Haqq-hesab kitab indd
Yüklə 306,47 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Ədəbiyyat və in- cəsənət”
- “Aşıq Alının ustadı kimdir”
- “Sığındım Göyçəyə, bu mahala mən”
236 Nazir Əhmədli Müəllif köçün birinci səbəbi kimi atasının ölümündən sonra onun üzərinə ailə yükünün ağırlığını göstərir. Bura- dan çıxan nəticə odur ki, Göyçə mahalı yaşayış üçün daha əlverişli olmalı idi ki, o burada həmin yükün ağırlığına tab gətirə bilsin. Amma ikinci bənddə özü özünü təkzib edir və həm də tarixdən xəbərsiz olduğu üzə çıxır. Onun məntiqinə görə, Ağ Aşıq Qacarların tüğyan etdiyi ərazidən gələrək Göyçəyə sığınmışdır. Belə çıxır ki, müəllif bir tərəfdən Göyçəni Qafqaza aid hesab etmir, digər tərəfdən də Göy- çənin Qacarlar dövlətinin tərkibində olduğunu bilmir. Ağ Aşığın Qazax mahalından Göyçəyə gəldiyini iddia edən A.O. Kərimli məntiqi alt-üst edir: Ağ Aşığı Qacarlara tabe olmayan Qazax mahalından Qacarların “tüğyan etdiyi” əra- ziyə “gətirir”. Özünü Ağ Aşığın qohumu kimi qələmə verən Əziz Əh- mədovun kobud səhvlərindən biri də Aşığın adını daşıyan nəvəsi Allahverdini İsmayılın oğlu adlandırmasıdır. Halbu- ki, sonradan təqdim edəcəyimiz sənədlərdən aydın olur ki, Allahverdi İsmayılın yox, Ağ Aşığın böyük oğlu Məhərrə- min oğludur. Təkcə bu fakt Əziz Əhmədovun Ağ Aşığın yaxın qohumu olduğunu şübhə altına alır. Göründüyü kimi, bəzilərinin fantaziyası sərhəd tanımır! Mərhum xalq şairi Hüseyn Arif “Ədəbiyyat və in- cəsənət” qəzetinin 28 iyun 1969-cu il nömrəsində yazır ki, XVIII əsrin axırında Göyçə mahalında doğulub 70 ilə yaxın ömür sürmüş Ağ Aşıq məşhur saz və söz ustadı Aşıq Alının müəllimi olmuşdur. Əsil adı Allahverdidir. Amma “Azər- baycan” jurnalının 1982-ci il 11-ci nömrəsində isə heç bir fakta, sənədə söykənmədən yazır ki, Ağ Aşıq əslən qazax- lıdır, sonra Naçıvana köçmüş, oradan da Göyçə mahalına gəlmişdir. Əgər mərhum xalq şairinin Ağ Aşığı ciddi mənbə olma- dan Qazax mahalına aid etməsi haqqındakı yanlış mülahizə- 237 Haqq-nahaqq seçilər Haqq divanında sini çıxsaq, deyə bilərik ki, o öz tədqiqatlarında həqiqətə yaxın olmuşdur. Ağ Aşığın haqqında diqqət çəkən yazılardan biri də tədqiqatçı folklorşünas Əli Şamilovun “Sovet Naxçıva- nı” qəzetinin 27 aprel 1983-cü il tarixli, 98-ci nömrəsində dərc olunan “Aşıq Alının ustadı kimdir?” məqaləsidir. Tədqiqatçı Kosacan məsələsinə aydınlıq gətirərək göstərir ki, Kosacanda adı Allahverdi, təxəllüsü Ağ Aşıq olan başqa bir aşıq olub, onun atasının adı Babadır, təxminən XIX əs- rin 20-40-cı illərində doğulub, 1919-1920-ci illərdə Arazın sağ sahilində yerləşən Ərəblər kəndində, 80-100 yaşların- da ölüb. Onun Abbas, Əli və Qiyas adında üç oğlu, Gül- şən, Ərkinaz və Zülfünaz adında üç qızı olub. Əli müəllim məqaləsində verdiyi faktları aşığın qızı, məqalə yazıldığı vaxt 87 yaşında olan Zülfünaz nənədən aldığını yazır. Ə.