Мащмуд аллащманлы
Yüklə 41,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1989 İsmi Pünhan kimdir İsmi Pünhan niyə məndən küsürsən
112 Hətta xarici gözəlliyi, səliqəli, al-əlvan geyimlərini təsvir edəndə də Molla Cümə gözəlin xoş rəftarını, şirin dilini, necə deyərlər, tərbiyəsini yaddan çıxarmırdı. Mən səndəki xoş qılığı Hər insanda görməmişəm... Ümumiyyətlə, xalq ədəbiyyatımızda, xüsusilə dastanla- rımızda xalq belə bir ideyanı müdafiə edir ki, əsl, düzünə, səmimi, ülvi məhəbbət dünyada hər şeydən qiymətlidir, onu heç nə əvəz edə bilməz. Qara at nalı neylər, Qara qaş xalı neylər. Sən kimi yarı olan Dövləti, malı neylər. Molla Cümə də öz lirik şeirlərində bu ənənəvi xalq idealını çalıb-çağırmışdır. Aşıq eşqində sadiqdir. O, yer üzündə bircə vəfalı həmd- əm istəyir və ömür, gününü də sona qədər onunla keçirmək arzusunda yaşayır. Belə keyfiyyətlər Molla Cümə yaradıcılığını el içərisində yaymış, özü isə ən görkəmli sənətkar kimi sevilmişdir. Səndən ayrı ömür sürüb neylərəm Molla Cümə istər ölsün səninlə. Molla Cümə yaradıcılığında sevinclə kədər qoşa təsvir olunmuşdur. Bir də həyatın özü axı, belə qurulmuşdur. Molla Cümə dünyadan köçəndə də el gözəllərinin ona yas tutub ağlamasını arzulayırdı. Aşığın “Ağlasın” rədifli qoşması bunu sübut edir. 113 Ay ağalar, mən tək qərib öləndə, Səs düşsün ölkəyə ellər ağlasın. Ömrünün sonlarında ah və fəğan edən, özünü bu dünya- da qərib və tənha sayan aşıq ömrü boyu gözəlliyini, eşq və səadətini tərənnüm etdiyi gözəlləri yasına çağırır və bunda müəyyən mənada təsəlli tapırdı. Anam yox, bacım yox etsin ah-fəğan, Yasım tutsun Almalıda Tükəzban. Şotavarda Leyli, Marsanda Reyhan Tasmalıda o Güllüzar ağlasın. Adı çəkilən kəndlərin hamısı Qax rayonundadır. Elə buradaca kiçik bir ibrətamiz haşiyə: Bu əhvalatı bizə Marsanda ağsaqqallar (Rauf Əfəndiyev adlı) nəql etdilər. Molla Cümənin qız nəvəsi Mövlud Əzizov Şəki ikiillik müəllimlər institutunu qurtarıb, Qax rayonunun Marsan kəndinə müəllim təyin olu- nub. Orada Reyhan adlı bir gözələ könül verib, evlənib Şəkiyə, ata yurduna aparmışdır. Kim bilir, Mövlud müəllimin butası bəlkə də babasının tərif etdiyi Reyhanın nəvəsidir. “Ağlasın” qoşmasının son bəndini də oxuculara çatdıraq: Cüməyə yas tutsun Güllükdə Fətmət, Muxaqda Asiyət, Talada Həlmət, Qımırda Gülsənəm, Bazarda Əmnət, Çobankolda bircə Nigar ağlasın. Aşıq bu qədər el gözəlinin adını dillərə dastan elə- mişdir. Ancaq öz sevgilisinin adını çəkməmişdir. İsmi Pünhan (adı gizli) adlandırmışdır. Qax rayonunda olduğumuz zaman Molla Cüməni yaxşı tanıyan və şeirlərini əzbərdən bilən dünyagörmüş qocalardan biri dedi ki, el ədəbiyyatı indiyə qədər gözəlin adını 114 gizlətməmişdir. Molla Cümənin butasının adı isə pünhan olaraq qaldı. Niyə onun adı gizli qalıb, açılmayıb? Bu, ayrıca bir söh- bətin mövzusudur. 1989 İsmi Pünhan kimdir İsmi Pünhan niyə məndən küsürsən, Dost, mehriban ya bir olar, ya iki. İsmi Pünhan görkəmli Azərbaycan aşığı Molla Cümənin əksər şeirlərində çəkilən addır. “İsm – ad, “Pünhan” isə gizli deməkdir. Aşığın şeirlərinin əsas hissəsi İsmi Pünhana müra- ciətlə başlayır, müəyyən bir hissəsi də İsmi Pünhanla qurtarır. İsmi Pünhan kimdir? Ümumi rəy belədir: Molla Cümə gənc yaşlarında varlı, yaxud dindar bir yerdən olan qıza aşiq olmuş, ancaq qızın adını çəkməyi ona qadağan etmişlər. Ona görə də aşıq sevgilisinin adını gizlətmiş, İsmi Pünhan adlandıraraq ömür boyu şeirlərində vəsf etmişdir. 