Microsoft Word Bank Feal esas docx

 
233 
Öhdəliklərin idarə olunması üzrə: 
1.  son  illərin  tendensiyaları,  mövsümi  amillər,  faiz  dərəcəsinin  dəyişdirilməsinə  həssaslıq 
və digər makroiqtisadi amillər nəzərə alınmaqla, bank tərəfindən cəlb edilmiş vəsaitlərin həcminin 
monitorinqi; 
2.  depozitlərin  həcminin  monitorinqi  (o  cümlədən,  bankların  və  digər  hüquqi  şəxslərin 
depozitləri, “overnayt” əməliyyatları); 
3.  depozit və digər öhdəliklər üzrə ödəmə müddətlərinin monitorinqi; 
4.  bankın  əsas  öhdəliklərinin  kreditorları  üzrə  daimi  monitorinqin  aparılması  və  onlarla 
ə
laqələrin dəstəklənməsi; 
5.  öhdəliyin növü, öhdəlik üzrə kreditor və onun yerləşdiyi ərazi nəzərə alınaraq öhdəliyin 
mənbələri üzrə cəmləşmənin monitorinqi; 
6.  balansarxası öhdəliklərin monitorinqi.  
Ə
məliyyat  riski,  qeyri-adekvat  və  ya  uğursuzluqla  nəticələnmiş  daxili  proseslərdən, 
insanlardan və ya sistemlərdən, yaxud kənar hadisələrin baş verməsindən yaranan zərər riskidir. 
Ə
məliyyat riskinin aşağıdakı kateqoriyaları mövcuddur: 
1. insan  resursu  riski  –  bankın  əməkdaşları  tərəfindən  bank  fəaliyyəti  ilə  bağlı  normativ 
hüquqi  sənədlərdə  müəyyən  edilmiş  tələblərin,  habelə  bankdaxili  qaydaların  pozulması  ilə 
ə
laqədar xərclərin (zərərin) yaranması riskidir;  
2. sistem riski – bankda mövcud sistem və ya texnologiyalarda hər hansı təqsir olmadan baş 
verən problemlərlə əlaqədar xərclərin (zərərin) yaranması riskidir. Hər hansı bir niyyətlə sistem və 
ya texnologiyalarda baş verən itkilər insan resursu riski və ya kənar risk kimi təsnifləşdirilməlidir.  
3. proses riski - qayda və prosedurlarda olan boşluqlar və ya müxtəlif əməliyyat və fəaliyyət 
növlərini əhatə edən qaydaların olmaması ilə əlaqədar yaranan riskdir.  
4. kənar risklər - üçüncü tərəf və  ya təbiətin vurduğu ziyan nəticəsində xərclərin (zərərin) 
yaranması riskidir.  
Bundan başqa, bank fəaliyyətində  Nüfuz riski və Strateji risk kimi  risklərin idarə edilməsi 
də  vacibdir.  Nüfuz  riski  –  banka  qarşı  etimadın  azalması  və  mənfi  ictimai  rəy  nəticəsində 
xərclərin (zərərin) yaranması riskidir.  
Strateji risk isə  strateji hədəflərin düzgün seçilməməsi nəticəsində bankın üzləşdiyi riskdir. 
Beləliklə,  hər  bir  bankda  onun  əməliyyatlarının  növünə,  həcminə,  fəaliyyətinin 
xüsusiyyətlərinə  və  mühitinə,  mürəkkəbliyinə  və  üzləşdiyi  risklərə  adekvat  risklərin  idarə 
edilməsi sistemi yaradılmalıdır.  
Risklərin idarə edilməsi sistemi qurularkən aşağıdakılar nəzərə alınmalıdır: 
1.  bankın missiyası, strateji və taktiki hədəfləri; 
2.  bankın əməliyyat və fəaliyyət növləri; 
3.  bankın menecment və əməliyyat prosesləri; 
4.  bankdaxili təşkilati struktur; 
5.  daxili, xarici və tənzimləyici mühit; 
6.  risklərarası əlaqə və onların biri-birinə təsiri; 
7.  böhran vəziyyətlərində bankın dəstəklənməsi tədbirləri. 
