“Lİder tv və radio-azərbaycan” mmc

 
Efir
ə material təqdim edən jurnalist ilk növbədə müsahiblərin gələcək taleyi 
haqqında  düşünməli və  süjet qəhrəmanlarının  yarana  biləcək problemlərini dərk 
etm
əlidir. Peşəkar jurnalistika tələb edir ki, efirə çıxan, yaxud material hazırlayan 
jurnalist aşağıdakı sualları özü üçün cavablandırsın: 
-  Bu gün efird
ə  dediyim sözlərə  görə  sabah hər  hansı  utanc  hissi 
keç
i
rm
əyəcəm ki?; 
-  Süjetd
ən sonra qəhrəmanımın üzünə baxa biləcəyəmmi?; 
- 
Material tamaşaçını tamamilə yad istiqamətə yönəltmir ki?; 
- 
Materialda  qaldırılan  məsələlər  reklam  xarakteri  daşımır  ki,  yaxud 
kriminal q
əhrəmanı tamaşaçılara qəhrəman kimi təqdim etmirəm ki?; 
-  Problemi özüm
ə sərf edən, yaxud özümün başa düşdüyüm tərzdə və ya 
özüm
ə uyğun şəkildə həll etməyə çalışmıram ki?; 
-  Özüm d
ə bilmədən ümumi maraqları bir kənara qoyub, şəxsi maraqlara 
v
ə ya hər hansı qrupun maraqlarına xidmət etmirəm ki?; 
-  Özüm d
ə bilmədən yanlış ideya, yaxud fikrin təbliğatçisi deyiləm ki?; 
 
Qeyd  olunanlarla  yanaşı,  peşəkar jurnalistika  aşağıda  göstərilən 15 etik 
prinsipi ön
ə  çəkməklə,  həmin prinsiplərə  yaradıcılıqda  əməl  olunmasını  zəruri 
hesab edir.   
 
5.3. Telejurnalistin 
əməl etməli olduğu 15 etik prinsip 
 
 1. 
Tamaşaçı  marağı  və  hissiyyatını  nəzərə  alan televiziyalarda xüsusi 
s
əhnələri,  insanların  psixikasını  zədələyə,  şoka  sala  biləcək görüntüləri 
t
əqdim edən zaman əvvəlcədən xəbərdarlıq  edilməli, bu barədə  məlumat 
verilm
əlidir; 
 
 
 2. Xüsus
ən xəbərlər  proqramında  qəddarlıq  və  zülmü  əks etdirən kadrlar 
z
əruri hallarda verilməlidir. Yalnız həmin görüntülər hadisənin daha dolğun 
qavranılmasında  xüsusi  əhəmiyyət kəsb edərsə, jurnalist bu kadrlardan 
yararlana bil
ər; 

---

 
 
3.  Pornoqrafiq  kadrların  reportajda  və  xəbərlər  proqramında  istifadə 
olunması  yolverilməzdir. Belə  hallar  tamaşaçılara  qarşı  hörmətsizlik kimi 
qiym
ətləndirilir; 
 
 
4.  Uşaqlarla  bağlı  süjetlərdə  jurnalistlər xüsusən  ehtiyyatlı  olmalı,  ilk 
növb
ədə ailələrin maraq və arzuları nəzərə alınmalıdır; 
  
 5. Jurnalistl
ər hər  hansı  hadisəni analiz edərkən mütləq süjetin əsas 
q
əhrəmanlarından müsahibə  almalı,  ən  əsası  isə  qeyd olunan problemlə 
əlaqədar müxtəlif fikirli insanları dindirməlidir. Tərəflərdən biri müsahibə və 
ya m
əlumat verməkdən imtina edərsə, bu, reportajda mütləq qeyd 
olunmalıdır;   
 
6. Lüzumsuz v
ə  özünü  doğrultmayan  kadrların  təkrar  –  təkrar efirdə 
verilm
əsi  tamaşaçıda  jurnalistə  və  onun təmsil etdiyi təşkilata  qarşı 
inamsızlıq yaradır;   
 
7. H
ər  hansı  şəxsin  günahı  məhkəmədə  sübut olunmayanadək jurnalist 
ifad
ələrində  diqqətli  olmalı,  həmin  insanı  cani,  cinayətkar, quldur deyil, 
mütt
əhim və ya günahlandırılan şəxs kimi təqdim etməlidir; 
 
 8. Jurnalist diqq
ət mərkəzində  olan  insanın  yaxın qohumları  və  tanışlarına 
hörm
ətlə  yanaşmalı,  onların  gündəlik həyat tərzini pozacaq hər  hansı 
f
əaliyyətə yol verməməlidir; 
  
 9. Dediyi sözl
ərə görə müsahibin həyatına təhlükə yaranarsa jurnalist mütləq 
texniki vasit
ələrin köməyi ilə  həmin  insanın  efirdə  görünüşünə  imkan 
verm
əməli, mozaykadan istifadə etməlidir;  
 

