İ Z A H L A R
Bi'tün orta ə.-r Şərq poeziyası kimi bu kitaba daxil olan əsərlər də dövrü
üçün səciyyəvi məcazlar sistemi, mifoloji, dini və folklor obrazları ilə zəngin-
dir. Şübhəsiz, belə əsərlərin bir çoxunun bütünlüklə və dərindən dərki çox-
cəhətli fıloloji hazırlıq tələb edir. Oxucunun əlində bir sıra müvafıq ensiklope-
diya və lüğətlərin olduğu nəzərə ahnaraq burada belə söz və ifadələrin, məcaz
və realilərin ancaq bir qisminin aydmlaşdınlması, bəzi hallarda isə məzmun
ardıcühğı pozulmadan ayn-ayrı beyt və bəndlərin ixtisarı lazım bilinmişdir.
M U S A Ş Ə H Ə V A T
1. * H ə m z ə ( İ b n A b d u l l a ) - xəlifə Əbdülməlik ibn Mərvana (685-
705) qarşı üsyan qaldırmış Hicaz valisi Abdulla ibn-Əz-Zübeyrin oğlu. 686-
688-ci iüərdə İraqda vali olmuşdur. Rəvayətə görə şairlərə və başqa
sər;utkarlara himayə göstərmiş, səxavətlə onlara bəxşişlər vermişdir.
2
I ' ə l h ə ( T ə l h ə i b n Ü b e y d ü l 1 ah ) (?—
656) - İslam dininin banisi
M dhm ım sdin
(570-632)** yaxın köməkçilərindən (əshab) olmuşdur. Bir sıra
döyüşlərdə iştirak etmiş, M əhəm m ədin rəğbətini qazanıb çoxlu qənimət ələ
keçiiTnişdir.
T e y m ( T e y m b i n M u r r a ) - ərəb qəbiləsi. Qüreyş qəbilə-
siniıı qollanndan biridir. İlk ərəb xəlifələrindən olan Əbu Bəkr əs-Siddiq
(632-6^4), habelə M əhəm m ədin yaxın köməkçilərindən Təlhə bin Übeydül-
lah (?-656) Teynı qəbiləsindən çıxımşdır. H a ş i m i l ə r - Məhəmmədin ata
nəsliııə mənsub olanlar; H aşim ilər sülaləsi.
3. S ə i d ( i b n S ü l e y m a n i b n Y ə z i d i b n S a b i t ə l - Ə n s a r i ) -
VII əsrin ikinci yarısında M ədinə şəhərində qazi, İşlərində ədaləti gözlədiyi
rovayət olunur. İb n C ü r m ü z (VII ə s r)- ilk ərəb xəlifələrindən Osman ibn
Ətranla Əli ibn Əbu Talib arasında gedən mübarizədə ikincinin tərəfındə
çıxış edən döyüşçü. 656-cı ildə Osman ordusunun qoşun başçılarından
Zübeyr ibn Əvvamı öldürdüyünə görə məşhurlaşmışdır.
İ S M A Y I L İ B N Y Ə S A R
2. Ə b u B o k r - İsmayıl İbn Yosarın qardaşı M əhəmməb ibn Yəsarın
künyəsi. K ü n y ə - adama müsbət işino, əlam ətinə görə sonradan verilən ad.
H ə ş r (“bir yerə yığma” deməkdir) - İslam dini etiqadına görə insan öldükdən
sonra mhu diri qalır. Axirət dünyasında Allah insanlann ruhlannı bir yerə
yığıb onları əməllorinə görə m ühakim ə edir.
* İzahların əvvəlindo verilmiş rəqəmler mətndəki müvafıq şerin sıra nömresinə
uyğun gəlir.
** Mətnin içindo kursivlə geden sözlərin mənası bölmenin həmin söz işlənən
müvafiq yerlərindo izah edilmişdir.