Risklərin  idarə  edilməsi  sistemi  mütəmadi  olaraq  bankın  daxili  audit  bölməsi  tərəfindən 
qiymətləndirilməli və nəticələr barədə bankın Audit Komitəsinə hesabat verilməlidir.  
Bank  fəaliyyətində  mövcud  olan  risklərin  idarə edilməsi  məqsədilə  bankda kredit  riskinin 
səmərəli idarə edilməsi ilə bağlı Kredit komitəsi, likvidlik və bazar risklərinin idarə edilməsi bağlı 
Aktiv və passivləri idarəetmə komitəsi yaradılır.  
Zəruri hallarda bankın informasiya texnologiyaları sistemlərinin səmərəli və təhlükəsiz işini 
təmin  etmək,  habelə  bankın  qarşılaşdığı  diğər  risklərin  idarə  olunması  məqsədi  ilə  nformasiya 
texnologiyaları  komitəsi  və  digər  komitələr  yaradıla  bilər.  Bankdaxili  komitərlərin  səlahiyətləri 
Azərbaycan  Respublikasının  Mərkəzi  Bankının  (bundan  sonra  -  Mərkəzi  Bank)    normativ 
xarakterli aktları, korporativ idarəetmə standartları və bankın daxili sənədləri ilə tənzimlənir. 
Banklarda risklərin idarə edilməsi funksiyasını həyata keçirən təşkilati struktur yaradılarkən 
aşağıdakılar təmin edilməlidir: 

---

 
234 
1. təşkilati strukturun bütün səviyyələri arasında effektiv əlaqə və informasiya axını; 
2. maraqlar münaqişəsinin yaranmaması; 
3. məsuliyyət və səlahiyyətlərin dəqiq müəyyənləşdirilməsi; 
4. müstəqil və şəffaf qərar qəbul etmə prosesini; 
5. bankın  məruz  qala  biləcəyi  risklər  barədə  daimi  olaraq  bank  rəhbərliyi  və  struktur 
bölmələrinin məlumatlandırılması; 
6. Bankdaxili risk mədəniyyətinin formalaşdırılması. 
Risklərin idarə edilməsi strukturu aşağıdakılardan ibarətdir: 
Müşahidə Şurası. Müşahidə Şurası bankın fəaliyyəti nəticəsində məruz qala biləcəyi bütün 
riskləri  anlamalı,  onlar  barədə  tam  məlumat  əldə  etməli,  bütün  risklərin  adekvat  səviyyələrini, 
onları idarə etmə imkanlarını müəyyən etməli və riskləri düzgün müəyyənləşdirən, qiymətləndi-
rən, onlara nəzarət edən səmərəli risklərin idarə edilməsi sisteminin yaradılmasını təmin etməlidir. 
Risklərin  idarə  edilməsi  prosesində  bankın  Müşahidə  Şurasının  vəzifə  və  səlahiyyətləri 
aşağıdaklılardan ibarətdir:  bankın risklərin idarə edilməsi siyasətini, risklərin idarə edilməsi üzrə 
təşkilati strukturunu, səlahiyyət və məsuliyyətlərini, müxtəlif əməliyyat və fəaliyyət istiqamətləri 
üzrə  daxili  qayda  və  prosedurları,  risklərin  idarə  edilməsi  işində  istifadə  edilən  müxtəlif 
metodologiyaları,  limitləri  təsdiq  etmək;  risklərin  idarə  edilməsi  sisteminin  effektivliyi  və 
səmərəliliyinin təmin edilməsinin yoxlanılmasına dair daxili audit bölməsinə tapşırıqlar vermək;  
bankın  qəbul  edəcəyi  riskin  səviyyəsini  müəyyənləşdirmək;    adekvat  risklərin  idarə  edilməsi 
qaydalarının  hazırlanmasını  təmin  etmək;  Mərkəzi  Bankın  tələbləri  nəzərə  alınmaqla  bankın 
kapitalı  üzrə  kəmiyyət  və  keyfiyyət  tələblərini müəyyən  etmək;    bankın  idarə  heyətinə  risklərin 
idarə edilməsi ilə bağlı tövsiyələr vermək;  Risklərin idarə edilməsi komitəsindən (R K) mütəmadi 
hesabatlar tələb etmək; R K-ə rəhbər təyin etmək. 
