Microsoft Word 017 esas sayi doc
Yüklə 1,54 Mb. Pdf görüntüsü
|
Filologiya məsələləri, № 7, 2017 324 Aşıq Əli Ələsgər ocağının yetirmiş olduğu yaradıcı aşıqlardan olub. O, Aşıq Ələsgərin qardaşı Məşədi Salahın nəvəsidir. Gənc yaşlarından aşıq sənətinə böyük maraq göstərən Əli uzun müddət Aşıq Talıbın və Aşıq Nəcəfin yanında şəirdlik etmiş, bu sənətin sirlərinə dərindən mənimsəmiş və el arasında kamil bir aşıq kimi tanınmışdır. Aşıq Əli gənc yaşlarından şeir yazmağa başlamışdır. Qeyd edək ki, ustad aşığın şeir yaradıcılığı olduqca rəngarəngdir. O aşıq şeirinin qoşma, gəraylı, təcnis və divani kimi janırlarına müraciət edərək, bir- birindən məzmunlu poetik nümunələr yaratmağa müvəffəq olmuşdur. Biz aşığın şeirlərini nəzərdən keçirərkən, onun da digər aşıqlar kimi arxaik janrlardan yetərincə istifadə etdiyinin şahidi oluruq. Söylədiklərimizə nümunə olaraq, aşığın “Sənsiz yaman darıxdım” adlı qoşmasında oxuyuruq; Üç ay on gün keçdi görüşümüzdən, Sənsizlədim, sənsiz yaman darıxdım. Müştərisiz qalan dəyirman kimi, Dənsizlədim, sənsiz yaman darıxdım. Sirlər agahdı qadir- sübhana, And içirəm haqqa, dinə, ərkana. Bu aləmdə dönüb şeyx Sənana, Dinsizlədim, sənsiz yaman darıxdım. [2, 262]. Yuxarıda qeyd olunan qoşmadan verilən nümunədə bizə aydın olur ki, son görüşlərindən keçən üç aydan artıq bir müddətdə sevgilisi üçün darıxan və onun həsrətini çəkən bir aşiqin keçirdiyi həsrət dolu yaşantıları öz əksini tapıb. Özünün söylədiyi kimi “Sirlər agahdır qadir- sübhana” yəni, onun sevgilisinə olan sonsuz məhəbbətindən Allahın da xəbəri var. Lakin o bu sevgisi yolunda Şeyx Sənan kimi lazım gələrsə, dinindən belə dönməyə hazırdır. Tarixən insanlar müqəddəs bildikləri varlıqlara inanıb and içmişlər. Bu cür andlarda nəzərdə tutulmuş müəyyən bir işi, məsələni yerinə yetirmək qətiyyəti hökm kimi söylənir. Məhz bu səbəbdəndir ki, lirik qəhrəman öz sevgilisinə qarşı ürəyində bəslədiyi sonsuz məhəbbətini ona inandırmaq üçün haqqa, dinə və ərkana and içir. Azərbaycan xalqının mifoloji düşüncəsində özünə möhkəm yer tutmuş andlar ağız ədəbiyyatımızın ilkin arxaik janrları sırasındadır. Söz yox ki, arxaik janrların folklorşünaslığımızda az tədqiq olunması bu mövzunu aktual olaraq, diqqət mərkəzində saxlayır. Qədim çağ insanının ilkin inam və etiqadına söykənən andlar bu gün də insanlar arasında yaşamaqdadır. Uzaq keçmişimizdən yol alaraq, günümüzə qədər gəkib çıxan andların hər birinin arxasında xalqımızın müəyyən tarixi inkişaf mərhələsindəki mifoloji görüşləri, Filologiya məsələləri, № 7, 2017 325 həyat tərzi və məişəti dayanır. Aparılan tarixi müşahidələr sübut edir ki, söylənmiş hər hansı fikirdəki mahiyyətin yalan yox, doğru olması andiçmə ilə təsdiqlənmişdir. Bu səbəbdən də tarixən andiçməyə ciddi yanaşılmışdır.- Göründüyü kimi, bu məqalədə andlar Göyçə aşıq şeiri istiqamətində ilk dəfə olaraq elmi araşdırmaya cəlb edilmişdir. Beləliklə, andların arxaik janr kimi Göyçə aşıq poeziyasında işlənmə miqyası uğurlu tədqiqat nəticəsində müəyyənləşdirilmişdir. Ədəbiyyat 1. Aşıq Ələsgər. Əsərləri. Bakı, “Şərq- Qərb” nəşriyyatı, 2004, 400 səh. 2. Ələsgər ocağı. Şeirlər. Bakı,Yazıçı nəşriyytı,1991, 294 səh. 3. Əfəndiyev Paşa. Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatı. Ali məktəb üçün dərslik. Bakı,”Elm və təhsil” nəşriyyatı, 2012, 600 səh. 4. Göyçəli Aşıq Nəcəf. Bakı, “Səda” nəşriyyatı, 2000, səh.202. 5. İsmayılov Hüseyn. Göyçə aşıqları və el şairləri, I cild, Bakı, “Səda” nəşriyyatı, 2006, 492 səh. 6. Qurbanov Nail. Azərbaycan folklorunda mifoloji- kosmoqonik görüşlər. Bakı,”AFpoliQRAF” mətbəəsi, 2011, 143 səh. 7. Seyidov Mirəli. Azərbaycan mifik təfəkkürünün qaynaqları. Bakı, “Yazıçı” nəşriyyatı, 1983, 326 səh. 8. Nəbiyev Azad. Azərbaycan xalq ədəbiyyatı I cild, Bakı, “Çıraq” nəşriyyatı, 2009, 609 səh. Искендеров Балакиши Отражение архаических жанров в ашугской поэзии Гёйча Резюме Клятвы, занимающие прочное место в мифологическом сознании азербайджанского народа, входят в начальный архаический жанр устной литературы. Безусловно, малоизученность архаического жанра в нашей фольклористике делает её актуальной, притягивает к себе внимание. Клятвы, опирающиеся на первичную веру и убежденность человека древности, и сегодня живут среди людей. С каждой клятвой, которая дошла до нас из глубокого прошлого, стоят мифологические воззрения определенного исторического развития, образ жизни и быта. Проведенные исторические наблюдения доказывают, что клятвы подтверждали, что сущность высказанной мысли является правдой, в не ложью. С этой точки зрения к клятвам всегда относились серьёзно. Filologiya məsələləri, № 7, 2017 326 Как видно, в этой статье впервые в области ашугской поэзии Гёйча к научному исследованию привлекаются клятвы. Таким образом, в результате успешных исследований определены масштабы употребления клятв как архаического жанра в ашугской поэзии. Isgandarov Balakishi Reflection of Archaic Genres in Goycha Ashug Poetry Summary Oaths have significant place in Azerbaijani people’s mythological thinking and they are one of archaic genres of our oral literature. Undoubtedly, lack of research of archaic genres in our folklore studies keeps the subject in the spotlight as an actual theme. Oaths which derive from initial beliefs and faiths of humans of ancient times are used even today. On the basis of every oath which came to us from the distant past there are mythological views, lifestyle and welfare during the certain stage of historical development of our nation. Historical observations prove that an expressed word was affirmed by swearing in order to show if it was true or not. Therefore, historically, oaths were taken seriously. As it seems, in the article oaths are involved in research as Goycha ashug poems for the first time. Thus, usage scale of oaths as archaic genre in Goycha ashug poetry is clarified in the result of successful research. Rəyçi: Aslan Bayramov filologiya üzrə elmlər doktoru, professor Yüklə 1,54 Mb. Dostları ilə paylaş:
|