Мащмуд аллащманлы
Yüklə 41,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- El sənətkarının sorağında
- Paşa Əfəndiyev professor 1981
95 QALIBDIR Ay ağalar, ixtiyarsız dünyadır, Neçələrin ötgün sözü qalıbdır. Neçə uluların, neçə qazının, Neçə əfəndinin yazı qalıbdır. Neçələrin bala durmaz yuvada, Neçələrin əli qalmaz duada, Neçələri dövran sürür dünyada, Neçələrin seyri, düzü qalıbdır. Neçələri xınalayır əlləri, Neçələri döşə düzür gülləri, Neçələri nicələyir belləri, Neçə gözələlrin nazı qalıbdır. Neçələri mərhum olur beşində, Neçələri ölür otuz beşində, Neçələri gedir doxsan yaşında, Neçələrin gündə gözü qalıbdır. Mən Cüməyəm xoş keçinmir zamanım, Axirətdə qarşı gəlsin imanım, Beş gün dövr etməyə gəlmir gümanım, Ol Aşıq Rəcəbin sazı qalıbdır. 1989 El sənətkarının sorağında 1961-ci ilin oktyabrında Molla Cümənin şeirlərini topla- yan ekspedisiyamız Şəkinin Baş Göynük kəndinə gəlmişdi. Ağsaqqallarla, şeir həvəskarları ilə görüş zamanı ədəbiyyat müəllimi Şərif İdrisovu nişan verdilər. Dedilər ki, o, müharibə 96 illərindən aşığın şeirlərini, haqqında rəvayətləri toplayır. Şərif müəllimlə ətraf kəndləri dolaşdıq. Molla Cümənin bir sıra şeirlərini yığdıq. Bunlar aşığın 1966-cı ildə çıxan kitabına daxil edildi. Şərif İdrisov uzun illərdir Molla Cümənin müasirləri, ya- xın dostları, qohumları, şagirdləri, pərəstişkarları ilə söhbət-lər aparıb çoxlu materiallar əldə etmişdir. Yaxud “İsmi Pünhan” məsələsini götürək. Molla Cümə öz ilk məhəbbətinin adını ona görə gizlətmişdir ki, o çox varlı, həm də dindar bir şəxsin qızı idi. Ş.İdrisov həmin məsələ ilə bağlı şeirlərdən birisini şifahi dildən tapıb yazıya almışdır. Unutmaram ismin, eylərəm əzbər, İki Mim Rey, Yeyin üstündə dilbər. Son misrada olan hərflərdən Məryəm adı alınır. Bu da, bizcə “ismi pünhan”la əlaqədar olan mübahisələrə Ş.İdrisovun əlavəsidir. O, Molla Cümənin erməni aşığı Donu ilə deyişmə- sini də şifahi dildən yazıya alıb. Bu deyişmənin Molla Cüməyə aid hissəsi məlum idi. Aşıq Donunun sözlərini isə ilk dəfə Ş.İdrisov yazıya almışdır. Molla Cümə şeirlərində özünü Layisqili adlandırır. Təd- qiqatçılar da aşığı Aşağı Layisqili sayırlar. Ş.İdrisovun axtarış- larından sonra gəldiyi nəticə isə belədir: “Cümə Şəki rayo- nunun Baş Layisqi kəndinin Qumux hissəsində Həşim Şağa adlanan məhəllədə anadan olmuşdur. Atası Salah kişi Abbas- kəndinə (Selbasana) köçmüş, bir müddətdən sonra həmin kəndi sel aparmış, ondan sonra Aşağı Layisqidə məskən salmışdır”. Topladığı materialları Ş.İdrisov indi səliqəyə salıb Bakı- ya gətirmişdir. Burada Molla Cümənin gəraylı, qoşma, təcnis, divani, deyişmə, ustadnamə, dastan və s. ibarət çoxlu əsərləri toplanmışdır. Şərif İdrisov 1937-ci ildən doğma kəndi Baş Göynükdə müəllim, tədris hissə müdiri, məktəb direktoru vəzifələrində işləmişdir. Ədəbiyyat, şeir həvəskarıdır, bədii yaradıcılıqla da məşğul olur. Doqquz uşaq atasıdır. 