Ызбек диалектологияси

Nazorat topshiriqlari:
3.1.Fonetik hodisalarning turlari o’quv-metodik tipdagi adabiyotlarda mavjudligi
aniqlanadi va konspektlashtiriladi, kartotekalar tayyorlaydi.
3.2.Fonetik hodisalarning har bir turi bo’yicha ko’rgazmali qurollar tayyorlanadi.
3.4.Singarmonizm qonuni nima? Uning lab va tanglay garmoniyasining mavjudligi
xususida referat ishi tayyorlanadi. Amaliy mashg’ulot darslarda texnik vositalar
orqali talabalar ijodiy ishlaydi .
3.5.Singarmonizmning nima uchun boshqa til oilalarida mavjud emasligi xususida
baxs tashkil etiladi.
Foydalanish uchun adabiyotlar:
1.V.V.Reshetov. Uzbekskiy yazo’k, vvedenie. Fonetika. Toshkent, 1959.
2.U.Tursunov, X.Doniyorov. O’zbek tilidagi singarmonizm haqida. №91,
Samarqand, 1959.
3.M.Valiyev. Nayman shevasidagi assimilyatsiya va dissimilyatsiya hodisalari
haqida. Seriya-129. Samarqand, 1963.
4.B.Hasanov. O’zbek tilining turk-barlos shevalari fonetikasi, Toshkent, 1994.
5-amaliy mashg’ulot.
Mavzu: O’zbek xalq shevalarining fonetik xususiyatlari.
Ajratilgan vaqt: 2 soat
O’qituvchining maqsadi:
O’zbek xalq shevalaridagi o’ziga xos fonetik xususiyatlar
shevalararo fonoligvistik tomondan farqlanadigan asosiy belgilar: y- lashish va j-
lashish; o- lashish va a- lashishi xususiyatlari unlilarning shevalararo farqlanuvchi
tomonlarini qiyosiy usulda tahlil etish orqali talabalar ongiga singdirish.
O’zbek xalq shevalaridagi undosh tovushlarning shevalararo farq qilish, ulardan
qaysi birining adabiy normaga yaqinligi, undoshlarning lahjalararo qo’llanish
xususiyatlarini talabalarga ko’rgazmalilik orqali etkazish. Sheva, jonli til va adabiy til
haqidagi tasavvurlarnini chuqurlashtirish.
Indentiv o’quv maqsadi:
1.1 O’zbek xalq shevalarininig shevalararo farq qiluvchi belgilarni aniq faktlar orqali
ibotlaydi.
1.2 y- lashish va j- lashish; o- lashish va a- lashishi nima ekanligi xususida aniq xukm
chiqaradi:
1.3 O’zbek shevalarining tarkibi uch lahja asosida qurilganligi: Qorluq, o’g’iz va
qiprchoq lahjalari ekanligi biladi.