240
16. Çobanoğulları Bəyliyi
17. Qarluk Bəyliyi
18. Qaramanoğolları Bəyliyi
19. İnancoğulları Bəyliyi
20. Sahib Ataoğulları Bəyliyi
21. Pərvanəoğulları Bəyliyi
22. Məntəşəoğulları Bəyliyi
23.Çandaroğulları Bəyliyi
24. Alaiyə Bəyliyi
25. Qarasioğulları Bəyliyi
26. Çermiyanoğulları Bəyliyi
27. Əşrəfoğulları Bəyliyi
28. Hamitoğulları Bəyliyi
29. Sarıxanoğulları Bəyliyi
30. Aydınoğulları Bəyliyi
31. Təkə Bəyliyi
32. Ərtanaoğulları Bəyliyi
33. Dulqədiroğulları Bəyliyi
34. Tacəddinoğulları Bəyliyi
35. Ramazanoğulları Bəyliyi
36. Dobruca Türk Bəyliyi
37. Qazi Bürhanəddin Əhməd Bəyliyi
Müstəqil və muxtar respublikalar,
muxtar vilayətlər:
1. Batı Trakya türk Cümhuriyyəti
2. Kiçik Başqırdıstan Cümhuriyyəti
3. Başqırdıstan Sovet Cümhuriyyəti
4. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti
5. Başqırdıstan MSSR
6. Tatarıstan MSSR
7. Dağlıq Altay MV (SSRİ)
8. Çuvaşıstan MV/MSSR
9. Kabarda-Balkar MV/MSSR
10. Qaraçay-Çərkəz MV (SSRİ)
11. Yakutiya MSSR
12. Tuva MV/MSSR
13. Xakasiya MV (SSRİ)
14. Azərbaycan SSR
15. Qazaxıstan SSR
16. Qırğızıstan SSR
17. Özbəkistan SSR
1227 – 1309
XIII əsr
1256 – 1483
1261 – 1368
1277 – 1322
1277 – 1322
1280 – 1424
1292 – 1462
1293 – 1463
1297 – 1360
1300 – 1429
1300 – 1326
1301 – 1423
1302 – 1410
1308 – 1426
1321 – 1390
1335 – 1381
1339 – 1521
1348 – 1423
1352 – 1608
1354 – 1417
1381 – 1398
1913, 1915 – 17, 1920 – 23
1917 – 1919
1919 – 1920
1918 – 1920
1919 – 1991
1920 – 1991
1922 – 1991
1920/25 – 1991
1922/36 – 1991
1922 – 1991
1922 – 1991
1944/61 – 1991
1930 – 1991
1920 – 1991
1920 – 1991
1920 – 1991
1920 – 1991
241
18. Türkmənistan SSR
19. Türkiyə Respublikası
20. Xatay Respublikası
21. Quzey Kipr Türk Respublikası
22. Başqırdıstan Respublikası (RF)
23. Çuvaşıstan Respublikası (RF)
24. Kabarda-Balkar Resp.-sı (RF)
25. Qaraçay-Çərkəz Resp.-sı (RF)
26. Saxa (Yakut) Respublikası (RF)
27. Tatarıstan Respublikası (RF)
28. Tuva Respublikası (RF)
29. Xakasiya Respublikası (RF)
30. Altay Respublikası (RF)
31. Kırım MR (Ukrayna)
32. Sincan-Uyğur MV (Çin)
33. Qaqauz Muxtar Yeri (Moldova)
34. Azərbaycan Respublikası
35. Qırğızıstan Respublikası
36. Qazağıstan Respublikası
37. Özbəkistan Respublikası
38. Türkmənistan Respublikası
1920 – 1991
1923-cü ildən
bu günədək
1938 – 1939
1974-cü
ildən bu günədək
1991-ci ildən bu günədək
1991-ci ildən bu günədək
1991-ci ildən bu günədək
1991-ci ildən bu günədək
1991-ci ildən bu günədək
1991-ci ildən bu günədək
1991-ci ildən bu günədək
1991-ci ildən bu günədək
1991-ci ildən bu günədək
1991-ci ildən bu günədək
1955-ci ildən bu günədək
1993-cü ildən bu günədək
1991-ci ildən bu günədək
1991-ci ildən bu günədək
1991-ci ildən bu günədək
1991-ci ildən bu günədək
1991-ci ildən bu günədək
3. Türk folkloru
Xalq ədəbiyyatı
Xalq ədəbiyyatı folkloromuzun ən zəngin və sevindirici
haldır ki, ən çox toplanmış sahələrindəndir. Xalq ədəbiyyatımız
forma müxtəlifliyi baxımından da zəngindir:
atalar sözləri və
məsəllər, alqışlar və qarğışlar, tapmacalar, dastanlar, na-
ğıllar, əfsanələr, rəvayətlər, lətifələr, xalq şeiri nümunələri
– xalq bayatıları, xalq mahnıları və nəğmələrinin mətnləri
və s.