1960-cı illərdə bir neçə dəfə aşığın şeirlərini toplamaq məqsədilə Şəki, Qax, Zaqatala, Balakən rayonlarında olduq və bu adla maraqlandıq. Çoxlu rəvayətlər eşitdik. Zaqatalanın Çobankol kəndində Aşıq Kazım dedi ki, İsmi Pünhan Qax rayonunun Şabalıtlı kəndində Şeyx Babanın qızı olmuşdur. Bəzi qocaların dediyinə görə, İsmi Pünhan Şəkinin Aşağı Göynük kəndində Hacı İbrahim Əfən- dinin qızı imiş, bəzilərinin dediyinə görə isə, İsmi Pünhan Molla Cümənin gənc yaşlarında təhsil aldığı mədrəsə sahibinin qızı olub, hətta əlavə edirlər ki, müəlliminin qızı olub. Qax rayonunda aşığın yaradıcılığına bələd olan qocalardan biri dedi ki, el ədəbiyyatında heç nə gizlədilməyib, ancaq Molla Cümə- nin İsmi Pünhanı pünhan olaraq qaldı. Aşığın yaradıcılığı ilə məşğul olduqca aydınca meydana çıxır ki, Molla Cümə nə 115 varlılardan, nə də din nümayəndələrindən qorxub çəkinmə- mişdir. Onun birbaşa adları – ləqəblərilə varlılara və dindarlara ünvanlanmış həcvləri bunu aydınca göstərməkdədir. Bəs niyə onun sevgilisinin adı indiyə qədər məlum olmamışdır. Bizə belə gəlir ki, Molla Cümə sevgilisinin adını iki səbəbə görə gizlədə bilərdi. Sevimli müəlliminin qızı olduqda, yaxud da evi, mülkü, özü el içərisində ziyarət hesab edilən dindar bir şəxsin qızı olduqda. Ancaq məsələ burasındadır ki, heç kəs İsmi Pünhanın kim olması haqqında dəqiq məlumata malik deyildir. Yəni İsmi Pünhanı bir buta – sevgili – aşiq kimi tarixdə tapmaq mümkün olmamışdır. Şəkinin Aşağı Göynük kəndində yaşı yüzü adlamış İdris Mustafayev dedi ki, mən Molla Cümənin uşaqlıqdan ürək dostu olmuşam, çəltik əkməyə də bir yerdə gedərdik. Bir gün araya salıb ondan soruşdum ki, axı, bu İsmi Pünhan kimdir, bundan nə qədər danışırsan? Molla Cümə cavab verdi ki, andım var, mən bu sirri ölüncə açmayacağam. Qızı Reyhan xanım da İsmi Pünhanın kim ol- masını dəqiq deyə bilmədi, bir onu əlavə elədi ki, İsmi Pünhan dünyadan nakam getmişdir. Bütün bunlara biz bir cəhəti də əlavə etmək istəyirik. Azərbaycan aşıq sənətində qədimdən sabitləşən bir ənənə var: hər bir ustad aşığın bir sevgilisi, butası olub. Bizə belə gəlir ki, Molla Cümənin İsmi Pünhanı onun butasıdır və aşıq şeirlərinin əksəriyyətini də həmin butasına - İsmi Pünhana həsr eləmişdir. Qızı Reyhan xanım danışır ki, anamdan eşitmişəm ki, atama buta verilib, özü də bu hadisə evlənəndən sonra olub (Reyhan xanım bu əhvalatı anasından eşitdiyi kimi təfsilatı ilə bizə nəql elədi). İndi gəlin, İsmi Pünhanla əlaqədar Molla Cümənin yara- dıcılığına kiçik bir səyahət edək. Elə buradaca deyək ki, Molla Cümənin şeirlərində öz adları ilə vəsf edilən gözəllərin sayı- hesabı yoxdur. O, sazının qotazını asan, gəzib dolaşdığı yerlər- də rast gəldiyi digər el gözəllərinin hamısını öz adları ilə şeir- lərində tərifləyir. Yüklə 41,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|