---

10. Əgər gizli çəkilişlər tamaşaçılara konkret olaraq hər hansı insanı və ya 
m
əkanı tanımağa imkan verirsə jurnalist həmin materialı efirə verməməli və 
ya h
əmin kadrı çıxarmalıdır (Burda dövlət əhəmiyyətli obyektlər, gizli hərbi 
m
əntəqələr və xüsusi təyinatlı dövlət qulluqçuları nəzərdə tutulur);   
 
11. Uşaq oğurluğu və ya uşaqlara qarşı hər hansı cinayət hadisəsi baş veribsə 
jurnalist yalnız həmin uşağın ailə üzvlərinin maraqları çərçivəsində fəaliyyət 
göst
ərməli, həmin insanların fikirlərini əsas tutaraq çalışmalıdır; 
 
12. Jurnalistl
ər təsir və  təzyiq  altında  danışmağa  məcbur olan insanların 
müsahib
əsini efirə verməkdən çəkinməlidirlər; 
 
13. H
əmin insanlar yalnız o halda efirə buraxıla bilər ki, onların çıxışı insan 
h
əyatı  üçün  önəmlidir və  dövlət  özü  bu  çıxışın  efirdə  səslənməsində 
maraqlıdır; 
 
14.  Arxiv  materiallarından,  kadrlardan  istifadə  zamanı  jurnalist  ehtiyyatlı 
olmalıdır.  Tamaşaçı  yanılmasın  deyə  həmin görüntülər üzərində  tarix 
yazılmalı və ya arxiv materialı olduğu qeyd edilməlidir;   
 
15. Jurnalist küç
ədə  alınan  müsahiblərin və  ya  telefon  sorğularında  iştirak 
ed
ən  insanların fikirlərini  geniş  ictimaiyyətin mövqeyi kimi qələmə 
verm
əkdən çəkinməlidir; 
 
VI FƏSİL. TELEXƏBƏR 
 
6.1. Televiziyada x
əbəri çatdırma prinsipi 
 
Jurnalistin üz
ərinə düşən əsas məsuliyyət xəbəri operativ, obyektiv və sadə 
dild
ə auditoriyaya çatdırmaqdır. Lakin qeyd olunan vacib amillərlə yanaşı, xəbərin 

---

çatd
ırılması zamanı önəm verilməli olan digər keyfiyyətlər də var. Yadda saxlayın 
ki, material üz
ərində  işləyərkən informasiya axınına  düşmək və  hadisəni  yalnız 
x
əbər dili ilə  ictimaiyyətə  çatdırmaq  əsas vəzifə  deyil.  Əsas  olan  xəbərə  fərqli 
mövqed
ən yanaşmaq və onu tam fərqli formada işləməkdir. Çünki yalnız bu halda 
jurnalist v
ə  həmin  jurnalistin  aid  olduğu  telekanal öz bacarığını  və  professional 
keyfiyy
ətlərini ortaya qoyur.  
X
əbərə yanaşma tərzi həmçinin kanalın tutduğu siyasi, ideoloji mövqedən də 
bilavasit
ə  asılıdır. Unutmayın, xəbəri hər bir telekanal  verir.  Lakin  baş  vermiş 
hadis
əni fərqli formada, heç bir kanalı təkrarlamamaq şərtilə çatdırmaq heç də hər 
jurnalistin bacard
ığı  iş  deyil  və  bu keyfiyyət çox önəmlidir. Xəbərə  fərqli 
mövqed
ən yanaşmaq və onu özünəməxsus şəkildə çatdırmaq üçün jurnalist: 
-
 
Baş vermiş hadisəni analiz etməli və həmin hadisə ilə bağli fərqli 
müsahibl
ər tapmalıdır; 
-
 
Əsas hadisə  ilə  yanaşı, həmin hadisənin fonunda dayanan 
probleml
əri araşdırmalı və hadisənin gələcək inkişaf istiqamətlərini 
mü
əyyən etməlidlir; 
-
 
Hadis
ə yerində stəndap etməlidir; 
-
 
H
əmin hadisənin bilavasitə aid olduğu və ya təsir etdiyi qəhrəmanla 
işləməlidir. 
Qeyd olunan prinsipl
ərin hamısına  əməl etmək zəruri deyil. Lakin  həmin 
prinsipl
ərdən birinə, yaxud ikisinə əməl edən jurnalist xəbəri fərqli formada, digər 
kanallar
ın təqdim edəcəyi süjetlərə  bənzəməmək  şərti ilə  çatdırmaq imkanı  əldə 
ed
əcək. Yadda saxlayın ki, xəbəri maraqlı  edən amil onun kökündə  insan 
faktorunun dayanmas
ıdır. Odur ki, süjet hazırlanarkən onun mərkəzində  insan 
dayanmal
ı, istənilən problem və perspektivlər insan faktoru ilə izah olunmalıdır.  
 
6.2. X
əbərdə məkan amili 
 
X
əbərdə  məkan amili dedikdə  reportyor  komandasının  bir  və  ya bir neçə  
yerd
ə  çəkiliş  aparması  başa  düşülür.  Məkan müxtəlifliyi hadisəni    uğurlu  təhlil 

---