darə Heyəti.  darə Heyəti Müşahidə Şurası tərəfindən təsdiq edilən və rislərin idarə edilməsini 
həyata keçirən təskilatı strukturu yaradır və risklərin idarə edilməsi üzrə bütün qayda və prosedurların 
hazırlanmasını  təmin  edir.  darə  Heyəti  öz  fəaliyyətləri  ilə  əlaqədar  olan  riskləri  anlamalı,  bankın 
effektiv  və qanunvericiliyə uyğun qaydada fəaliyyət  göstərməsi üçün mükəmməl və etibarlı nəzarət 
mühitinin  yaradılmasını,  bu  mühitin  qorunub  saxlanılmasını,  səlahiyyətlər  iyerarxiyasını,  vəzifə  və 
məsuliyyətlə, o cümlədən, səlahiyyətlərin müəyyənləşdirilməsi və qərarların qəbul edilməsi prosedur-
larını, professional bilik və təcrübəyə malik risklərin idarə edilməsi heyətini və onların davamlı olaraq 
bilik  və  peşəkarlıq  səviyyələrinin  artırılmasını  təmin  etməlidir.  darə  Heyəti  risklərin  idarə  edilməsi 
bölməsinə  cavabdeh  olan  (kurasiya  edən)  darə  Heyətinin  üzvünü  təyin  etməlidir.  Risklərin  idarə 
edilməsi prosesində bankın  darə Heyətinin səlahiyət və vəzifələri ən azı aşağıdakılardan ibarətdir: 
1. risklərin idarə edilməsi funksiyasının vəzifə və səlahiyyətlər bölgüsünü müəyyən etmək; 
2. risklərin idarə edilməsi sisteminə yetərli sayda təcrübəli və peşəkar əməkdaşları cəlb etmək; 
3. risklərin idarə edilməsi siyasətini tətbiq etmək və mütəmadi olaraq ona yenidən baxmaq; 
4. risklərin idarə edilməsi bölməsinin işini qiymətləndirmək; 
5. risklərin idarə edilməsi bölməsinə tapşırıqlar vermək. 
Risklərin idarə edilməsi komitəsi. Bankda onun əməliyyatlarının növünə, həcminə, fəaliyyətinin 
xüsusiyyətlərinə  və  mühitinə,  mürəkkəbliyinə  və  üzləşdiyi  risklərə  adekvat  risklərin  idarə  edilməsi 
sistemi yaradılmalıdır. Risklərin idarə edilməsi sistemi bankın fəaliyyətinə xas olan risklərin müəyyən 
edilməsi, qiymətləndirməsi, onlar barədə hesabatların hazırlanması, məqbul risk limitlərinin müəyyən 
edilməsi və onlara nəzarət edilməsi və risklərin azaldılmasını təmin etməlidir. Bankda risklərin idarə 
olunması  üzrə  daxili  siyasət,  qaydalar,  təşkilati  struktur  və  hesabatlıq  sistemlərini,  habelə  risklərin 
müəyyənləşdirilməsi,  qiymətləndirilməsi,  idarə  edilməsi,  monitorinqi  və  hesabatlığa  dair  minimum 
tələblər Mərkəzi Bankın müvafiq normativ xarakterli aktları ilə tənzimlənir. 
Müşahidə  Şurası,  darə  Heyətindən  asılı  olmayan  və  risklərin  idarə  edilməsi  üzrə  müstəqil 
qərarlar  qəbul  edə  bilən  Risklərin  idarə  edilməsi  komitəsini  (R K)  yaratmalıdır.  Bu  komitə  bankda 
risklərin  idarə  edilməsi  üzrə  məsuliyyətə  malik  olan  darə  Heyətinin  bir  neçə  üzvündən,  eləcə  də 
bankın  struktur  bölmələrinin  rəhbər  işçilərininin  iştirakı  ilə  yaradılmalıdır.  R K-in  iclasları  ayda  bir 

---