R ü s t m b y (acıqlı). Eh, ana, s n allah l ç k! (Rüst m b y d çıxıb gedir).
Z hra b yim qalır ortalıqda t k, lind kitab. Bir q d r fikird n sonra qayıdıb oturur
yerind , kitabın bir s hif sini açır v diqq t il baxır.
Bir q d r baxandan sonra ba layır haman s hif ni öpm y .
P r d s a l ı n ı r.
K NC M CL S
Rüst m b yin zal ota ı. Ortalıqda uzun stol, trafında sandalyalar üst yl ibl r
c miyy ti-xeyriyy üzvl ri: ba dan Rüst m b y ki, c miyy ti-xeyriyy nin s dridir; onun
sa t r find Z i v r x a n ı m, sol t r find T e y m u r b y. Ondan savayı yl ibl r:
M i r z 3 e y n a l--mill tp r st, S l i m x a n ı m--mü llim , A s l a n b y, s m
a y ı l a a, M ü n v r x a n ı m, S m d V a h i d, H ü s e y n a h i d, yanında
m kt b agirdi, f sli. K narda, yerd diz üst yl ibl r: M i r z M h m m d l i,
M i r z B x l i, yanında bir m kt b agirdi, börklü. Qapının yanında üç-dörd n f r
f qir v qeyri adamlar ki, ayaq üst durub iclasa tama a edirl r. Ota ın küncünd ,
camaata görükm y n yerd , p rd dalında Z h r a b y i m v G ü l b a h a r oturub,
m clis n z r el yirl r. Üzvl rin h r sinin qaba ında bir v r q a ka ız v q l mt ra ;
s drin qaba ında z ng. Adamların çoxu papiros ç kir.
R ü s t a m b y. Qospoda, zasedanie obyavlyayu otkrıtım [1].
[1] A alar, iclası açıq elan edir m.
M i r z Z e y n a l (durur aya a v yumru unu silk l y -silk l y , acıqlı). A alar, ana
dilind n ba qa burada özg dil danı maq olmaz. Ana dili, ana dili. Türk dili, milli dil.
Camaat ç pik çalır.
3 i v r x a n ı m (durur aya a). Ne popimayu, qospoda, çto za dikarstvo? Pust kto
kakim yazıkom luç e vladeet na tom i obyasnyayetsya, çto je takoe?! [2]
[2] A alar, ba a dü mür m bu n v h ilikdir? Qoy kim hansı dili daha yax ı bilirs , o
dild danı sın. Buna n var ki?
M i r z M h m m d l i (acıqlı). Haqq buyurur Mirz Zeynal, islam m clisi hara,
rus dili hara?!
Qalan üzvl rd n d b zi deyir: "eybi yoxdur"; b zi deyir: "olmaz".
R ü s t m b y. (z ngi çalır). A alar, m n t klif edir m ki, h r k s ki, mümkündür,
müs lmanca danı sın; çünki burada rus dili bilm y nl r d var. O ki, birisi müs lmanca
heç danı maq bilmir, onda d xi çar n di....
M i r z Z e y n a l. Xeyr, Rüst m b y, birisi ki, müs lmanca bilmir....
M i r z B x l i (Rüst m b y ). Ba ı layınız, Rüst m b y, birisi ki, müs lmanca
bilmir, d xi bu m clisd onun üzv olma a n haqqı?!
Z i v r x a n ı m. Qospoda, tak nelzya rassujdat, yey boqu [3].
[3] A alar, vallah bel mühakim etm k olmaz.
M i r z Z e y n a l (durur aya a v ucadan. Biz dübar t v qq edirik s dr
c nablarından ki, rusca danı ma ı bilm rr q d
n el sin.
Yen s s-küy qalxır, yen Rüst m b y z ngi çalır, camaat sakit olur.
R ü s t m b y (Teymur b y ). Xub, Teymur b y, povestkada yazılan voprosları oxu,
camaat e itsin.
T e y m u r b y (papkadan bir ka ız çıxardıb oxuyur). vv linci m s l : il hesabı
t sdiqi m s l si; ikinci m s l : m kt b proqramı bar sind ; üçüncü m s l : acların rzi-
halı bar sind ; dördüncü m s l : elmi-ilahi d rsl ri bar sind ,--bunlardır.