97 M.F.Axundovun anadan olmasının 150 illiyi münasibə- tilə yazdığı “Görüş” pyesi 1962-ci ildə Şəki xalq teatrında ta- maşaya qoyulmuşdur. Molla Cümənin həyat və yaradıcılığına həsr etdiyi “İsmi Pünhan” pyesini tamamlamışdır. Molla Cümə haqqında “Şəki fəhləsi” qəzetində məqalələr çap eləyib, yeni şeirlərindən nümunələr də vermişdir. Şərif İdrisov Böyük Vətən müharibəsi iştirakçısıdır. Mü- haribənin ilk günü cəbhədə olub. Vətən müharibəsi əlili kimi vaxtından beş il əvvəl pensiyaya çıxmış, indi Molla Cümənin həyat və yaradıcılığı üzərində tədqiqat işlərini davam etdirir. Paşa Əfəndiyev professor 1981 Aşıq Məhəmməd Həsrətov, Balakən rayonu İti tala kəndi Reyhan xanım, Molla Cümənin qızı Yunis Təhməzov, Qax rayonu İlisu kəndi Molla Cümənin şeirləri "Hophopnamə"-nin səhifələrində 98 MOLLA CÜMƏ (1854-1920) Klassik Azərbaycan aşıq poeziyasının görkəmli nüma- yəndələrindən biri də Molla Cümədir. Molla Cümə həyatı, yaradıcılığı, poetik aləmi etibarilə maraqlı bir şəxsiyyət olmuş- dur. O, zəngin ədəbi irs qoyub getmişdir. Təəssüf ki, bu irsin öyrənilməsinə gec başlanmış, aşığın yaddaşlarda yaşayan yüz- lərlə şeiri itib-batmış, ayrı-ayrı şəxslərdə olan onlarla şeirinin əlyazması bizə gəlib çatmamışdır. Altmışıncı illərdə bir neçə dəfə Şəki, Qax, Zaqatala, Balakən rayonlarının kəndlərini do- laşmış, aşığın şeirlərindən ibarət bir neçə əlyazması əldə etmi- şik. O zaman aşıqlarla, hətta Molla Cümə dövrünün adamları ilə söhbət aparmış, onların dilindən çoxlu şeirlər, xatirələr yaz- mışıq. Şəkinin Baş Göynük kəndində Salman Ərəbov, Aşağı Göynükdə Mehralı Həşimov, İdris Mustafayev, Qax rayonunun İlisu kəndində Yunis Təhməzov, Cəmil Həmzəyev, Qaxbaş kəndində Aşıq Rəfi, Zərnədə Zeynalabdin və Əbdülmanaf Əfəndiyev qardaşları, Lələpaşa kəndində Şirin Cəlilov, Zaqata- lanın Çobankol kəndində Aşıq Kazım, Kəpənəkçi kəndində Murtuzəli, Balakən rayonunun İtitala kəndində Aşıq Məhəm- məd (o, Molla Cümənin şagirdi olmuşdur) və başqaları aşığın əksər şeirlərinin əzbərdən söylədilər. Bir zaman Molla Cümə- nin əsərlərinin toplayıcıları – Şəki şəhər internat məktəbinin dil-ədəbiyyat müəllimi Cahangir Qazıyev, Baş Göynük orta məktəbinin müəllimi Şərif İdrisov, aşığın qız nəvəsi Mövlud Əzizovla da tanış olduq. Bütün bu axtarışların bəhrəsi olaraq 1966-cı ildə aşığın ilk kitabı çap edildi. İyirmi ilə yaxın bir vaxt ərzində apardığımız axtarışların nəticəsi kimi biz yenidən aşığın şeirlərini toplayıb nəşriyyata təqdim etmişik. Bu şeirlərin böyük əksəriyyətini aşığın əlyazmasından götürmüş, bəzilərini isə eldən toplayıb saf-çürük etdikdən sonra kitaba daxil etmişik. Molla Cümə olduqca məhsuldar bir sənətkar olmuş- dur. Bəlkə də aşıq poeziyasının elə bir şəkli olmayıb ki, Yüklə 41,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|