə malikdir. 

 
Başqa  meyvələr  protein  baxımından  ümumiy-
yətlə zəngin  deyil. Ancaq  xurmanın tərkibində protein 
də  var  və  bunun  sayəsində  bədənin  xəstəlik  və  infek-
siyalardan qorunmasını təmin edir, hüceyrələri yeniləş-
dirir  və  bədəndəki  mayeni  balanslaşdırır.  Məsələn,  ət 
də faydalı qidadır, ancaq xüsusilə belə bir dövrdə təzə 
xurma  qədər  fayda  verməyə  bilər.  Hətta  belə  bir 
dövrdə ətdən çox istifadə edilməsi zəhərlənməyə səbəb 
ola  bilər.  Həzmi  asan  olan  yüngül  meyvə-tərəvəz 
məhsullarına 
üstünlük  verilməsi  daha  münasib 
seçimdir. 
Xurma  haqqındakı  bütün  bu  məlumatlar  Allahın 
sonsuz  elmini  və  insanlara  olan  mərhəmətini  göstərir. 
Göründüyü kimi, müasir tibbin dövrümüzdə müəyyən-
ləşdirdiyi  xurmanın  faydalarına,  onun  xüsusilə  də 
hamiləlik  dövründəki  faydalarına  “Qurani-Kərim”-də 
14 əsr əvvəl işarə edilmişdir.  
“Yer  üzündə  bir  –  birinə  yaxın  (qonşu)  qitələr 
(münbit, qeyri-münbit, şirin-şoran, dağlıq-aran yerlər, 
müxtəlif  iqlimli  torpaq  səhələri)  eyni  su  ilə  sulanan 
üzüm bağları, əkinlər, Ģaxəli – Ģaxəsiz xurma ağac-
ları vardır. Halbuki, Biz yemək baxımından onların 
birini digərindən üstün tuturuq....” (ər-Rəd, 13/4). 
 
Təmr haqqında hədislər 
 
Qurudulmuş  xurmaya  ərəblər  təmr  deyirlər. 
Əmirül-möminin  Əli  (ə)  buyurub:  “Təmr  yeyin  ki, 
onda çox dərdlərin şəfası var”.  

---