R ü s t m b y (durur aya a). H z rat, il hesabı bar sind keç n zasedaniyada bir
q d r raznoreçiya oldu. Bu da o bar d idi ki, smetanın bir para punktlarında bir q d r
t favüt görs ndi v özg cür d ola bilm zdi; s b b bu ki, m daxil oldu, m xaric oldu,
onun b zi yerl rini biz m hz priblizitelno t yin edirik. M s l n, biz ki, deyirik bal
qonaqlı ından g l c kd bu q d r m daxil olacaq, lb tt , bu m daxil biz yazdı mızdan
ya bir q d r ksik olacaq, ya artıq olacaq v m hz bu s b bd n smetada r dd-b d l m l
g lir ki, onu toçno düz götürm k mümkün deyil. Kimin bu bar d sözü var, buyursun.
Aslan b y danı acaq.
A s l a n b y (durur aya a).
Gülbahar diqq t il baxır.
Heç bel deyil; ba ı layasınız. Zakon bu sluçayları tamam n predusmatret el yibdir.
g r raznoreçiye el bir sluçayda oldu ki, onu m daxil c rg sind olan punktlar düz
g tirm di, o v d smetni statyaları o q d r sokratit edirl r ki, il axırında hesab düz g lir.
Amma bizim smetanın poqre nostları o bar d dir ki, biz, naprimer, t yin el mi ik aclara
ild yüz manat paylayaq; amma biz yüz manat v zin paylamı ıq yüz doqquz manat on
dörd ahı iki q pik.
Camaatdan bir neç si gülür, bir neç si d ç pik çalır. Gülbahar neç d f sn yir, b rk
yuxusu g lir; Mirz M h mm d li v Mirz B x li ba larını bulayır.
R ü s t m b y (z ngi çalır). D xi bu bar d gen söz danı an varsa, desin.
Bir s s g lmir.
Xub (ka ızları aralayır). kinci m s l m kt b proqramı bar sind dir. M lumdur ki,
keç n h ft reviziyonnaya komissiya....
M i r z Z e y n a l. T fti komissiyası.
R ü s t m b y. Keç n h ft t fti komissiyası m kt b proqramı bar sind irad tutub
ki, guya proqramlara, neç ki, lazımdır, diqq t olunmur v d rsl r bir növ süst keçir v
ikinci klasda....
M i r z B x l i. kinci sinifd .
R ü s t m b y. kinci sinifd d biyyat d rsl ri n hay t ç tnil ib v bizim öz milli
Az rbaycan dilimiz bilm rr n z rd n salınıb. Keç n zasedaniyada mü llim
c nablarından xahi olunub ki, bu bar d camaatın arzusuna hörm t qoyuban, m s l ni
mümkün d r c d n z ri-diqq t alsınlar. Hüseyn ahid c nabları danı maq ist yir.
H ü s e y n a h i d (durur aya a).
Gülbahar qulaq verir.
Möht r m zayi- ncüm n h zr tl rin öz ixlasımı t qdim edib, m tl bin n ibtidasından
bir mm izahat verm yi f rz v q rz bilib, iltimas ediyorum, f ndim. Arkada lar,
imdi h pimiz tanrımızın buyru u il i t göyümüzd torpa a borcunu öd m kd n
qaçacaq t k bir ki i olmaz; onu hay cift sür rk n t r olaraq limizd n dökmü üz, yet r!
Az vv l alçaqca buraxıb savu du umuz torpaqlar yet r! Hay v ya dü m n sava ark n
qan olaraq damarlarımızdan axıtmı ız, yet r! Akıl irm z tanrı hikm tl ri il v t, yarın
q ddar v murdar ll ri qafalarımızı ns mizd n k s r k bizi v h t eytanlarına qurban
ed c k, z nn ediyorum, f ndim. Yet r, az vv l alçaqca buraxıb sovu du umuz
torpaqlar, yet r!
Gülbahar v adamların çoxu sn yir.
v t, çocuqlar, qadınlar, irkaklar, yenil r bu torpaqdan çıxıb, yavuqlusuna qovu mu du.
Qartla mı qollarını üç, be mızraq boyu öt d ki binaların üstün qadar salan bol kölg li
sokakların dibind güml y n davulların s si çocuqların düyününü bildiriyordu. Sa lam
köksl rd uyqudakı yavuzluq duy ularını qabartan bu gumbultu k ndi qılınclarımızın
rma ını xatırlatıyordu, f ndim. Halbuki, v t, bir takım d biyyat ki, ikinci sinifd
t hsil olunmaqdadır....
t k l b kl r kimi qarlar dü üyor,
Sanki bir nur eniyor h r fidana,
Lakin yl nc olurk n adana,
Yavru çocuqlar ü üyor!
A alar, bu deyilmn milli d biyyat! Bu deyilmi milli turk lisanı!
S m d Vahid ç pik çalır. Qalan çamaatdan gül n d var v t k-t k ç pik çalan da var.
Gülbahar mürgül yir.
Dostları ilə paylaş: |