Мащмуд аллащманлы
Yüklə 41,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1989. Molla Cümənin gözəlləri
105 axırlarında Molla Cümə vəhşicəsinə öldürülmüş, qəbri də Aşa- ğı Layisqidə yolun kənarındadır. Həqiqət budur ki, Cümə öldürülmüşdür, bunu hamı təs- diq edir. Ancaq bəzilərinin dediyi kimi, aşıq səhvənmi öldürü- lüb, öldürəndən sonramı onun Molla Cümə olduğunu biliblər. Bu məsələ ilə əlaqədar biz bəzi digər mülahizə və müşahidə- lərimizi demək istəyirik. Əvvəlan, Molla Cümə həddindən artıq həssas, narahat bir şəxs olub, ədalətsizliyə, zülmə, özbaşınalığa heç vəchlə dözə bilməmişdir. Xüsusilə, gözləri ilə gördüyü, şahidi olduğu haq- sızlıqlara o, yerindəcə cavab verirdi. Bu cəhəti biz onun həcv- lərində açıqcasına görməkdəyik. Axundlar, əfəndilər, mollalar acgözlük edirsə, min cür yalan və fırıldaqla xalqı soyursa adları və ya ləqəblərilə Molla Cümə şeirinə düşürdülər. Aşığın “Molla”, “Əfəndi”, “Hacılar”, “Olacaq” və sair rədifli çoxlu şeirləri bu cəhətdən xüsusilə diqqəti cəlb edir. Zəmanənin ən varlı adamlarından olan Qıpcaqlı Hacı Kərim, Şəkili Cavad ağa, Axsaq Laçın, Almalı İsa dəllək, Səid və başqalarının özbaşınalığı, yoxsullara həqarəti, zülmü, ikiüzlülüyü, yalan və xəsisliyi həcvlərdə birbaşa üzlərinə deyilmişdir. Əlavə edək ki, Molla Cümə bütün yaradıcılığı boyu həcvlər yazmışdır. Qoca- ların, ağsaqqalların söylədiyinə görə xalqı aldadıb soyan, inci- dən, təhqir edən varlıların, din nümayəndələrinin aşığı görməyə gözləri yox idi. Əlbəttə, bu şəxslər Molla Cümədən intiqam almaq, ona mənəvi zərbələr vurmaq, aşığı yer üzündən silmək üçün fürsət axtarırdılar. İkinci bir tərəfdən Molla Cümə öz müasirləri olan Ələs- gər, Hüseyn Bozalqanlı, Çoban Əfqan, Xəyyat Mirzə, daha sonra Aşıq Bilal, aşıq Əsəd, aşıq Mirzə dünyagörüşlü sənətkar idi. O, yaşadığı dövrdən şikayətlənir, bəzən varlıları, qoluzor- luları ədalətə, yaxşılığa, səxavətə, alicənablığa çağırır, bir sözlə yoxsulları müdafiə edirdi. Xüsusilə son dövr şeirlərində əda- lətli, sərbəst, xoşbəxt bir zamanın gələcəyinə böyük ümidlər bəsləyirdi. Nəhayət, 1917-ci ildə Böyük Oktyabrın qələbəsi və 106 onun sədalarının Azərbaycana gəlib çatması aşığın yeni, azad, ədalətli bir həyata olan inamını birə on qat artırdı. Sevincini mahnılarla elə car eləməyə başladı. Bu cəhəti biz yalnız Molla Cümənin yaradıcılığında deyil, o zaman bir sıra Azərbaycan aşıqlarının da yaradıcılığında görürük. 