Мащмуд аллащманлы
Yüklə 41,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- MOLLA CÜMƏNİ KİM ÖLDÜRÜB
116 Elə ki, müəyyən səbəblərə görə tərif məqamında gözəl- lərin birbaşa adını çəkmək mümkün deyil, onda aşıq ya əbcəd hesabı ilə, yaxud da ərəb əlifbasının müxtəlif hərfləri vasitəsilə o gözəlin adını şeirinə salır. Ceyranın quzusu, adın bilmişəm, Qafi, zey, yay, teyi, reyə bağlıdır. İkinci misrada q, z, y, t, r hərfləri düzülüb, bunlar Qızyetər oxunur. Unutmaram, ismin eylərəm əzbər, İki mim, rey, yeyin üstündə. İki m, r, y hərfləri əsasında Məryəm adı alınır. Yaxud, əbcəd hesabı ilə: Altmış ilə səkkiz onu Cəm, eylədim əlliyə mən. Bu hesab içrə sənin, İsmini Pünhan demişəm və s. Birbaşa, İsmi Pünhan sözlərinin yazıldığı şeirlərin də sayı-hesabı yoxdur. Molla Cümə sevgilisinə vurulandan ömrü- nün sonuna qədər İsmi Pünhana şeirlər qoşmuşdur. İsmi Pünhan dünyadan köçəndə Molla Cümə ona şeir də həsr eləmişdir. Qoşmanın ümumi ruhundan aydın olur ki, aşığın butası çox erkən dünyadan köçmüşdür. İsmi Pünhan əhvalatı onun dünyadan köçməsi ilə qutar- mır, əksinə, ayrı bir məcraya düşür. İsmi Pünhan Molla Cümə- nin bütün yaradıcılığına hakim kəsilir. Şeirlərin birisində “İsmi Pünhan üstündədir xeyri-şərim”, deyir. Şəkidə qocalardan biri söylədi ki, İsmi Pünhan elə Molla Cümənin özüdür. Aşığın əksər şeirlərində İsmi Pünhan sevgili, buta deyil, Molla Cümə ilə müxtəlif münasibətlərdə bulunan şəxsiyyətdir. Məsələn, şeirlərinin birisində aşıq təsvir edir ki, üç insana dünyada onun meyli qonmuşdur: Molla Surxay, Məhəmmədəli və İsmi Pünhan. Molla Surxay Qax rayonunun İlisu kəndin- 117 dəndir, aşıq ona üç böyük şeir həsr etmişdir, Məhəmmədəli Şəkilidir, aşıq ona böyük bir müxəmməs ithaf eləmişdir. Ancaq burada İsmi Pünhan yenə də pünhan olaraq qalır, onun şəxsiy- yəti aydınlaşmır. Şeirlərin birisində oxuyuruq ki, bir gün aşıq İsmi Pünhanın doqqazına gedir, qasid göndərib onu çağırır, onun üçcə kəlmə xoş göftarına ehtiyac duyduğunu izhar edir, burada o, İsmi Pünhanı “həkimi-loğman” adlandırır: Xubluqda əladır, kamalı cəmdir, O olan məclis də söhbətdir, dəmdir. Danışmağı hicran, gülmağı qəmdir, Həsrətindən canım zara gəlibdir. Başqa bir şeirində təsvir olunur ki, bir dəfə Molla Cümə xəstələnir, İsmi Pünhan onu yoluxmağa gəlir. Şükür sənin birliyinə yaradan, İsmi Pünhan məni görmağa gəlmiş. ... Bir heyva cibində, dörd də almaynan, Cümənin halını sormağa gəlmiş. Şeirdən-şeirə keçdikcə İsmi Pünhan aşıqdan uzaqlaşır, yadlaşır. Artıq İsmi Pünhan əlçatmaz bir varlığa çevrilir, indi Molla Cümə yalnız ona çatmaq üçün ah-aman edir, hətta İsmi Pünhan bir sevgili, aşiq olmaqdan çıxır, ümumiləşir və belə- liklə də, aşığın həyatda çatmaq istədiyi, ömrü boyu can atdığı, ancaq yetə bilmədiyi həyat idealına çevrilir. Belə şeirlərdə İsmi Pünhan buta deyil, əlçatmaz, ünyet- məz idealdır, Məcnunun, Fərhadın, Kərəmin yetə bilmədiyi bir ideal. 1990 118 MOLLA CÜMƏNİ KİM ÖLDÜRÜB Molla Cümə haqqında lap uşaq yaşlarında eşitmişdim, hətta bəzi şeirlərini də əzbərləmişdim. Sonra atamın kitab- xanasında Hümmət Əlizadənin hələ 1935-ci ildə çap etdirdiyi “Aşıqlar” kitabına rast gəldim. Orada aşığın şeirlərini gördüm, onları təkrar-təkrar oxumağı sevirdim. İş elə gətirdi ki, sonralar xalqın mənəvi sərvətinin toplayıcısı və araşdırıcısı oldum. 1961-ci ildə kafedra müdiri, akademik Feyzulla Qasımzadə məndən həmin il üçün elmi-tədqiqat işi mövzusu istədi. Molla Cümə yaradıcılığı ilə məşğul olmaq arzumu ona bildirdim. Alim arzumu bəyəndi və əlavə etdi ki, Molla Cümə çox maraqlı bir şəxsiyyət və görkəmli sənətkar olub (F.Qasımzadə XIX əsr ədəbiyyatına aid dərslik və monoqrafiyasında Molla Cümə haqqında yazmışdı), əvvəlcə onun şeirlərini toplamaq və ondan sonra tədqiq etmək lazımdır. Nəhayət, 1961-ci ilin oktyabrın əvvəllərində pedaqoji institutumuzun direktoru Meh- dixan Vəkilovun sərəncamı ilə bir aylığa Şəki, Qax, Zaqatala və Balakən rayonlarına fərdi ekspedisiyaya yollandım. Oraları gəzdim, gəzdim və nə gördüm... bu yerlərin dağı, daşı, ağacları da Molla Cümədən danışırdı. Şifahi dildən bir neçə bloknot şeir yazıya aldım, çoxlu xatirələr topladım və nəhayət Molla Cümənin zəngin ədəbi irsini əhatə edən üç əlyazması ilə qayıt- dım. İnstitutun böyük elmi şurasında hesabat verdim, ekspedi- siyanın nəticələri elmi-tədqiqat işlərinin yekunlarına həsr edi- lən konfransın tezislər kitabında çap olundu. Bir müddətdən sonra məni gəlib iş yerindən radiokomitəyə apardılar, gördü- yüm işlər barədə qısa məlumat istədilər. Əvvəlcə Zeynəb xa- nım Molla Cümənin “Ya bir olar, ya iki” şeirinə bəstələndiyi mahnını məlahətli səslə oxudu və sonra mən apardığım işlər və aşığın yaradıcılığı haqqında danışdım. Molla Cümənin şəxsiy- yətinə, yaradıcılığına maraq artdı. Bir neçə gündən sonra İmam Mustafayev məni yanına çağırdı. O zaman onun rəhbərlik elə- diyi Genetika və Seleksiya İnstitutu Filarmoniyanın yanında Yüklə 41,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|