Мащмуд аллащманлы
Yüklə 41,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1993-cü il BÖYÜK SƏNƏTKARIMIZA ƏBƏDİ HEYKƏL UCALDAQ
122 qoxu hiss edirlər, şübhələnirlər, kəndə səs düşür, gedib baxır- lar, bir neçə insan cənazəsi tapırlar. Onlar bir-birinin üstünə qalaqlanıb. Molla Cümə də onların arasındadır”. İdris dayı göstərir ki, Molla Cüməni yolun alt tərəfində şəxsən mən özüm bax bu əllərimlə basdırmışam. Özü də üzü aşağı yatdırılmışdı. Bir neçə yerdən qılınc yarası vurulmuşdu, sifəti tanınmaz ol- muşdu, aşığı yalnız paltarlarından tanıdıq. İdris Mustafayev davam edir ki, kəndin bu mötəbər adamlarını aparan və məhv edən o zaman müxtəli yollarla, hətta orduya belə soxulan, özü də əslən Şəkinin Səbətli kəndindən olan ermənilər idilər. Onlar Molla Cüməni tək aparmağa ehtiyat etmiş, çünki bu müəyyən şübhə doğura bilərdi, bir çox işlərin üstünü açardı, həm də xalq buna qətiyyən icazə verməzdi. Ona görə də kəndin ən hörmətli adamlarından-qocalardan bir neçəsini seçmiş və aldadıb aşıqla birlikdə aparıb tələf etmişlər. Beləliklə, 1920-ci ilin may ayında Mola Cümə vəhşicəsinə öldürülmüş, qəbri də Aşağı Layisqidə yolun kənarındadır. Şəkidə Molla Cümənin qızı Reyhan xanımın bağışladığı əlyazmasında bu barədə aşağıdakı sözlər yazılmışdır: “1920-ci ildə bolşeviklər Nuxaya gəldiyi vaxt Nuxa, Zaqatala arasında hərbi gedişat sürətlənirdi. Şuranın gəldiyi bütün ətrafa, kənd- lərə yayılır və bütün camaat, əhali qaçmağa başlayır. Bu xəbəri eşidən Aşağı Layisqi kəndindən dəxi olanlar başlayır. Molla Cüməyə bu xəbər çatınca heç yerə tərpənməyir; “getməyin, bu hökumət ancaq biz kəndlilərindir” deyə hərəkət göstərməyir və öz qonşularını da qaçmağa qoymayır. Bundan bir az qabaq erməni-müsəlman ziddiyyəti olduğu da məlum idi. Odur ki, həmin Aşağı Layisqi kəndinə gəlmiş Qırmız Ordu arasındakı ermənilər kənddə dayanmış Molla Cüməni, təxminən səkkizə qədər qaçmamış olan qonşularını tutub kənddən üç verst uzaq- da öldürürlər ki, Molla Cümə də gözlənilmədən ağır bir ölümə məhkum olmuşdur”. Gətirilən iqtibasda bir sözü oxuya bilmə- dik, əlyazmasında demək olar ki, pozulub, bütün səylərimiz bir nəticə vermədi, yerinə nöqtələr qoyduq. Bu söz bizcə addır, 123 özü də yer adıdır, yəni həmin ermənilərin mənsub olduğu yerin-kəndin adıdır, bir az da dəqiq desək, bizcə Şəkinin ermə- nilər yaşayan kəndlərindən birinin adıdır. Qızı Reyhan xanımın dilindən atasının ölümü haqqında məlumatı biz 1962-ci ildə almışıq, əlyazmasından isə bir neçə ay bundan əvvəl tapmışıq. Diqqət edilərsə o qədər rəvayətlər içərisində ən çox bir-birinə yaxın olan və Reyhan xanımla əlyazmasında qalmış məlu- matdır. Nəhayət, əlyazmasının “bundan bir az qabaq erməni- müsəlman ziddiyyəti olduğu da məlum idi” ifadəsinə diqqət yetirək. Aydındır ki, Molla Cümə kəndin bir neçə hörmətli adamı ilə bu ziddiyyətin qurbanı olmuşdur. Əsgər paltarına girmiş ermənilər belə bir fürsətdən istifadə edərək intiqam almış, çoxdan izlədikləri görkəmli sənətkarı qətlə yetirmişlər. 