1. Malakani „salbiy jadallash“ bilan shakllantirish.
Bu o ‘rgatishning birinchi etapida harakat malakalarini tez
o'zlashtirib olish, so‘ng malaka sifatining o ‘sishi sekinlashishini
anglatadi. M alakaning b u n d ay turini shakllantirish,
yengil
harakat faoliyatlariga o 'rg atish u c h u n xarakterli, o ‘quvchi
faoliyatning asosini tez ushlab qolib, u n in g detalini uzoq
o'zlashtiradi.
2.
Malakani „ijobiy jadallash“ bilan shakllantirish.
Bu o ‘rgatishning birinchi bosqichida
m alakaning biroz
o ‘sish sifatini anglatadi. So‘ng u tez o ‘sa boradi. Malakani
bunday shakllantirish turi m a ’lum murakkab harakat faoli
yatlariga o ‘rgatish uchun xarakterlidir.
3.
Malakani rivojlantirishda sekinlashish.
Bu holat jadal-
lashning ikkala turida malakaning m a ’lum takomiliga yetganda
yuz beradi. M alaka q a n c h a ta k o m illash g an b o ‘lsa,
u ning
kelgusidagi yaxshilanishi uch u n pedagogik mahoratni kuchay-
tirish talab etiladi.
4.
Malakani rivojlantirishda ushlanib qolishlik.
(,,Plato“ .)
Ushlanib qolishlikning ikkita sababi b o ‘lishi mumkin: ichki,
o rgan izm d a sezilmagan o ‘rganishlarning o 'tish i, vaqt bilan
malakaning yaxshilanish sifati: tashqi o ‘rgatishning n o to ‘g ‘ri
metodikasi yoki harakat sifatlarni rivojlantirish darajasining
yetarli b o ‘lmaganligi. Ushlanib qolishlikning
davom etishi har
xil b o ‘lishi mumkin.
H arakat malakalarining vujudga kelish jarayoni h a m m a
sport turlarida bir sportchida bir xilda borishi mum kin, bosh-
qasida uning aksi b o ‘lishi mumkin.
Bu ushlanib qolishlikni
plato deyiladi.
Shug‘ullanuvchi salbiy ko‘rsatkich berganda, u yo treni-
rovka m e to d in i o ‘zgartirishi kerak, yoki jism o n iy tarbiya
sifatidagi
kamchiliklarni anglab, uni tuzatishi zarur.
Harakat malakasi mustahkamlanmasa u buzilishi, o ‘zidan
so‘ng biror iz qoldirishi mumkin. Sportda bu qoldirilgan izlarni
protarey y o ‘llari deyiladi.
58