Şamilov göyçəli Ağ Aşıq haqqında da Göyçənin Şəfəq kənd sakini, orta məktəb müəllimi Zeynalabdin Cəfərova istinad edərək bir sıra məlumatlar verir. Z.Cəfəro- va görə, Allahverdinin atasının adı Qara Osman, anasının adı Hürü imiş. Həmin kəndin digər sakinlərinin də şahid- liyinə görə, Allahverdi Süsənbər adlı qızla evlənmiş, onla- rın Məhərrəm və İsmayıl adında iki oğlu olmuşdur. Lakin İsmayıl cavan ikən rəhmətə getmiş, Ağ Aşıq Allahverdinin nəsli Məhərrəmlə davam etmişdir. Adı çəkilən məqalənin sonunda Ə.Şamilov bu nəticəyə gəlir ki, “XVIII yüzilliyin ikinci yarısında doğulmuş Ağ Aşıq təxəllüslü Allahverdi Göyçənin Kərkibaş kəndində yaşamış və orada da vəfat etmişdir”. Beləliklə, tədqiqatçı ümumən məqbul cümlələrlə düzgün olaraq qəti hökmdən qaçır. Bu cümlədən aydın olur ki, Əli müəllim birincisi, onun Göyçədə doğulduğunu demir, ikincisi, doğum və ölüm tarixləri haqqında konkret rəqəm göstərmir və onun XVIII əsrin ikinci yarısında doğulduğunu bildirir. 238 Nazir Əhmədli Ə.Şamilovun istinad etdiyi Zeynalabdin Cəfərovun A.O.Kərimlinin istinad etdiyi Əziz Əhmədovdan daha mö- təbər mənbə olduğu üzə çıxır. Beləliklə, biz Ağ Aşıq-Aşıq Allahverdi haqqında söylə- nilən bütün fi kirləri cəmləşdirdik və sonradan məlum ola- caq ki, bu fi kirlərin hər birində müəyyən həqiqət payı var. Bizə isə bu həqiqətləri bir yerə cəmləşdirib səhv fi kirlər- dən təmizləmək qalır. Yekunlaşdırmağa keçməzdən əvvəl isə “Azərbaycan qadını” jurnalının 1981-ci il tarixli, 11-ci nömrəsində dərc etdirdiyi məqalədə N.Məmmədovanın Ağ Aşığı sulduzlu saydığı haqqındakı mülahizəsini də əlavə et- məliyik. Ə.Əbülhəsənoğlu da onu sulduzlu adlandırmışdı. Ağ Aşıq haqqında rəsmi dövlət sənədini təqdim etməz- dən əvvəl, onun oğlu İsmayılın vaxtsız ölümü barədə fakta diqqəti çəkmək istəyirəm. Əgər xatırlayırsınızsa, Aşıq Alı- nın tədqiqatçısı Q.Zimistanoğlu Alının İsmayıl adında oğ- lunun vaxtsız vəfatından yazmıdı. Bəlkə bu Ağ Aşığın oğlu İsmayıldır ki, bizə gəlib çatan məlumatlarda təhrif olunaraq Aşıq Alıya aid edilib? Bəlkə doğrudan da İsmayıl Alının oğludur? Bunu da aydınlaşdırmağa cəhd edəcəyik. Professor Q.Namazovdan gətirdiyimiz sitatda onun Ağ Aşığa aid etdiyi şeirdə belə bir bənd var: “Sığındım Göyçəyə, bu mahala mən, Dərdim Sarı nərdən nərgiz, lala mən. İtirmişəm İsmayıltək bala mən, Sinəmə çal-çarpaz yara çəkirlər”. Burada hər iki sualın cavabı var. “Sığındım Göyçəyə, bu mahala mən”,-misrası açıq-aşkar onun Göyçədə do- ğulmadığına, sonradan buraya köçməsinə, sığınmasına sü- butdur. Üçüncü misra-“İtirmişəm İsmayıltək bala mən” isə İsmayılın kimin oğlu olduğunu göstərir. Burada doğa bilə- Yüklə 306,47 Kb. Dostları ilə paylaş:
|