Мащмуд аллащманлы
Yüklə 41,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- 1995 Qeydlər və izahlar Ön söz
143 məhsuludur. Burada həm də bizim canımız, ruhumuz, ürəyi- miz, qanımız, gözümüzün işığı təcəssüm etdirilmişdir. Vaxtilə yalnız bir neçə şeiri məlum olan bu böyük söz ustadının əksər əsərlərini xalqa çatdırmağa nail olmuşuq. Bizim ən böyük daxili, mənəvi rahatlığımız da elə bundan ibarətdir. Nəhayət, kitabın tərtibi haqqında bir neçə söz. Molla Cümənin aşıq poeziyasının müxtəlif şəkillərində şeirləri saysız- hesabsızdır. O, çox zaman eyni rədifdə 2-3 və daha artıq şeir qoşmuşdur. Xüsusilə qoşma, divani və müxəmməsləri daha çoxdur. Bunları tərtib edərkən, düzərkən böyük çətinliklər qarşısında qaldıq. Çünki saysız-hesabsız şeirlər təkrar olunur, yaxud unudulub kənarda qalırdı. Ona görə də bütün şeirləri rədiflər üzrə əlifba sırası ilə düzüb kitaba daxil etdik. Bu, bizim işimizi müəyyən dərəcədə asanlaşdırdı. Kitabda gözə çarpan qüsurları göstərən, ulu sənətkarı- mızın indiyə qədər məlum olmayan, kitaba düşməyən əsərlərini bizə göndərən oxuculara, aşıq şeiri bilicilərinə qabaqcadan öz minnətdarlığımızı bildiririk. 1995 Qeydlər və izahlar Ön söz Birinci əlyazmanı 1961-ci ildə Qax rayonunun İlisu kən- dində Yunis Təhməzovdan almışıq. Yunis dayının 80-nə yaxın yaşı var. Sənəti etibarilə dəmirçidir. Molla Cümənin çoxlu şeir- lərini, xüsusilə müxəmməs və ustadnamələrini yadında saxla- mışdır. Molla Cümənin şeirlərini ərəb əlifbasında səliqə ilə yazıb saxlamışdır. Əlyazma 92 səhifədən ibarətdir. Burada aşı- ğın 200-dən çox şeiri toplanmışdır. Əlyazma bu sözlərlə başla- yır: “Rəhmətlik Molla Cümənin qəlbindən süzülən müxəmməs, 144 təcnis, təxmiş, divani, qafiyə, kötəlləmə, əvvəl axır... həmin dəftərə yazıldı. Bunları yazdım burda qalmaq üçün, Oxuyanlar bir dua qılmaq üçün!. Şeirlər şəkillər üzrə düzülmüş, nömrələnmişdir. Təcnis- lərdən biri belə adlanır: “Təcnis, dodaqdəyməz, özü də yedək- ləmə, əlif əvvəl axır”. Bu, forma etibarilə çax maraqlı, müəm- malı şeirdir. Şeirin qurtaracağında isə bu sözlər yazılmışdır: “Afərin o adama ki, bu təcnisi oxuyub mənasın bilə, bilməyən qanmaza heyifdir, heyif”. Əlyazmanın son səhifələrində digər aşıqların şeirlərindən və məhəbbət dastanlarından nümunələr də vardır. Salah, Yusif, Heydər, Şeyda, Şair, Musa, Donu, Ehraklı Rəcəb, Qax rayo- nunun Zəyəm kəndindən olan Camal, Varxiyanlı Məhəmməd və digər aşıqların şeirləri, “Abbas və Gülgəz”, “Əsli və Kərəm”, “Novruz və Qəndab” dastanlarından mahnılar vardır. Bunu biz İlisu əlyazması adlandırırıq. Yenə 60-cı illərdə fərdi ekspedisiyaların birində Zaqa- talanın Kəpənəkçi kəndinə getdik. Aşıq Murtuzəli ilə tanış olduq. O, Molla Cüməni görmüş, hətta apardığı məclislərdə iştirak etmişdir. O, uzun illər qoruyub saxladığı bir əlyazmasını bizə təqdim etdi. Onun bizə verdiyi əlyazması yarımçıqdır, yəni bir hissəsi qopub düşmüşdür. Yalnız 16 səhifəsi qalmışdır ki, burada da 100-dən çox şeir vardır. Bunu Zaqatala əlyazması adlandırırıq. Bu illərdə ekspedisiyaların birində Şəkidə baş Göynük kəndində aşığın qızı Reyhan xanımın qonağı olduq. Reyhan xanım bizə 122 səhifədən ibarət bir əlyazması bağışladı. Əlyazmasının 19-cu səhifəsində oxuyuruq: Bu dəftər yazıldı 1333-cü ildə. Katibi Molla Cümə İbn Salah, mərqum, Aşağı Layisqi”. 145 Müqəddimədən göründüyü kimi, Molla Cümə 1914-cü ildə şeirlərinin toplusundan ibarət bir əlyazmasını oğlu Həsənə yadigar verib. Bizə belə gəlir ki, bu dəftər aşığın oğluna yadigar verdiyi əlyazmasından köçürülüb. Bunu da biz Şəki əlyazması adlandırırıq. Əlimizdə olan dördüncü əlyazması M.Ə.Sabirin 1914-cü ildə İsa bəy Aşurbəyovun mətbəəsində buraxılan “Hophop- namə”sidir. Kitabın bütün səhifələrində ağ yerlərə Molla Cümənin şeirləri yazılmışdır. Bir sıra səhifələrdə hətta şeirlərin yazılma tarixi də vardır (1918, 1919 və s.). Müqayisələr göstərir ki, “Hophopnamə”nin səhifələrində olan şeirlər daha dəqiq və kamildir. Bizdə olan bütün əlyazmalarını diqqətlə nəzərdən keçirən mərhum akademik Həmid Araslı da bunu təsdiq etmişdir. Əlyazmasını bizə təqdim edən Şəkinin Aşağı Göynük kənd orta məktəbinin müəllimi Vədud Hacıyevdir. Vədud müəllimin dediyinə görə, atası Salman Rzaqov (o, 1943-cü ildə vəfat etmişdir) 20 ildən artıq Molla Cümə ilə dostluq etmişdir. S.Rzaqov özünə məxsus olan “Hophopnamə”ni o zamanın ziyalılarını, dostlarını başına toplayıb oxuyarmış. Molla Cümə də belə məclislərin daimi qonağı imiş. O hər dəfə “Hophopnamə”yə qulaq asandan sonra öz əlilə kitabın səhifələrindəki ağ yerlərə şeirlərindən birisini yadigar olaraq və həm də minnətdarlıq əlaməti kimi yazarmış. “Hophopnamə”nin səhifələrində ağ yer qalmamış, Molla Cümənin şeirləri sanki Sabir satiralarına qaynayıb-qarışmışdır. İndi kitabın səhifələ- rində Molla Cümənin 150-yə yaxın şeiri vardır. Həmin əlyaz- masını isə biz “Hophopnamə” adlandırırıq. Bütün bunlar barə- də institutun elmi şurasında hesabat verdim və əldə elədiyim ilk nəticələr tezislər şəklində çap olundu. Dörd əlyazması, dörd müxtəlif xətt, bəzən bir söz və yaxud misra üzərində günlərlə iş aparılmış, digər əlyazmaları yoxlanmış, şifahi dildən yazıya alınan bloknotlar vərəqlənmiş, Yüklə 41,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|