“Lİder tv və radio-azərbaycan” mmc

diqq
ətli olun, hara getməyinizdən, hansı mövzunu işləməyinizdən asılı olmayaraq 
müşahidə aparın və yeni mövzular tapmağa, xəbərdən xəbər çıxarmağa çalışın. 
 
6.4. X
əbərin uzunluğu 
 
Jurnalist 
ən maraqlı fakt və hadisələrdən ibarət xəbəri elə çatdırar ki, həmin 
x
əbər ümumiyyətlə maraqsız və cansıxıcı olar. Materialı maraqsız edən ən başlıca 
amill
ər ilk növbədə cümlələrin uzun-uzadı yazılması, mücərrəd və çətin anlaşılan 
cüml
ə quruluşları, həmçinin montaj zamanı yol verilən yanlışlıqlardır.  
Televiziyada dem
ək olar ki, hər bir redaksiyanın  özünün  material  işləmək 
prinsipi var. M
əsələn, yaradıcı redaksiya ilə xəbərlər redaksıyasının yazı və montaj 
üslubu eyni ola bilm
əz.  Xəbərlərdə  material  işləyərkən  istər mətn, istərsə  də 
görüntü bax
ımından jurnalist konkret vaxt amilinə  əməl etməlidir. Yalnız sözlər 
deyil, görüntül
ər belə  operativ olaraq bir-birini  əvəz etməli, dinamika olmalıdır. 
Mü
əyyən olunmuş vaxt amilini keçən reportaj qəbulolunmazdır. Belə materialları 
tamaşaçı  dinləməkdən imtima edir. Beləliklə,  uğurlu  reportaj  üçün  vaxt  amili 
baxımından nəzərdə tutulmuş əsas prinsipləri aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar:  
- 
Süjetin xronometrajı normal halda 1 dəqiqə 30 saniyə, 2 dəqiqə olmalıdır; 
- Süjet daxilind
ə verilən sinxronun hər biri normal halda 30 saniyə olmalıdır; 
-  Süjet daxilind
ə  verilən interküylər minimum 5 saniyə, maksimum 10 
saniy
ə   təşkil etməlidir; 
- Süjet daxilind
ə verilən stəndapların hər biri 10 saniyəni keçməməlidir;    
Qeyd olunan prinsipl
ərə  əməl etsəniz süjet daha dinamik və  maraqlı 
alınacaq.  Yadda  saxlayın,  materialın  zəngin və  hərtərəfli  olması  onun 
xronometrajının  uzunluğu  ilə  deyil, süjetdə  yer  alan  faktların  və  həmin faktlara 
uyğun görüntülərin uğurlu təqdimatı ilə müəyyən edilir.     
 B
əlkə  də  yuxarıda  göstərilən  vaxt  normaları  sizə  az görünə  bilər. Amma 
ist
ər mətn, istərsə də sinxron üzərində bir qədər baş sındırsanız və təkrar cümlələri   
materialdan  çıxarsanız,  süjeti  və  materialda gedəcək sinxronu, yaxud stəndapı, 
interşumu həmin vaxt normasına uyğunlaşdıra biləcəksiniz.     

---

B
əs kadrların uzunluğu nə qədər olmalıdır? 
 
Material
ın mövzusundan, süjetin ideya xəttindən asılı olmayaraq, reportajda 
bir kadr
ın uzunluğu maksimum 3 saniyə olmalıdır. Başqa sözlə, süjetdə yer alan 
kadrlar 3 saniy
ədən bir dəyişməlidir.  Əlbəttə, elə  görüntülər  ola bilər ki, onlar  
süjetin    “can
ıdır” və    bilavasitə  hadisənin  məğzini  əks etdirir. O zaman həmin 
görüntü ad
ətən  interşum  kimi  ayrıca olaraq təqdim olunur. Belə  olan halda siz 
prosesi 
əvvəldən sonadək göstərmək məcburiyyətində  deyilsiniz. Yalnız  əsas 
m
əqamı  göstərsəniz yetər.  Başqa  cür  desək,  ən maraqlı  kadrın  ən maraqlı  anını 
götürün. Bu yolla h
əm tamaşaçını bir qədər də maraqlandırmış, həm də vaxt udmuş 
olars
ınız.   
 
