Nəhayət, Pənah Hüseynovun bu istefası Nazirlər Kabinetinin və Ģəxsən baĢ nazirin özünün 4 iyun
qiyamı qarĢısında məğlubiyyətinin rəsmi etirafıydı və bu etiraf iqtidarın bütünlüklə məğlubiyyətə
uğramasında, deyəsən, həlledici rol oynadı. Məncə, o, baĢ nazir vəzifəsində sonadək qalmalı,
hakimiyyətin H.Əliyevə verilməsində yox, qorunmasında ardıcıllıq göstərməliydi. Belə olsaydı, çox
güman ki, Ġsa Qəmbərin də sonra istefa verməməsi mümkün ola bilərdi.
Ədalət naminə bunları da demək lazımdır ki, Elçibəy iqtidarının dövlət adamları içərisində 4
iyunun mahiyyətini xalqa Pənah Hüseynov qədər heç kəs vaxtında və geniĢ açıqlamayıb və
bütövlükdə fəaliyyətinə göz yetirsək dövlət katibi və baĢ nazir olaraq bəzi ciddi səhvlərinə
baxmayaraq Pənah bəy müstəqil Azərbaycan dövlətinin yaranmasında doğrudan-doğruya
MÜSTƏSNA xidmətləri olan görkəmli dövlət xadimlərimizdəndir. Yeri gəlmiĢkən, bu qiyməti mən
Elçibəyin öz dilindən dəfələrlə eĢitmiĢəm. Ona görə də Pənah bəyin 4 iyundakı mövqeyi və
istefasıyla bağlı kəskin iradlarımdan kiminsə sui-istifadə etməsini qətiyyən arzulamazdım.
...Nəysə, prezidentin fikri beləydi ki, qardaĢ qırğınına heç cür yol vermək olmaz. Buna görə də o,
dövlətçiliyin əsaslarına toxunmayan istənilən güzəĢtə getməyə hazır olduğunu dəfələrlə
bildirmiĢdi. Bəy silahlı münaqiĢəyə qıraqdan cəlb edilmiĢ adamları bağıĢlamağa da hazırdı. Artıq
60 belə Ģəxs silahını könüllü təhvil vermiĢdi.
7 iyun müĢavirəsində hər iki tərəfin iĢtirakıyla, toqquĢma səbəblərini araĢdıran dövlət
komissiyasının yaradılması təklif edildi. MüəyyənləĢdirildi ki, indi baĢlıca vəzifələrdən biri qiyamın
baĢqa bölgələrə yayılmasının qarĢısını almaqdır, çünki qiyamçılar qonĢu Xanlar, Samux və
DaĢkəsən rayonlarında da təxribat törətmiĢ, hakimiyyəti zorla devirməyə cəhd göstərmiĢlər.
Onlar S.Hüseynovu prezident kimi görmək istədiklərini heç gizlətmirdilər və S.Hüseynovun özü
də bu arzusunu sirr kimi qoruyub saxlamağa çalıĢmırdı. Məsələn, o, 21 iyunda Gəncədə keçirdiyi
mətbuat konfransında bəyan etmiĢdi:
“Əgər xalq məni seçsə mən prezident olmağa razı olaram.
HEÇ KĠMĠN MƏNƏ MÜQAVĠMƏT GÖSTƏRMƏYƏ ĠXTĠYARI YOXDUR (?!! - Ə.T.). Xalq tələb edir
ki, mən Bakıya girim və mən xalq istəyini yerinə yetirəcəyəm. Heç bir əsgər, heç bir zabit mənim
əmrimi yerinə yetirməməyə cürət edə bilməz”
(“525-ci qəzet”, 25 iyun 1993).
Əbülfəz bəy müĢavirədə çıxıĢ edərək dedi: “Bu hökumət on dəfə dəyiĢsə də yenə azadlıq,
demokratik dövlət istəyəcək. Bəzən deyirlər ki, bu millətə güclü əl lazımdır ki, dövləti
qoruya bilsin, onu əldə saxlaya bilsin. Ancaq doğrudan da belə bir əl bu xalqı əzməyə
baĢlasa o saat deyəcəklər ki, bu baĢkəsən haradan gəlib çıxıb? Çünki bu millətin
içində ədalət hissi var və hökmən demokratik dövlət axtaracaq”
.
1918-1920-ci illərdə də Azərbaycanın buna bənzər durumda bulunduğunu söyləyən Bəy sözünə
davam etdi: “Deməli, Azərbaycan xalqının yolu budur - demokratik, hüquqi dövlət qursun, onun
içində yaĢasın, bütün dünya ilə əlaqələr yaratsın. Ona görə də biz son 5-6 ayda fikrimizi daha
çox xarici siyasətə verdik ki, dünyaya çıxaq. [...] Bizim gördüyümüz iĢlər artıq indi öz bəhrəsini
verir. Müxtəlif dövlət baĢçılarından məktub alırıq. B.Klintondan son 4 ayda 4 məktub almıĢıq.
