Мащмуд аллащманлы
Yüklə 41,6 Mb. Pdf görüntüsü
|
108 badda Məryəm, Qımırbazarda Firdovs, Əmbərçayda Güllü, Ço- bankolda Nigar, İlisuda Şirincan... 1960-cı illərdə aşığın şeirlərini toplamaq məqsədilə Qax rayonunda olarkən yaşı yüzü addamış Aşıq Məhəmmədlə gö- rüşdük. O, Molla Cümənin müasiri olmuş, məclislərində iştirak etmişdir, onun şeirlərini əzbərdən bilirdi. O, dedi ki, Molla Cümə tez-tez aşağıdakı bayatını çağırmağı sevirdi: İlisuda olaydım, Şüşələrə dolaydım. İlisu qızlarının Nişanlısı olaydım. Molla Cümənin ən çox təriflədiyi gözəllərdən biri Nigardır. Nigar gözəl, ürəyi açıq, qonaqpərvər idi. Saza, sənətə, el aşıqlarına böyük hörməti olmuşdur. Çobankola gələndə Molla Cümə bu ailənin qonağı olarmış. Molla Cümə bir neçə mahnısında Nigarı xatırlamış və nəhayət ona üç şeir həsr elə- mişdir. Şeirlərin birincisi beş bənddən ibarət müxəmməsdir. Burada Nigar elimizin ən ulu, müqəddəs, ad-sanını özündə yaşadan bənzərsiz bir gözəl kimi təriflənir. Hər dəfə Zaqatalaya yolu düşəndə Molla Cümə bu ailə- yə baş çəkərdi. Yenə bir gün Nigarı, onun anası Ayşaxatını yoluxmaq üçün onlara gəlir. Bu zaman Ayşaxatın pəncərədən görür ki, Molla Cümə həyət qapısını açıb içəri girir. Özünü saxlaya bilmir, dizlərinə döyə-döyə, başının tükünü yola-yola aşığın qabağına yüyürür. Molla Cümə o saat işin nə yerdə olduğunu bilir. Ayşaxatına ürək-dirək verir, elə bu anda ikinci bir şeir Molla Cümənin başında dolanır. “Tək düşmüşdün Ço- bankola ay Nigar” deyən aşıq vaxtsız dünyadan köçmüş bu el qızına ağı oxuyur: Ərə getdin, yaman dərdə tuş oldun, Boylanmadan sağa-sola, ay Nigar. 109 Ər evində Nigarın qısa ömrü xoş keçməmişdir. Gəlin oldun, hərgiz yetmədin başa, Dağ düyünüm qoydun dosta-sirdaşa. Anan Ayşaxatın dönüb bayquşa Ağlar, deyər: aman bala, ay Nigar. Molla Cümə həyatla vaxtsız vidalaşan bu el gözəlinin faciəsini üzün illər unuda bilməmişdir. Nəhayət, bizə məlum olan üçüncü şeirində yenə Nigarı xatırlamışdır. “Ay ağalar gəldi, düşdü yadıma:” “Viran qaldı gözəl bağı Nigarın” sonra: Molla Cümə ağlar, eylər ahu-zar Getməz sinəsindən dağı Nigarın. Balakən rayonunun İtitala kəndində Aşıq Məhəmməd Həsrətov dedi ki, Molla Cümə bu üçüncü şeiri Nigarın qəbri üstündə demişdir. Elin qız-gəlinləri saysız-hesabsızdır, biri-digərindən gö- zəldir. Hər bir gözəllə rastlaşanda aşığa elə gəlir ki, daha ondan gözəli yoxdur. Molla Cümənin elin dərdini və sevincini bölüşdüyü, elin gözəllərini elə car elədiyi “sazının qotazını da üç gözəl, üç mehriban asıbdır”. Kəhrəbası, göz muncuğu olanı, Zeynəb adlı bir növcavan asıbdı. Yaşıl muncuq üstə olan qotazı, Xumar gözlü o Tükəzban asıbdı. Ta ölüncə sazda saxla yadigar Canım alan Bədircahan asıbdı. El gözəlləri Molla Cümənin dadlı, duzlu məclisini həs- rətlə gözləyirmişlər. Çünki aşıq gözəllik və gənclik nəğməkarı 110 olmuşdur. Bir dəfə Zaqatalanın kəndlərindən birində aşıqlar məclisi olur. Qızlar küləfirəngiyə toplaşıb mübahisə edirlər. Molla Cümə bu məclisə gəlib, ya gəlməyib? Onların bu nara- hatlığını evin içərisində aşığın qulağı çalır. Elə bu zaman gö- zəllərdən ən cəsarətlisi yoxlamaq üçün bir anlığa qapını açıb baxır, gözləri Molla Cümənin gözlərinə sataşır, sevinir, qapını örtüb rəfiqələrini muştuluqlayır. “Gəlib-gəlmədiyini bildi qa- yıtdı” misrası ilə bitən mahnı ordaca dünyaya gəlir və məclisdə oxunur. Məclis qızışandan sonra Molla Cümə bir anlığa gözü çaldığı gözəlin yadda qalan xarici görünüşünü də mahnıya salır. Qızılgül tək açılıb Qarşımıza çıxıbsan. Kirpiklərin ox edib Bağrımıza çaxıbsan. Qola qolbax sarıyıb Ələ xına yaxıbsan. Şümşad qələm barmağa Gümüş üzük taxıbsan. Minə kəmər bağlayıb İncə belin sıxıbsan... El sənətkarının gözəllərə həsr etdiyi mahnılarından gül- çiçək, bənövşə qoxusu gəlir, baharın təravəti duyulur. Molla Cümə el içərisində ağıllı, kamallı, vəfalı, sədaqətli, gül çöhrəli gözəllər gördükdə ilhama gəlmişdir. Şəninə tərif dediyi gözəllərin aşıq həm də xarici görü- nüşünü təsvir edir. El qızlarına zinət verən, onları daha da gözəlləşdirən geyimini də öz tərifinə əlavə edir. Başında kalağayı Baftası ləçək bacına. Saçları güləbatın 111 Teli quyrum çək bacına. Qabağı ayna kimi Yanağı çiçək bacına. Him vurub qaş oynadan Sığalı birçək bacına. Molla Cümə el gözəllərini üzü, qaşı, xalından başla- yaraq əyninə geydiyi bütün paltarları və bər-bəzəyi ilə birlikdə çox ustalıqla öz şeirlərinə salır. Bizə belə gəlir ki, bu şeirlər əsasında bütün hərtərəfliliyi ilə, yəni zahiri və mənəvi məziy- yətlərilə Azərbaycan gözəlinin portretini çəkmək olar. Güləbətin zülflərini Qulaq dibində burursan. Şahmar kimi birçəklərin Yaraşmış yanağa Məryəm. Yaxud: Belində gümüş kəmər Yaxasında düyməsi xub. Ayağında kişmir tuman Taftalı yun geyməsi xub. İnsanın hər şeyi gözəl olmalıdır tezisini də Molla Cümə şeirlərində təsdiqləyirdi. Molla Cümə el qız və gəlinlərini xarici görünüşüncə gözəl və mənəviyyatca isə təmiz istəyirdi. Aşıq şirin dilliliyi gözəllərin ən ümdə keyfiyyətlərindən biri kimi tərifləyirdi. Şəhdi şəkər bal sayaq Danış şirin dilli yar. Yüklə 41,6 Mb. Dostları ilə paylaş:
|