6.5. X
əbərin oxunma qaydası 
 
X
əbər sakit oxu tərzini sevmir. İstər  kadrarxası  mətni oxuyanda, istər 
st
əndap, istərsə  də  efirə  çıxıb  aparıcılıq  etdiyiniz  zaman  nə  dediyinizin, hansı 
x
əbəri oxuduğunuzun fərqinə varın. Monoton oxu tərzi tamaşaçıya lazım deyil və 
bu  cür  oxunuşla  siz  auditoriyanın diqqətini cəlb edə, xəbərin mahiyyətini, 
vacibliyini tamaşaçıya çatdıra bilməyəcəksiniz. Odur ki, təqdim edəcəyiniz xəbəri 
bir neç
ə  dəfə  oxuyun,  daha sonra onu ictimaiyyətə  ötürün. Bu zaman sözlərin 
m
əntiqi  vurğularını  və  sintaqmı  (R.M. sintaqm –  sözlər  arasında  verilən kiçik 
pauzalardır) dəqiq müəyyənləşdirin. Yadda saxlayın ki, hər cümlənin əsas faktı və 
m
əntiqi  vurğusu  var.  Odur  ki,  həmin faktı  tapmaqla, məntiqi  vurğunu  da  məhz 
h
əmin sözün üzərinə vurun. Məsələn: 
 
(pauza)'>Nümun_ə:___Əmək_və_Əhalinin_Sosial_Müdafiə_naziri_yola_saldığımız_il_ərzində_500-ə_yaxın__ail__əyə'>Nümun
ə:    
 
Əmək və  Əhalinin Sosial Müdafiə  naziri  yola  saldığımız  il  ərzində  500-ə  yaxın 
ail
əyə  ünvanlı  sosial  yardım  göstərib,  50 ailə  evlə  təmin olunub, 200 nəfərə  isə 
avtomobil h
ədiyyə  edilib.  Nazir  Füzuli  Ələkbərovun sözlərinə  görə, gələn il bu 
göst
əricilər daha da artacaq. Başa çatmaqda olan il bu baxımdan Məmmədovlar 

---

ail
əsinə  də  düşərli oldu. Ailənin  başçısı,  57  yaşlı  Şakir  Məmmədov birinci qrup 
Qarabağ  əlilidir. Göstərdiyi xidmətləri nəzərə  alan  Əmək və  Əhalinin Sosial 
Müdafi
ə Nazirliyi mayın 29-da ona KİA markali avtomobil hədiyyə edib. 
 
 
 
 
 
*** 
Yadda  saxlayın,  məntiqi  vurğu  cümlənin  ən vacib sözünün üzərinə  düşür. 
Əksər hallarda bu, rəqəm və konkret faktlar olur. Əgər cümlədə rəqəm yoxdursa, o 
zaman cüml
ənin  ən önəmli faktını  tapın və  vurğunu  da  məhz həmin cümlənin 
üz
ərinə  vurun.  Tələb  olunan  şərtlərdən biri odur ki, jurnalist süjetin mətnini 
yazark
ən onu necə  oxuyacağı  haqqında  düşünməlidir. Maksimum dərəcədə  sadə 
cüml
ələr və  cümlə  birləşmələrindən istifadə  etsəniz həmin xəbəri də  asanlıqla 
oxuya bil
ərsiniz.  
B
əzən jurnalist xəbəri birnəfəsə, sürətlə  oxumağa  çalışır.  Əlbəttə, xəbər 
sür
ətli oxu tərzini  sevir.  Lakin  unutmayın  ki,  xəbəri  hazırlamaqda  və  montaj 
edil
ərək ictimaiyyətə ötürməkdə əsas məqsəd auditoriyanı zəruri informasiyalarla 
t
əmin etməkdir. Əgər tamaşaçı sizin nə dediyinizi anlaya bilmirsə, o zaman həmin 
x
əbəri  hazırlamağın  və  ictimaiyyətə  təqdim etməyin nə  mənası  var?  Auditoriya 
x
əbəri  asan  qavramalı  və  xəbərdə  qeyd olunan  faktları,  ümumi  mövzunu, 
jurnalistin g
əldiyi nəticəni  aydın  dərk etməlidir. Bu mənada xəbər oxuyan 
jurnalistin sintaqma düzgün 
əməl etməsi olduqca vacib prinsiplərdən sayılır. Belə 
ki, sözl
ər  arasında  qısa  pauzalara  yol  verməklə  materialı  daha  rahat  oxumaq və 
fikri daha aydın çatdırmaq mümkündür. Yuxarıda göstərdiyimiz xəbər üzərində bu 
d
əfə sintaqmları tapmağa çalışaq: 
 
Nümun
ə: 
 
Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiə naziri (pauza) yola saldığımız il ərzində (pauza) 
500-
ə yaxın ailəyə (pauza) ünvanlı sosial yardım göstərib(pauza), 50 ailə (pauza) 
evl
ə təmin olunub(pauza), 200 nəfərə isə (pauza) avtomobil hədiyyə edilib. Nazir 
Füzuli Ələkbərovun sözlərinə görə(pauza), gələn il (pauza) bu göstəricilər (pauza) 
daha  da  artacaq.  Başa  çatmaqda  olan  il  (pauza)  bu baxımdan  (pauza) 

---