1918-ci ildə Gəncədə gənc Aşıq Məhəmməd Qəhrəman oğlu “Gəlirmi” rədifli bir mahnı qoşub oxudu və beləliklə bir çox Azərbaycan aşıqlarının və xalqın intizarını bəyan etmiş oldu. Mahnı qadağan olundu, aşıq həbs edildi. Bu mahnıda belə bir misralar var idi: “Böyük Lenin bu dünyanın rəhbəri”, “Qoca Şərqin Nərimanı gəlirmi” və s. Tovuzdan Xəyyat Mirzə, Ağstafadan Mirzə Səməd, məş- hur şair və partiya işçisi İsmayıl Katib həmin rədifdə mahnı- larla Aşıq Məhəmmədin səsinə səs verdilər. Bu zaman Şəkidən isə Molla Cümənin səsi ümumi ansambla qoşuldu. Aşığın nə- vəsi Mövlud Əzizov 1961-ci ildə bizə babasının bir şeirini təqdim etdi. Birinci bənd belə idi: Ay cammat, gəlin sizə söyləyim, Azadlıqdan xoş bir səda eşitdim. Bəylərin torpağı gedir əlindən, Azadlıqdan xoş bir səda eşitdim. Şeir 1968-ci ildə “Xalqın səsi” toplusunda çap olunmuş- dur. Yenə 1961-ci ildə Qax rayonunun Ləkit kəndində olarkən təqaüdçü Məcid Əhmədov Molla Cümənin “Bolşevik” rədifli bir şeirini bizə oxudu: Başına döndüyüm qəriblər şahı, Miskin üçün göndəribsən, bolşevik. Füqarayə çox mərhəmət edibsən, Dərdimizə dava qılan bolşevik... Şeir 1977-ci ildə “Azərbaycan” jurnalının 11-ci nöm- rəsində çap olunmuşdur. Deməli, Molla Cümə Oktyabra qədər varlıları, müftəxor- ları, fırıldaqçı dindarları kəskin həcv edir, dünyadan şikayət- 107 lənir. Oktyabrdan sonra isə həmyerlilərinə inqilab haqqında eşitdiklərini sazında çalıb-oxuyurdu. Bütün bunlardan sonra qızı Reyhanın, dostu İdris Mustafayevin “Molla Cümə qarışıq- lıq vaxtı kənddən çıxmadı, ailəsini də çıxarmadı. Mən aşıq babayam, mənə heç kim heç nə eləməz” sözlərinin mənası və əhəmiyyəti bizə aydınlaşmış olur. Ancaq belə bir zamanda azğın düşmənlər, qaragüruhçular fürsəti əldən verməmişlər. Beləliklə, həqiqət üzə çıxır. Ruhanilər, varlılar, qaragüruhçular, inqilab düşmənləri, millətçilər zamanın keşməkeşliyindən, qa- rışıqlığından istifadə edərək aşıqdan öz intiqamını almış və onu məhv etmişlər, onu qılınc ilə doğrayıb, üzü aşağı yolun kəna- rındakı meşənin içinə atmışlar. 1989. Molla Cümənin gözəlləri XIX əsrin ikinci yarısı və XX əsrin əvvəllərində yaşayıb yaradan görkəmli Azərbaycan aşıqlarından biri də Molla Cü- mədir. Şəxsiyyəti, estetik aləmi etibarilə maraqlı həyat yolu keçmiş bu sənətkar bizə zəngin ədəbi irs qoyub getmişdir. Molla Cümə yaradıcılığının mövzu dairəsi geniş olmuşdur. Bütün ömrü boyu əkinçiliklə məşğul olan Molla Cümə qış aylarında Şəki, Qax, Zaqatala, Balakən rayonlarını, Dağıs- tanın kəndlərini dolaşır, məclislər aparır, öz sevincini elin se- vinc və kədərinə qatırdı. Molla Cümə gözəllik, məhəbbət nəğməkarıdır, onun yaradıclığının əsas hissəsi məhəbbət lirikasıdır. Kəndlərdə, eldə, obada elin bəzəyi olan, xalqımızın ən yaxşı keyfiy- yətlərini özlərində təcəssüm etdirən el qızlarını Molla Cümə fəxrlə vəsf edirdi. Gözəllər Molla Cümənin sazına-sözünə düş- məsilə fəxr edirdilər. Əksər şeirlərini aşıq kəndlərdə şəxsən gördüyü, rast gəldiyi gözəllərə həsr etmişdir. Məsələn, Xana- Yüklə 41,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|