Bu formalardan bir çoxu ədəbiyyat nəzəriyyəsində həm də
“janr” kimi qəbul olunur. Çox vaxt müəllifi məlum olan aşıq
şeirləri də xalq ədəbiyyatına aid edilir. Lakin bizcə bu doğru
deyil. Şifahi ədəbiyyat hələ xalq ədəbiyyatı demək deyil. Aşıq
şeirlərinin forması (qoşma, gəraylı və b. şeir şəkilləri) xalq
242
yaradıcılığı ola bilər, özü isə şifahi müəllif yaradıcılığıdır. Bu
məsələlərə bu kitabın müəllifinin yaxın vaxtlarda işıq üzü
görəcək şeir formaları ilə bağlı növbəti filoloji araşdırma
kitabında geniş toxunulacaqdır.
Xalq ədəbiyyatının ən önəmli xüsusiyyətlərindən biri digər
folklor ünsürləri (xalq adət-ənənələri, xalq musiqisi, xalq
geyimləri və s.) haqqında, həmçinin xalqın tarixi haqqında
informasiyanı özündə daşıya bilməsidir. Bu baxımdan xalq
ədəbiyyatı çox qiymətlidir və o yalnız filoloqların deyil,
tarixçilərin, etnoqrafların, musiqişünasların, kulturoloqların,
psixoloqların, sosioloqların və b. tədqiqat obyektinə çevril-
məlidir.
Son dövrlər bir çox xalq ədəbiyyatı nümunələrinin məz-
munu haqsız olaraq tənqid edilir. Əslində isə xalq ədəbiyyatı
nümunələri əsrlərin sınağından
süzülüb gəldiyindən, onun
məzmunundakı fikirlər, normalar və xalq ənənələri ictimai
münasibətləri hüquqdan kənar tənzimləmə funksiyası da-
şıdığından yanlış ola bilməz. Sadəcə olaraq onlar dərindən
təhlil edilməli və düzgün qiymətləndirilməlidir. Məsələn, bəzi
şəxslər tərəfindən bəzi atalar sözlərinin pis şeyləri təbliğ etdiyi
iddia edilir, onların zərərli olması fikri irəli sürülür və həmin
atalar sözlərinin işlədilməməsi məqsədəuyğun hesab edilir.
Acınacaqlı haldır ki, bəzən folklorşünaslarımız da bu itti-
hamlara lazımı cavab verməkdə çətinlik çəkirlər.
Bizcə bu
fikirlər həmin atalar sözlərinin məhz
“təyinat”ının düzgün
qəbul olunmamasından irəli gəlir
. Belə ki, xalq deyimlərinə
münasibətdə mütləq aşağıdakı amillər nəzərə alınmalıdır:
- Atalarımız bu sözlərin bir çoxunu məhz cəmiyyətdəki
mənfilikləri, pis insanların düşüncələrini ifşa etmək məqsədi ilə
demişdir.
- Atalar sözləri və məsəllər bədii söz olduğundan barada
məcazi
mənada deyilmiş sözlər, qafiyələnmə, dilə yatımlılıq və
qısalıq xatirinə formal dəyişmələr ola bilər. Belə hallarda isə
sözləri hərfi mənada qəbul etdikdə fikir təhrif oluna bilər.