3. C ı n a b - M əd in ə yaxınlığında yer. C inab vadisi v ə oradakı eyniadlı
quyu bir sıra ərəb şairlərinin əsərlərində v ə s f edılm işdir. H i n d o b a s ı . H i n d
- ə n ə n ə v i ərəb poeziyasının üç obrazından (H ınd, S əlm a v ə L eyla) biri. Onlar
gözəllik, səd a q ət rəm zı kım i lirik şeirlərdə v ə s t edilm işdir.
6. Ş a m - Suriya Ə rəb R espublikasm ın paytaxtı D əm əşq şəh ərin in k e ç -
miş adı.
Ə B U N Ə S R M Ə N S U R İ B N M Ü M K A N T Ə B R İ Z İ
1. M ü r ş i d - 1) doğru yola çağıran, düz y o l göstərən; 2 ) dini təriqət
rəhbəri. D a v u d - e .ə . X I-X esrlərdə yaşam ış yəh u d i hökm darı. D ini rova-
yətə görə, m ü q əd d əs “Z ənbur” kitabını tərtib etm iş v ə oradakı dini noğm əlori
gözəl s ə s lə oxum uşdur. K lassik əd əb iyyatd a g ö z ə llik aşiqi, ilahi m iiğonni
simvolu kim i yad edilir.
X Ə T İ B T Ə B R İ Z İ
1. D i c I ə - İraqdakı Fərat çayının ərəb cə adı. 2. H ə r k i m i g ö r m ü ş ə m ,
e y v a y , b u g ü n B a ğ d a d d a - b u m israda X ətibin İraqın paytaxtı B a ğ -
dadda ya şa d ığ ı v ə h əm in şeri də orada yazd ığı bir daha təsdiq olunur.
M Ə S U D İ B N N A M D A R
1 . B e y l ə q a n - orta osrlor A zərbaycanın ən böyük m ədəni şəhorlərindən
biri; bir sıra görkəm li şairlorin vətən i. D i r h ə m - o zaman güm üş pul valıidi.
2.
B ə d i ü z z ə m a n - “dövrünün bacarıqlı sən ətk arı” dem əkdir. M əsııl
ibn Namdar bu adı ö zü n ə aid edir. M üştəri ulduzu - Yupiter planeti. S i i l ı a
uI duz u- - ç ə t i nl i kl o görünon kiçik ulduz. A r a n - orta osr Azorbaycanının şimal
hissəsi, A lm aniya adı ilə d ə tanınırdı.
3. L e y l ə t ü l - q ə d r
“lale g e c ə s i” , “qüdrot g e c o s i” dem əkdir. M ü sə l-
nıan təqvim i ilə R am azan ayının 2 7 -c i gecəsid ir. Dini əsatiro görə, guya
M-Muvmnadə Quran həm in gecə “nazil olm ağa” başlam ışdır v ə hər il həm in
g e c ə A llah hər bir adamın müqəddəratı haqqında qorar qobul edir.
6. M ə d i n ə t ü s - s o l a m - “ s ü l h , d i n c l i k ş o h ə r i ” demokdir. Bağdad
şəh ərin ə v erilən adlardan biri.
7. M ü s t ö v f i - XI osrdo şohorlərdə x əzin o b aşçısı, S o m o k b i i rc ii b u
ş o x s i n e l o b i l k i , ö z ü d ü r . S ə m o k - “ Balıq bürcii”dür. R əvayəto
görə iliıı Balıq bürcü üstünə düşm əsi bolluq olam oti demokdir. Şair bu m ocazi
ifadədən m odh etdiyi şoxsin səxavotini göstorm ok üçün istifado etm işdir.
S ü r ə y y a - g ö y d ə topa kimi görünən ulduzlar; Y eddi qardaş. A n d i ç i b
Y o z i d k i m i H ü s e y n i a I d a d a r 1 ar. Dördüncü ərəb x ə lifə s i Ə li ibn Əbu
Taliblo ilk Ə m ə v i x o lifə lə r i arasında gedən m ünaqişoyə işarodir. M əlum
olduğu k im i, Y o zid Ə linin oğlu
H üsevni
aldadıb öldürmüşdür. T ənqid etdiyi
Dostları ilə paylaş: |