1993-cü il BÖYÜK SƏNƏTKARIMIZA ƏBƏDİ HEYKƏL UCALDAQ Şəki Şəhər İcra hakimiyyətinin başçısı Nəzir Əhmədov, Azərbaycan Yazıçılar Birliyi Şəki Şəhər Filialının sədri Teymur Xəlilov, Azərbaycan Respublikası Elmlər Akademiyası Şəki etnoqrafiya qrupunun rəhbəri Hacı Sabir Əfəndi, “Şəkinin səsi” və “İpəkçi” qəzetlərinin baş redaktoru, respublikanın əməkdar jurnalisti Salis Məmmədov cənablarına Hörmətli həmyerlilərim! Ömrümün 35 ilinin böyük aşığımız, ölməz sənətkarımız Molla Cümənin yaradıcılığına həsr etmişəm. 1961-62-ci illərdə iki il Şəki, Qax, Zaqatala, Balakən rayon və kəndlərini qarış- qarış gəzmişəm, aşığın saysız-hesabsız şeirlərini şifahi dildən toplamışam. Mola Cümənin dord əlyazmasını əldə etmişəm, 124 şeirlərindən ibarət iki kitabını (1966, 1983) və aşığın həyatı və sənəti haqqında 20-dən çox məqalə nəşr etdirmişəm. Mən belə hesab edirəm ki, aşığın demək olar ki, bütün əsərləri əlimdə olan əlyazmalarındandır. Bütün illər ərzində dörd müxtəlif xətlə yazılmış (ərəb əlifbası ilə) əlyazmaları üzərində iş aparmışam. Bəzi şeirlərinin oxunmasına 1-2 ay vaxt sərf etmişəm. Nəhayət, 35 illik zəhmətim başa yetişmişdir: Molla Cümənin bütün əsərlərini oxuyub başa çatdırmış, lüğət tərtib etmiş, mifoloji surətlərin mənalarını açmışam, otuz müəllif vərəqi həcmində kitabı hazırlamışam. Böyük zəhmət, əziyyətlər, maddi və mənəvi çətinlikləri dəf edərək kitabı mət- bəədə yığdırmışam. O zamandan iki ilə qədər vaxt keçmişdir. İndi mən heç nə eləmək iqtidarında deyiləm, kağızın olmaması bəhanəsilə kitab-mənim otuz beş illik zəhmətim məhv olmaq qorxusu qarşısındadır. Hər yerdən əlim üzülüb, üzümü Sizə tuturam, gəlin fikirləşək: nə yolla biz bu kitabı Şəki camaatına çatdıra bilərik. Mən təmənnasız olaraq əlyazmamı da şəkililərə hədiyyə verə bilərdim. Molla Cümənin (qoca yaşlarında vəhşicəsinə qətlə yetirilmiş bu böyük insanın) külliyyatı hər bir şəkilinin evini bəzəməlidir. Mən Sizə, Şəkinin bütün imkanlı adamlarına, xey- riyyəçilərinə, ümumiyyətlə bütün Şəki camaatına müraciət edi- rəm. Kağız əldə eləmək üçün vəsaiti nə yolla əldə edə bilərik? Gəlin, birlikdə bu kitabı məhv olmaqdan xilas edək, bu kitabın capı ilə şəkililər elə bil şəhərin mərkəzində öz böyük sənət- karlarına əbədi heykəl ucaltmış olacaqlar. Salis, əzizim, Sizə qardaş deyim, bala deyim, fikirləşin, məsləhətləşin-bu işi biz nə yolla başa çatdıra bilərik. Sizə zəhmət olmasa, mənim bu yazımı qəzetinizin səhifələrində çap edib bütün Şəki camaatına çatdırın. Mən Sizə böyük ümidlər bəsləyirəm. Mən xəstəyəm, şəhərdən çıxa bilmirəm, yoxsa gə- lib Sizinlə görüşərəm. Əvvəlcədən Sizə öz minnətdarlığımı bildirirəm. Hörmətlə: Yüklə 41,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|