Hamısında da qeyd edir ki, Azərbaycan xalqı demokratik yol seçib, bazar iqtisadiyyatı sahəsində
islahatlarımız alqıĢa layiqdir. Buna görə də Amerika cəmiyyəti və hökuməti bizi hər cəhətdən
müdafiə edir. Deyirlər, bu, neftə görədir. Mən bu fikirlə razı deyiləm. [...] ...Hiss edirlər ki, bizdə
doğrudan da demokratik cəmiyyət qurulur. Çünki bütün gücümüzü həmin sahəyə yönəltmiĢik”.
Daha sonra Bəy Gəncə qiyamından danıĢdı: “Gəncə hadisələri elə-belə, birdən-birə
yaranmadı. Bunu hazırlayan qüvvələr vardı. Və biz çalıĢırdıq ki, onun qarĢısını alaq.
Dəfələrlə Gəncəyə nümayəndələr göndərmiĢəm. Üç aydır söhbət gedir ki, Surət
Gəncəni qarıĢdıracaq.
KeçmiĢ daxili iĢlər naziri ilə birlikdə 4 nəfər ağsaqqal göndərdim. DanıĢıq getdi,
barıĢdılar. Qurban kəsdilər. Dedi çıxaram. (S.Hüseynovun hərbi hissəni tərk edib
getməsi nəzərdə tutulur - Ə.T.). Üstündən bir həftə keçdi, təzədən qayıtdı. Yenə
nümayəndə getdi, yenə də razılaĢdılar. Kağız-dəftərini götürüb getdi, 5 gün gəlmədi.
Bir həftədən sonra yenə qayıtdı. Deməli, iliĢib, oyundan çıxa bilmir”.
Müxalifətin (daha doğrusu, Etibar Məmmədovun) böyük hay-küy qaldırdığı mifik “Tayfun”
əməliyyatından söz açan prezident dedi: “Bu gün Gəncəyə zəng edib soruĢuram ki, nə var,
nə yox, o “Tayfun” deyirsiniz, “Tufan” deyirsiniz - o nə əməliyyatdır elə? Deyirlər ki,
sənin imzan yoxdur, amma vərəqədə yazırlar ki, prezidentin 1 iyun sərəncamına
əsasən olub. Məni güllələsələr də mən elə iĢə qol qoya bilmərəm. Azərbaycanlı qanı
tökülən yerdə mən buna razı ola bilmərəm. Mən heç kimə deməmiĢəm ki, atəĢ
açılsın. Bunu siz də çox gözəl bilirsiniz”.
Qiyamçıların nə istədiyini Bəy belə açıqlayır: “Bir tələb irəli sürürlər ki, prezident istefa
versin, sabah yazırlar ki, prezidentə toxunmaq olmaz, biz onu çox sevirik, arxasında
dururuq, baĢqaları çıxsın. O biri gün deyirlər ki, prezidentdən baĢqa bütün
hakimiyyətdəkilər istefa versin. Bu nə oyundur? Bu, hamını hamıdan Ģübhələndirmək
və yuxarıda aparatı dağıtmaq üçün edilən təxribatdır. [...] Bu Ģahmatı gəncəli oynaya
bilməz”.
VətəndaĢ müharibəsindən qorxmasının səbəbini Bəy belə izah edir: “Mən bilirəm ki,
düĢmənlə vuruĢan bu millət on min qurban verər və bu yaranı ürəyində beĢ-on ilə
sağaldar. VƏTƏNDAġ MÜHARĠBƏSĠNĠN YARASINI SAĞALTMAQ OLMUR. VƏTƏNDAġ
MÜHARĠBƏSĠ BU MĠLLƏTĠN MƏHVĠ DEMƏKDĠR. Ona görə bu məsələnin qarĢısını
sülh və barıĢıq yolu ilə almaq üçün bütün qüvvələri toplamaq lazımdır”.
Demokratik dövlət yaratmaq istəyən prezident ürəyindən keçən ən səmimi sözləri dilə gətirir:
“ġəxsən mənə qarĢı edilən xəyanəti bağıĢlayaram, amma bu millətin 73 illik
arzusuna - müstəqil Azərbaycan dövlətinin qurulmasına qarĢı edilən xəyanəti heç
vaxt bağıĢlaya bilmərəm - nə özümə, nə baĢqasına. Mən demiĢəm: bu yolda sonacan
mübarizə aparacağam; bir baĢım var, onu da qurban verməyə həmiĢə hazıram.
Demokratik dövlət quraq, MƏN və bu xalq öz idealına çatsın, ondan sonra bu iĢlərə
qarıĢsam məndən pis adam yoxdur”.
Azərbaycan prezidenti çıxıĢını bu cümlələrlə bitirdi: “Bizə oktyabrda demokratik seçkilər
keçirmək lazımdır. demokratik yolla seçilmiĢ parlamenti olan ölkəni yıxmaq çətindir.
Orada vətəndaĢ müharibəsi salmaq mümkün deyil.
